Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Muhammed Abduh (1849–1905) Mısırlı bir Türkmen ailesine mensup olan Muhammed Abduh, Tanta’da başladığı tahsil hayatını Kahire’de sürdürdü. O sırada Mısır’da bulunan Efgânî ile tanıştı; ondan matematik, felsefe ve kelam dersleri aldı. Bundan sona hocasının yönlendirmesiyle sosyal ve siyasal konularla ilgilenmeye baş- ladı. Bu arada el-Ezher’de hocalık yaptı, gazetelerde yazdı. Urâbî Paşa’nın İngiliz sömürgeciliğine karşı başlattığı direniş hareketini desteklediğinden dolayı sürgün cezasına çarptırılarak Beyrut’a gönderildi. 1883 sonlarında Efgânî’nin daveti üzerine Paris’e giderek el-Urvetü’l-Vüskâ dergisini çıkardı. Dergi kapatılınca, Mısır ve İslâm dünyasının kısa vadeli gayretlerle kurtarıla- mayacağı kanaati pekişti ve Efgânî’den farklı bir yol izlemeye karar verdi. Beyrut’a dönüşünde, daha çok eğitim, kültür ve düşünce üzerinde durdu, dinler arası diyalog çalışmalarına önem verdi. Sürgün cezasının affının ardından 1889’da Mısır’a döndüğünde siyasi faaliyetlerini ve Efgânî ile yaptığı işbirliğini azalttı. Bu arada hakimlik görevi aldı. Ezher İdare Meclisi’ne üye tayin edildi ve üniversite müfredatının ıslahı için projeler geliştirdi. Bunun için Oxford ve Cambridge üniversitelerini ziyaret edip incelemelerde bulundu. 1905’de İskenderiye’de vefat etti. Abduh’un ana hedefi, ilk kaynaklarından hareketle dinin anlaşılmasını sağlamak, itikadı asr-ı saâdet’teki saflığına kavuşturup onun akıl ve ilimle ilişkisini güçlendirmek, değişen dünya şartlarında dinin rolünü tekrar etkinleştirmekti. Çağdaş bir İslâm düşüncesi kurabilmek için modern batı ile ilişkilerin geliştirilmesini düşünüyor, batıdan bilim ve tekniğin alınmasını teşvik ederken dine uymayan taraflarından uzak durulmasını istiyordu. Abduh, kader meselesinde, insanın iradesi ve kesbine Eş’arî anlayıştan daha fazla değer vererek Mâturîdîliğe yaklaştı. Kur’ân’ın insanların ilmi ve ahlaki seviyelerini yükseltmek için indirildiğini söyledi; onun ölü ve hastalara okunan bir kitap haline getirilmesini eleştirdi. Dinin anlaşılmasında Kur’ân’a merkezi bir rol biçip sünnetin delaletini büyük ölçüde ihmal 216 etmesiyle geleneksel selefîlikten ayrı düştü. Bazı ayetleri kendi zamanındaki bilimsel verilere uygun olarak yorumlamaya çalıştı. Fıkıhta ictihadı savundu. Fetva ve kazâda maslahat prensibinin işletilmesini önerdi. Kutsama kastıyla olmaksızın heykel yapımına, şapka gibi batılı kıyafetlerin giyilebileceğine, Ehl-i Kitab’ın kestiğinin yenilebileceğine verdiği ruhsatlar, dönemin bazı ilim adamları tarafından tenkit edildi (Özervarlı, 2005). Söz konusu fikriyâtı ve yöntemiyle Muhammed Abduh, siyasal olmaktan çok kültürel karakterli, tabandan tavana doğru bir toplumsal inşayı öngören ıslah hareketlerinin model aldığı bir öncü oldu. Eğitim, okullaşma, basın- yayın gibi faaliyetler üzerine yoğunlaşan, bu faaliyetlerin gelişmesi ve zarar görmemesi için, değişken nitelikli siyasetten uzak durmayı yeğleyen günümüz dini hareketleri ile Abduh’un yöntemi arasında bariz benzerlikler bulunmaktadır. Bu arada Abduh’un din anlayışının modern motifler taşıdığı gözden kaçmamaktadır. Dini ve siyasi birçok konuda Abduh’la paralel düşünen Tatar alimi ve düşünürü Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|