Mühazirə materialları Mövzu İnsan resurslarının idarə edilməsinin (human resources management hrm) əsasları

İnsan resurslarının idarə edilməsi bölməsinin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi.

İnsan resurslarının səmərəli idarə edilməsi müəssisə fəaliyyətinin səmərəliliyinin və işçilərin əmək məhsuldarlığının yüksəlməsinə, müştərilərə xidmətin yaxşılaşmasına və satış həcminin uzunmüddətli artımına səbəb olur. Lakin insan resurslarının idarə edilməsi bölməsinin işinin qısamüddətli perspektivdə qiymətləndirilməsi bəzi çətinliklərlə bağlıdır.

Bu çətinlikləri konkret olaraq aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar:

1. Bəzən biznes mühitində tamamilə müqayisə edilə bilməyən fərqli müəssisələr fəaliyyət göstərir. Bununla əlaqədar olaraq, qiymətləndirmə zamanı təsərrüfat fəaliyyətinin analoji növləri ilə məşğul olan müəssisələr arasında kadr axını, işdən yayınma və digər kadr göstəricilərində zəruri fərqlərə diqqət yetirmək lazımdır;

2. İnsan resurslarının idarə edilməsi fəaliyyət növlərinin tərkibi və mürəkkəbliyinə görə özündə çoxobrazlılığı əks etdirir. Bu obrazları HRM üzrə menecerin fəaliyyətinin rol strukturunu izah edərkən sadalamışdıq. Bu səbəbdən, insan resurslarının idarə edilməsi bölməsinin işinin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi üçün az sayda göstəricilərlə kifayətlənmək düzgün olmaz.

Praktikada insan resurslarının idarə edilməsi bölməsinin fəaliyyətinin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi üçün müəssisələr aşağıdakı yanaşmaları tətbiq edirlər:

• 
  Makrokəmiyyətlər (təşkilati);
  
• 
  Mikrokəmiyyətlər (işçilərin davranış və reaksiyalarında müəyyən cəhətlər);
  
• 
  Kəmiyyət-keyfiyyət – müəyyən edilmiş məqsədə nail olunma;
  
• 
  Kəmiyyət-keyfiyyət – xidmət səviyyəsinə dair müqavilələrdə müəyyən edilmiş normalara uyğunluq;
  
• 
  Makrokəmiyyət – İRE bölməsinin yüksək səviyyədə ümumi və subyektiv qiymətləndirilməsi;
  
• 
  Keyfiyyət – müştərilərin məmnunluğu, yəni “perspektivə maraqlı olan şəxslərin baxışları”;
  
• 
  Keyfiyyət – işçilərin məmnunluğu, həmçinin “perspektivə maraqlı olan şəxslərin baxışları”;
  
• 
  Tətbiqi təhlil;
  
• 
  Etalon üzrə yoxlama;
  

İnsan resurslarının idarə edilməsi bölməsinin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsində keyfiyyət əmsalları aşağıdakı parametrlərin qiymətləndirilməsi üçün tətbiq edilir:

• 
  Rəqib-müəssisənin analoji göstəricisi ilə müqayisədə məhsul vahidinə çəkilən işçi qüvvəsi xərcləri;
  
• 
  Kadr axını səviyyəsi;
  
• 
  İşdən yayınma əmsalı;
  
• 
  İçşilərin şikayətlərinə görə məhkəmə işlərinin qaldırılması tezliyi;
  
• 
  Heyət şöbəsinin peşəkar ixtisasa malik əməkdaşlarının payı;
  
• 
  Tətillər nəticəsində itirilmiş iş günlərinin sayı;
  
• 
  Yeni işçilərin cəlb edilməsi üçün zəruri iş vaxtı;
  
• 
  Bərabər imkanlar siyasətinin təbiqində əldə olunan nailiyətlər.
  

Subyektiv kriterilər sırasına işçilərin motivasiyasını, komanda ruhu və dəyişiklikləri qəbul etməyə hazırlığı, heyət şöbəsindən irəli sürülən tələblərin müəssisənin yuxarı rəhbərliyi üçün qəbulolunma səviyyəsini, həmkarlar ittifaqı ilə yaranan qarşılıqlı münasibətlərin keyfiyyətini, müəssisənin vakansiyalarına dair reklam elanlarına iddiaçıların reaksiyasının səviyyəsini, şöbənin hazırladığı sənədlərin (məsələn, vəzifə təlimatları, vakansiyalara qoyulan ixtisas və psixoloji xarakteristikalar) faydalılığını və i.a. daxil etmək olar.

İRE şöbəsinin işinin qimətləndirilməsi üçün digər bölmələrin işçiləri arasında aşağıdakı istiqamətlərdə sorğu aparmaq olar:

• 
  Daxil olan müraciətlərə görə informasiyaların və məsləhətlərin verilməsində heyət bölməsinin operativliyi;
  
• 
  Heyət bölməsinin nümayəndələrinin verdiyi məsləhətlərin keyfiyyəti;
  
• 
  Şöbənin əməkdaşları ilə kontaktlarda nəzakətlilik və hazırlılıq;
  
• 
  Bölmənin əməkdaşlarının kadr məsələlərinə dair bilikləri;
  
• 
  Müəssisənin digər bölmələrinin işində bölmənin ümumi əməyi;
  

Müəssisənin yuxarı rəhbərliyi heyət bölməsinin əməyini bölmənin müəssisədə ixtisar dövründə, struktur dəyişməsində, yeniliklərin və dəyişikliklərin tətbiqində heyətin qarşılıqlı münasibətlərini və mənəvi mühit problemlərini nə dərəcədə tənzimləyə bilməsinə görə qiymətləndirə bilər. Bundan əlavə, bölmənin mütəxəssislərindən yuxarı rəhbərliyin kollektiv qərarlarının formalaşmasında iştirak, müəssisənin məqsədinin formalaşması, korporativ mədəniyyət xarakteristikalarının müəyyənləşdirilməsi, texnoloji dəyişikliklər üçün mənəvi dayaqların hazırlanması və digər bu kimi strateji məsələlərin həllində kömək gözlənilir.

Təşkilati səviyyədə istifadə edilə bilən kəmiyyət kriteriləri aşağıdakılardır:

• 
  Bir işçinin əlavə dəyəri;
  
• 
  Bir işçinin mənfəəti;
  
• 
  Bir işçiyə düşən satış həcmi;
  
• 
  Bir işçiyə sərf edilən xərc;
  
• 
  işçi qüvvəsinin xərc vahidi üçün əlavə dəyər.
  

İşçinin hərbi xidmətə çağırışı işdən azad olmanın “tərəflərin arzusundan asılı olmayan vəziyyət” növünə aiddir.

İş planının və şəxsi öhdəliklərin yerinə yetirilməsinin təhlilinə görə yazılı hesabat və ya şifahi çıxışı nəzərdə tutan heyətin qiymətləndirilməsi üsulu özünü qiymətləndirmə adlanır.

Yalnız ayrıca göstərici üzrə əməkdaşların öz aralarında müqayisəsini nəzərdə tutan heyətin qiymətləndirilməsi üsulu ranqların nizamlanması adlanır.
İşçiyə icazə verilməsi prosesində onun davranışında kritik vəziyyət və müşahidənin yaranmasını fərz edən heyətin qiymətləndirilməsi üsulu kritik münaqişə adlanır.

Heyətin “sıralanma” qiymətləndirmə üsulu qiymətləndirilən işçilərin öz aralarında azalma və ya artma qaydasında seçilən kriterilərə görə digər üsul və yerdəyişmə ilə müqayisəsini nəzərdə tutur.

Qiymətləndirmə Mərkəzi heyətin peşəkar davranışının standartlaşdırılmış qiymətləndirilməsinin müəyyən olunması prosesini təmin edir. Qiymətləndirmə Mərkəzinin texnologiyalarının tətbiqi heyətin attestasiyası və heyətin seçimində müvafiqdir. Qiymətləndirmə Mərkəzlərinin tədqiqatında tərcümeyi-halın təhlili, test, anket və müsahibə üsullarından istifadə olunur. İşin məzmununun təhlili üçün gündəlik, anket, müsahibə və müşahidədən istifadə olunur. Attestasiyanın aparılması üçün əməkdaşların səmərəliliyini, əməkdaşın güclü və zəif tərəflərini, xidməti pilləkən üzrə irəliləmə imkanlarını və s. müəyyən etmək lazımdır. Heyətin attestasiyası işçilərin başqa işə keçirilməsi, təlim və təkmilləşdirməyə göndəriş, müəssisənin inkişafında ehtiyatların aşkara çıxarılması kimi məsələlərin həllində kömək edir.