MüƏLLİFDƏN

İkinci hissə: 
«Təhrif rəvayətlərinə» istinad edən başqa bir qrup belə bir 
fərziyyə irəli sürmüşlər ki, Quranın orjinal nüsxəsində bəzi dini 
məzhəb və təriqət rəhbərlərinin adları çəkilmiş, lakin təhrif 
nəticəsində aradan getmişdir. Bu məzmunda bir neçə rəvayət nəql 
olunmuşdur. 
1. Mərhum Koleyni «Üsuli-kafi»də Məhəmməd ibni Fəzldən nəql 
edərək deyir: İmam Əbul Həsən (ə) buyurur: Əli ibni Əbi Talibin (ə) 
imamət və vilayəti, bütün peyğəmbərlərin kitablarında qeyd 
olunmuşdur. Allah, peyğəmbərlərin hamısına Məhəmmədin (s) 
sonuncu peyğəmbər və onun vəsisi Əli (ə) haqda xəbər vermişdir. 

---

220 
2. Əyaşi, imam Sadiq (ə)-dan nəql edərək deyir: Əgər Quran 
indinin özündə də nazil olduğu kimi qalsaydı, hal-hazırda orada 
biz Əhli-beytin adlarına rast gələrdik. 
3. Koleyni «Üsuli-kafi»də və Əyaşi öz təfsirində İbni Abbasdan, 
həmçinin Furat Kufi öz təfsirində Əsbəs ibni Nəbatədən nəql edərək 
deyir: Əli (ə) buyurur: Quran dörd hissədən ibarət olmaqla nazil 
olmuşdur. Onun ayələrinin dörddə biri bizim, dörddə biri 
düşmənlərimiz, dörddə biri ibrətamiz məsələlər, dörddə biri isə icra 
olunması vacib, müstəhəb, haram və məkruh olan şəriət məsələləri 
haqda nazil olmuşdur. Qurana ehtiramla yanaşıb onun 
göstərişlərinə əməl etmək bizim ən başlıca vəzifəmizdir. 
4. Koleyni imam Baqir (ə)-dan nəql etdiyi hədisdə deyir: Cəbrail 
Bəqərə surəsinin 23-cü ayəsini Peyğəmbərə (s) nazil edərkən orada 
Əlinin adı çəkilmişdir. Ayədə deyilir: 
«Əgər bəndəmizə [Məhəmmədə] [Əli barəsində] nazil etdiyimizə 
[Qurana] şəkkiniz varsa, siz də [fəsahətdə və bəlağətdə] ona bənzər bir surə 
gətirin.» 
Cavab: 
İmamların adlarına gəldikdə deməliyik ki, heç bir ayədə 
birbaşa onların adları çəkilməmişdir. Bu kimi rəvayətlərdə 
imamların adları ilə qarşılaşdıqda isə, ayənin təfsir və ya izah 
olunduğuna ehtimal verməliyik. Demək, belə bir əsassız dəlilə 
istinad edərək, heç də Quranın təhrif olunduğunu iddia etmək 
olmaz. 
Yox əgər təhrifdən savayı heç bir məna əldə etmiriksə, bu 
məzmunda nəql olunmuş rəvayətlər, Quranın təhrif olunmadığını 
açıq-aşkar bəyan edən digər «möhkəm» ayələr və Peyğəmbərdən (s) 
nəql olunmuş mütəvatir hədislərlə ziddiyyət təşkil etdiyi üçün 
kənara qoyulmalı və ona mötəbər rəvayət kimi istinad 
olunmamalıdır. Deməli ilk növbədə ayənin məzmununa diqqət 
yetirmək lazımdır. Əgər ayənin məzmununda Əli (ə) və ya digər 
imamlar nəzərdə tutulursa, biz yalnız ayəni təfsir edərkən onların 
adlarına işarə etməliyik. Əks təqdirdə nə bu məzmunda nəql 
olunmuş rəvayətlərə istinad etməliyik, nə də ayəni istədiyimiz 
tərzdə təfsir etməliyik. 

---

221 
Təhrif rəvayətlərinə istinad edən şəxslərin irəli sürdükləri 
nəzəriyyənin əsassız olduğunu bir neçə dəlillə sübuta yetirə bilərik. 
1. Hamı tərəfindən mötəbər hesab olunan və eyni zamanda tarixi 
xarakter daşıyan «Qədir» hədisindən bir daha məlum olur ki, Əli 
(ə)-ın adı Qurani-kərimdə birbaşa çəkilməmişdir. Çünki, Əli (ə)-ın 
«Qədir» hədisi vasitəsilə xilafətə təyin olunması Allahın əmri ilə 
həyata keçmişdir. Elə bir şəraitdə ki, bu hadisəni yüz minlərlə 
müsəlman öz gözləri ilə müşahidə edib və bu hadisənin canlı 
şahidlərinə çevrilirdilər. Əli (ə) bundan belə Peyğəmbərə (s) bütün 
işlərində köməklik etməli və qarşılaşdığı bütün çətinliklərdə onu 
qorumalı idi. 
Əgər Əli (ə)-ın adı Quranda açıq-aşkar göstərilsəydi, onun belə 
bir şəraitdə («Qədir» hadisəsində) xilafətə təyin olunmasına heç bir 
ehtiyac duyulmazdı. Demək Əli (ə)-ın adı Quranda birbaşa 
çəkilsəydi, Peyğəmbər (s) heç nədən çəkinmədən bunu bəyan edər 
və bu mətləbi təsdiqləyəcək ayə nazil olmazdı. Belə ki, «Qədir» 
hadisəsindən bir daha bizə məlum olur ki, Əli (ə)-ın adı Qurani-
kərimdə birbaşa olaraq bir dəfə də olsun çəkilməmişdir. Bu əhvalat 
həccətul-vidada Peyğəmbərin (s) ömrünün son günlərində baş 
vermişdir. Elə bir vaxtda ki, Quran demək olar ki, tam şəkildə nazil 
olmuş və müsəlmanlar arasında geniş yayılmışdır. 
2. Əli (ə)-ın Qurani-kərimdə adı çəkilməsinə dəlalət edən bəzi 
rəvayətlərin tamamilə yalan və əsassız olduğu göz qabağındadır. 
Belə ki, bir qədər əvvəl qeyd etdiyimiz dördüncü hədisdə Əli (ə)-ın, 
Bəqərə surəsinin 23-cü ayəsində adının birbaşa çəkilmədiyini 
görürük. Bir halda ki, həmin ayənin vilayət və ya imamət mövzusu 
ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. 
3. Əbu Bəkrin «Üsuli-kafi»də imam Sadiq (ə)-dan nəql etdiyi 
hədisdə, Əli (ə)-ın adının Qurani-kərimdə birbaşa çəkilmədiyini bir 
daha sübuta yetirir. Hədisdə deyilir: İmam Sadiq (ə)-dan Nisa 
surəsinin 
«Allaha, Peyğəmbərə və özündən olan ixtiyar sahiblərinə itaət 
edin!» 
ayəsini soruşdum. İmam Sadiq (ə) buyurdu: Bu ayə Əli ibni 
Əbi Talib və oğlanları Həsən və Hüseyn barəsində nazil olmuşdur. 
Dedim: Camaat deyir ki, nə üçün Əlinin və onun Əhli-beytinin 
adları Quranda çəkilməmişdir? İmam (ə) buyurdu: Onlara de ki, 

---

222 
namaz əmri verilərkən onun üç və ya dörd rəkət qılınacağı 
barəsində bir ayədə olsun nazil olmamışdır. Onun necə qılınacağı 
sonralar Peyğəmbər (s) tərəfindən izah olundu. 
(Vafi. 2-ci cild, 30-cu 
səh). 
Bu rəvayətlə bu məzmunda nəql olunmuş digər rəvayətlərdə 
həm təfsir, həm də nəyin nəzərdə tutulduğu bəlli olur. Yəni Əli (ə)-
ın adı Quranda çəkilməmişdir. Lakin bəzi ayələrin təfsir və ya 
izahlarında onun adına rast gəlmək olur, Peyğəmbərə (s) bunun 
bəşəriyyətə bəyan olunması Allah tərəfindən əmr olunmuşdur. 
4. Əbu Bəkrə beyət etməyən və ona qarşı hər növ mübarizə 
üsuluna əl atan şəxslər, Əli (ə)-ın Quranda adının çəkilməsinə heç 
bir işarə etməmişlər. Əgər Əli (ə)-ın adı həqiqətən Quranda 
çəkilsəydi, Əbu Bəkrin yaratdığı yeni xilafətə qarşı çıxan şəxslər 
əsaslı dəlil olaraq buna istinad edər və onun istefasını tələb 
edərdilər.