Microsoft Word sunggi uq ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
94
aytdi: «Chetroqda yurganingiz ma’qul». Ustozi bilan xayrlashib bekatga chiqdiyu 
Komlevni uchratib qoldi. Ilmiy kengashga kelgan qadrdonini tashlab ketolmadi. Iziga 
qaytdi. Kechqurun mudarrisning qorovulxonasida tongotar gurung qildilar. Komlev ertasi 
oqshom yana kelmoqchi edi, daragi bo‘lmadi. O‘sha kech mudarrisning ahvoli 
og‘irlashdi... 
Komlevning izidan odam tushganini, qorovulxonadan chiqib borayotganda hibsga 
olinganini Jahongir keyinroq, so‘roq paytida fahmladi. «Shu odam o‘zbekni deb 
qayg‘uryapti, unga jabr bo‘lmasin», deb so‘roqni chalg‘itmoqchi edi, bu bilan ayb to‘riga 
o‘zi chirmab tashlanganini sezmay qoldi. 
11. OLOVNI KIM O‘CHIRADI? 
Komlevning tashrifidan keyin Jahongir xotirasida uyg‘ongana voqealar, 
xususan shoir va olim yigitlarning ayanchli taqdirlari haqida hikoya. 
Birinchi safar qamalganida «bu ham odam-ku, yana bekorga jabr chekmasin», debmi, 
harholda uch-to‘rt kun so‘roq qilishgan edi. Guvohlarning bilib-bilmay aytgan so‘zlarini 
ham eshitishgan edi. Hukmni esa el oldida o‘qishgan edi. Bu safar pachakilashib 
o‘tirishmadi. Masala birinchi so‘roqdayoq hal bo‘ldi. Jahongir «xalq dushmani» bilan 
oshna ekanini, shu oshnachiligi tufayli qamoqda o‘tirishi lozimligini bildi. Lekin qancha 
o‘ylamasin, Komlevning qaysi xalqqa — rus xalqigami yo o‘zbek xalqiga dushman 
ekanini farqlay olmadi. Qolaversa, o‘zining egri fikrli unsur ekanini ham shu so‘roqda 
bildi. Lekin qaysi fikrlari to‘g‘ri, qaysi birlari egri — ular tushuntirib o‘tirishmadi. 
Jahongirga birov «Qamoqxonada yotishga joy yo‘q», desa ishonmagan bo‘lardi. O‘z ko‘zi 
bilan ko‘rib «Yo, alhazar», deb dong qotdi. «Bularning barchasi unsurmi, barchasi 
boylarning farzandlarimi?» deb o‘yladi. Qamoqxona eshigi sharaqlab ochilib-yopilib 
turardi: birov kiradi, birovni olib chiqib ketadilar. U keyingi so‘roqda aytadiganini o‘ylab, 
pishitib o‘tirganida, yarim tunda chaqirdilar. Lekin uni so‘roq qilmadilar, hukmni o‘qib 
eshittirdilar. O‘n chog‘li kishini o‘sha tundayoq temir panjarali vagonga bosib jo‘natdilar. 
Jahongir avvaliga noxush tush ko‘rayotgandek bo‘ldi: o‘n besh yil avvalgi vagon, o‘n 
besh yil avvalgi tanish hid... Faqat odamlar boshqa. Yigirma ikkinchi yilda vagon liq to‘la 
emasdi. Unda odamlar baralla so‘kinaverar edi. Soqchilar kattalarning onalarini «shirin 
so‘z» bilan tez-tez eslab turishardi. Bu safar vagon odamga to‘la, lekin hech kim 
yo‘qday. Xuddi yigirma ikkinchi yildagi vagonga asov otlar qamalganu bunisiga yuvosh 
qo‘ylar bosilganday. Avvalgisida o‘zbeklar kam edi. Bunisida asosan o‘zbeklar... 
Poezd ilgarilab borgani sayin Jahongirning eti uvishadi. «Yana o‘sha muz o‘lkaga 
boramanmi, Xudo bir marta omon qaytardi, endi-chi? Zokirxo‘ja singari muz qabrga 
tushamanmi?» degan xayol yuragini kemirardi. 
Bir bekatda poezd ancha vaqt to‘xtab qoldi. Qorong‘i tushganda vagon eshigi g‘aldir-
g‘uldir qilib ochildi. «Yetib keldik shekilli», deb o‘yladi Jahongir. Boshqalar ham shu 
fikrga kelib, hamma buyruqni kutmayoq o‘rnidan turdi. Ofitser qo‘lidagi ro‘yxatni 
qo‘lchiroq yorug‘iga tutib, o‘nta odamni chaqirdi. Nomi chiqqanlar vagondan pastga 
sakrab tushib, o‘zlarini bir onda soqchilar qurshovida ko‘rishdi. Ularni olib ketishgach, 
boshqalar «bizni ham chaqirarmikin», degan o‘yda qotib turaverishdi. Vagon eshigi 
yopilmadi, ularni chaqirishmadi. Ofitser qo‘lidagi ro‘yxatni cho‘ntagiga solib nimanidir 
kutib qaqqayib turaverdi. 
Kutish jonga tegdimi, vagondagi dadilroq bir yigit ofitserga qarab dedi: 
— O‘rtoq, qaerga keldik? 

---

So’nggi o’q (qissa). Tohir Malik