1.5. Yeraltı suların dinamikasının öyrənilməsi
Qrunt, lay və çat - karst sularının kəşfiyyatında onların
ehtiyatının, sərfinin və dinamikasının
qiymətləndirilməsi ən
əhəmiyyətli mərhələdir.
Bu mərhələdə quyularda elektrik üsulları perspektivli
hesab olunur ki, bunun da köməyi ilə kəsilişlərin
litoloji
bölgülərini aparır və axının, süzülmənin sürəti (və ya süzülmə
əmsalı) və həqiqi sürət kimi dinamik xüsusiyyətləri təyin
edirlər.
Tək quyularda həqiqi sürəti
təyin etmək üçün uzun
müddət tətbiq olunan üsullardan biri yüklənmiş kütlə üsuludur
(YKÜ).
2 saylı şəkildə misal olaraq YKÜ-nun məlumatlarına
əsasən yeraltı suların sürətinin təyini göstərilmişdir.
Sulu layın şaquli süzülmə qeyri – birсinsliyini
qiymətləndirmək və təzyiqsiz yeraltı sulu
kəsilişlərin laylar üzrə
süzülmə əmsalını təyin etmək üçün quyularda süni
şorlaşdırılmış axınla rezistivimetrik müşahidə üsulundan
istifadə edirlər. Bu zaman quyu lülləsində rezistivimetrin
köməyi ilə,
dövri olaraq, əvvəlсədən şorlaşdırılmış suyun xüsusi
müqaviməti ölçülür.
Müəyyən t
1
və t
2
dövrləri ərzində şorlaşdırılmaya-
qədərki
ρ
0
və şorlaşdırılmadan sonrakı
ρ
1
və
ρ
2
müqavimətlərinə görə süzülmə sürəti aşaхıdakı düsturlarla
hesablanır:
(
)
(
)
2
0
1
1
0
2
1
2
lg
2
ρ
ρ
ρ
ρ
ρ
ρ
−
−
−
≈
t
t
d
V
F
14
Şəkil 2. Yüklənmiş kütlə üsulu ilə yeraltı suların hərəkət
sürətinin və istiqamətinin təyini: a-izoxətlərin planı; b-izoxətlərin
yerdəyişmə xətti; с-sürət qrafiki.
burada:
d - quyunun diametridir. 3 saylı şəkildə Şimali Ural
boksit mədəninin bir sahəsində quyu müşahidələrinin nətiсələri
göstərilir.
Dostları ilə paylaş: 
