Microsoft Word A7fac794. tmp doc

1.1.2. Ortamiqyaslı planalma 
 
Ortamiqyaslı (1:200000-1:100000) hidrogeoloji planal-
manın məqsədi sahəni planşetlər üzrə öyrənmək və  aşaхıdakı 
hidrogeoloji məsələləri həll etməkdir: sudaşıyan və su saxlayan 
kompleksləri aşkar etməklə 
kəsilişləri hidrogeoloji 
stratifikasiyalamaq; aerasiya zonasını, qrunt, lay və çat suları 
qatlarını öyrənmək; şirin, mineral və termal suları aşkar etmək; 
sahənin mühəndisi – geoloji şəraitini öyrənmək və  kənd 
təsərrüfatı meliorasiyası, su təсhizatı üçün hidrodinamik, 
hidrokimyəvi, hidrotermik, krioloji şəraiti araşdırmaq. 
           Ortamiqyaslı hidrogeoloji planalmada distansion 
aerokosmik (radioistilik və radiotelemetrik) planalma, bir neçə 
zondlama üsullarından (ŞEZ,  ŞEZ-YP, RLZ, MTZ, SDÜ) və 
profilləmə (EP, TP, DEMP, (DATP), RKHUD), qravimetriya 
kimi geofiziki üsullardan istifadə edirlər. Bundan əlavə, bütün 
quyularda QGT (quyularda geofiziki tədqiqatlar) və parametrik 
zondlama da tədbiq edilir. Üsulun seçilməsi təbii  şəraitə (arid, 
humid və ya uzunmüddətli donmuş süxurların yayıldığı 

---

 
 
 
 
sahələr), geoloji – geofiziki quruluşa, qarşıya qoyulmuş  məqsədə  və 
tədqiqatın dərinliyinə müvafiq olur. 
Şəkil 1. Müxtəlif regionlar üçün süxurların sukeçiriсiliyinin 
eninə elektrik müqavimətindən asılılıхı (V.İ.Bobrinev,  İ.M.Melka-
novski, T.A.Pavlovun məlumatlarına görə). Müqayisə nöqtələri və 
R
σ
h-n Te-dən asılılıq qrafikləri: 1,6 – Şimali Çaun suvarma sistemi 
(Kuybışev vilayəti); 2,7 – Ryazan-Vasilyev sistemi (Ulyanov 
vilayəti); 3,8 – «Stolbsı» sahəsi (Belarusiya resp.); 5,10 – «Ptiç» 
sahəsi (Belarusiya resp.); 11 – Sırdərya artezian hövzəsi. 
 

---

 
 
8
Çöl işləri ya 1x1 km sıx  şəbəkədə zondlama işi 
aparmaqla sahəvi planalma ilə, ya da ayrı – ayrı yüksək 
informativ sahələri interpolyasiya yolu ilə öyrənməklə aparılır. 
100-200 m addımlarla profilləmə geomorfoloji və geoloji – 
geofiziki  şəraitin nisbətən kəskin dəyişməsi istiqamətində 
aparılır. 
Geofiziki üsulların məlumatlarının interpretasiyası  təkсə 
kəsilişlərin həndəsi parametrlərinin alınması deyil, həm də 
bilavasitənətiсələrin geoloji – hidrogeoloji araşdırılması  və  ən 
əvvəl, geoloji – geofiziki parametrlərinə, ehtimal – statistik 
əlaqə  əsasında süxurların süzülmə xassəsinin (süzülmə  əmsalı, 
sukeçiriсilik və s.) təyininə yönəlməlidir. Məsələn, 1  saylı 
şəkildə  Şərqi Avropanın müxtəlif rayonlarında sulu layların 
eninə elektrik müqavimətindən (T
s
=ph) sukeçirmənin (T
s
=K
F
h) 
asılılıq qrafiki göstərilmişdir ki, bundan da ŞEZ-n 
məlumatlarına  əsasən sukeçirməni qiymətləndirmək üçün 
istifadə etmək olar.