Mühazirə mətnləri Mövzular

Şəxsiyyətin, konkret subyektin peşəkarlığının inkişafını öyrənmək üçün akmeoqramın tərtib olunması :

• 
  əvəlcə kadrlar üzrə sənədlərin əsasında ümumi məlumatlarla, xüsusilə də ekspert qiymətləndirmənin və ya rəhbərlərin peşəkarlıq səviyyələri haqqında məlumatların təhlili nəticəsində əldə olunur. “Şəxsiyyətin qabiliyyətlərinin və potensialının” məzmununun müəyyən olunmasında, psixoloji diaqnostika (psixo-diaqnostika) metodundan geniş istifadə olunur. Qabiliyyətlərin inkişaf səviyyəsi, ənənəvi psixodiaqnostik metodlar, həmçinin yeni fəaliyyət növlərinin mənimsənilmə sürətini və səmərəliliyini təhlil etməklə müəyyən olunur.
  

Şəxsiyyətin potensialının və özünü reallaşdırma səviyyəsinin müəyyən olunması və onlar arasında əlaqə haqqında fərziyyənin – ( hipotezin - ehtimalın ) yoxlanılması. Şəxsiyyətin özünü reallaşdırması səviyyəsi, onun potensialının göstəricisidir.
Müair dövrdə akmeoloji praktikada subyektin, şəxsiyyətin-peşəkarın aşağıdakı tipoloji inkişaf sxem tətbiq olunur :.

1. 
   Qabiliyyətlərin və potensialın struktur altı;
   
2. 
   Fərdiyyətin struktur altı;
   
3. 
   Yönəlişin - - - -
   
4. 
   Xarakterioloji və mənəvi keyfiyyətlər;
   
5. 
   Peşə keyfiyyətlərinin strukturaltı;
   
6. 
   Akmeoqrafik təsvir və akmeoqramda tövsiyə fərdi xarakter daşımalıdır
   
7. 
   Tərtib olunmuş akmeoqrama, şəxsiyyətin peşə inkişafının monitorinqi üçün əsas rolunu oynamalıdır
   

Akmeoqram – akemeoqrafik yanaşmanın əsas metodu olub, şəxsiyyətin peşəkarlığının, ustalığının - peşəkarlığının inkişafının əsas tələbləri, amilləri və şərati haqqında tələbləri özündə əks etdirir. Akmeoqram – şəxsiyyətiin professioqramını və psixoqramını da özündə əks etdirir.
Akmeoloji, akmeoqrafik və akmeosentrik yanaşmalar, akmeoloji metodların yaradılmasına və formalaşmasına imkan vermişdir. Akmeoloji metodlar, peşəkar kimi şəxsiyyətin peşəkarlığının səmərəli şəkildə həyata keçirilməsinə xidmət edir.
Akmeoloji metodların mühüm-səmərəli növü, akmeoqrafik metodlar çıxış edir. Şəxsiyyətin peşəkarlığının inkişafının akmeoloji tədqiqinin ümumiləşdirilməsi, akmeoqrafik təsvirin aşağıdakı komponentlərinin müəyyən olunmasını nəzərdə tutur:

• 
  Peşəkarlıq səriştəliliyinin yüksəldilməsi;
  
• 
  Peşəkar vərdişlərin və bacarıqların təkmilləşdirilməsi;
  
• 
  Səmərəli qərarların qəbulunda və onların səmərəli həllində yeni üsulların mənimsənilməsi;
  
• 
  Özünə nəzərət sisteminin təkmilləşdirilməsi və yeni texniki vasitələrin hazırlanması və mənimsənilməsi.
  
• 
  Akmeoqrafik təsvirdə, araşdırmalarda istifadə olunan əsas metodlar kimi akmeoqrafiik təsvirlər, ekspert rəylərinin öyrənilməsi və qiymətləndirilməsi üçün, respondentlər haqqında olan sənədlərin təhlili və ümumiləşdirilmsəi, müqayisəli təhlillərin və professioqrafik təsvirlərin, müqayisəli analizlər vasitəsilə sənədlərin professiqrafik təhlili, psixoloji testləşdirmə və şəxsiyyətin – peşəkarlığının inkişafındakı dinamikanı, meyllərin müəyyən olunmasına imkan verir.
  
• 
  Ayrı-ayrı fərdlərin akmeoqramının təsviri, əməyin subyekti kimi, fərdin peşəkarlığının özünəməxsus xüsusiyyətlərini şərtləndirən şəraitin və amillərin müəyyən olunmasına imkan verir.
  

Şəxsiyyətin akmeoqramının tərtib olunması, subyektin peşə fəaliyyətində həyata keçirdiyi funksiyalara və tələblərə nə dərəcədə uyğun olması və cavab verməsini öyrənməyə imkan verir. Bunun nəticəsində subyektin peşəkarlığının lazım olan səviyyədə inkişafına nail olmaq üçün, subyektin davranış strategiyası və üsullarının müəyyən olunması üçün, mühm kibernetik informasıya kimi çıxış edir.
Müasir dövrdə, akmeoloji praktikada ( təcrübədə ), şəxsiyyətin peşəkarlığının inkişafını əks etdirən akmeoqramın tərtib olunmasının tippoloji sxemi ( modeli ), tərtib olunur:

• 
  Mürəkkəb - xüsusi;
  
• 
  Istedadın qiymətləndirilməsi;
  
• 
  Şəxsiyyətin potensialının qiymətləndirilməsi;
  
• 
  əlavə informasiyalar.
  

Qeyd: bu bölmədə psixoloji testlərin nəticələrinə əsaslanan inkişaf səviyyəsi təsvir erilir.

• 
  “Mən” obrazının səciyyəsi;
  
• 
  Nailiyyətin qazanılmasının motivasiyası və təlabatları;
  
• 
  Özünü qiymətləndirmənin səciyyəsi
  
• 
  Dəyərlər orientasiyasının, maraqların səciyyələri;
  
• 
  Özünü reallaşdırmanın qiymətləndirilməsi;
  
• 
  əlavə informasiyalar.
  

2. 
   Şəxsiyyətin yönəlişinin strukturaltı:
   

• 
  Yönəlişin səciyyəsi ( əhatəliliyi, dərinliyi və s. )
  
• 
  Yönəlişin ( meylin ) məzmunu (məqsədi);
  
• 
  Peşə fəaliyyətinə münasibəti
  
• 
  Qarşılıqlı münasibətlərə meylliliyi
  
• 
  əlavə informasiyalar.
  

3. 
   Xarakterioloji və mənəvi - əxlaqi xüsusiyyətlərin quruluşu, struktur – altı elementləri:
   

• 
  Məqsədyönlülük
  
• 
  Təşəbbüskarlıq
  
• 
  Iradə
  
• 
  Mütəşəkillik
  
• 
  Məsuliyətlilik
  
• 
  Başqalarının uğurlarına qısqanclıq hissi yaşaması
  
• 
  Münasibətlərdə hümanistlik nümayiş etdirməsi
  
• 
  Dürüstlük
  
• 
  Vicdanlılıq
  
• 
  Prinsipiallıq
  
• 
  Obyektivlik
  
• 
  əlavə informasıyalar.
  

4. 
   Peşəkar xüsusiyyətlərin quruluş-altı:
   

- peşə səriştəliliyi;

- ğeıəkar biliklərin və bacarıqların dərinliyi;
-Peşəkarlığın kreativliyi;
- Peşə bacarıqlarının səciyyəsi;

• 
  əlavə informasiyalar.
  

5. 
   Peşəkarlığın akmeoloji invariantları:
   

• 
  Şəxsiyyətin gücü;
  
• 
  Anti-sipatiyanın səviyyəsi;
  
• 
  Özünü tənzimləmənin səviyyəsi;
  
• 
  Qərar qəbul etmək və onun həllinə nail olmaq;
  
• 
  Iş qabiliyyətinin səviyyəsi;
  
• 
  Peşə fəaliyyətinin xüsusiyyətləri;
  
• 
  Vacib olan psixoloji-peşə keyfiyyətləri;
  
• 
  Işgüzar-şəxsi keyfiyyətləri;
  
• 
  əlavə informasiyalar.
  

6. 
   Ümumiləşmiş əlavə məlumatlar.
   

7. 
   Ətraflı ümumi nəticə.
   

Акмеология və практика

6. 
   Tətbiqi akmeologiyanın istiqamətləri: Pedaqoji akmeologiya.
   

Formalaşmaqda olan bütün yeni elmlərdə olduğu kimi, akmeologiya elminin də inkişafında akmeoloji biliklərin inkişafı ilə paralel, onun differensiasiyasl prosesi də baş verir. Akmeoloji biliklərin differensiasiyası öz spesifik ifadəsini onun tətbiqi sahələrinin inkişaf etməsində tapır.

Müasir dövrdə müstəqil elmi istiqamətlər statusu almış, akmeologiyanın praktiki yönümlü aşağıdakı tətbiqi sahələri formalaşmış və inkişaf etməkdədir:

•