Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
144

---

5.
Xəzinədarlıq nəzarəti. 
6.
Qeyri-dövlət maliyyə nəzarəti. 
KitabYurdu.az 
145

---

MALIYYƏ NƏZARƏTININ MAHIYYƏTI VƏ ZƏRURILIYI 
Iqtisadiyyatın vəziyyətinə, cəmiyyətdə sosial-iqtisadi proseslərin inkişafına 
nəzarət xalq təsərrüfatının idarə edilməsi üzrə fəaliyyətin ən mühüm sahəsidir. Nəzarət 
sisteminin mühüm bir həlqəsi kimi maliyyə nəzarəti çıxış edir. Onun məqsədi dövlətin 
maliyyə siyasətinin uğurla həyata keçirilməsinə yardım etmək, xalq təsərrüfatının 
bütün sahələrində və həlqələrində maliyyə resurslarının formalaşdırılması və səmərəli 
istifadə edilməsi prosesini təmin etməkdən ibarətdir.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində maliyyə nəzarətinin rolu durmadan artır. Maliyyə 
nəzarəti maliyyənin nəzarət funksiyasının reallaşdırılması formasıdır ki, bu da maliyyə 
nəzarətinin təyinatı və məzmununu müəyyən edir. Bununla yanaşı, dövlətin sosial-
iqtisadi vəziyyətindən, maliyyə fəaliyyətinin həyata keçirilməsində təsərrüfat 
subyektlərinin hüquqlarının genişləndirilməsindən, sahibkarlığın müxtəlif təşkilati-
hüquqi formalarının meydana gəlməsindən asılı olaraq maliyyə nəzarətinin məzmunu 
da xeyli dəyişir. 
Maliyyə nəzarəti xüsusi forma və metodlardan istifadə etməklə təsərrüfat və 
idarəetmə subyektlərinin (dövlət, müəssisə, idarə və təşkilat) maliyyə fəaliyyətinin və 
onunla bağlı məsələlərin yoxlanması üzrə həyata keçirilən fəaliyyət və əməliyyatların 
məcmusudur. O, bütün səviyyələrdə qanunverici, icraedici hakimiyyət orqanları və 
xüsusi yaradılmış qurumlar tərəfindən həyata keçirilir. Maliyyə nəzarəti, pul vəsaitləri 
fondlarının yaradılması və istifadəsi prosesində maliyyə-təsərrüfat qanunvericiliyinə 
əməl edilməsinə nəzarəti və maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının və istehsal xərclərinin 
öz təyinatına istifadə olunmasına nəzarəti qiymətləndirilməsini əhatə edir.
Nəzarətin digər formalarından (ekoloji, sanitar, inzibati və s.) fərqli olaraq 
maliyyə nəzarəti dəyər kateqoriyasının istifadəsi ilə bağlıdır. Nəzarətin predmeti kimi 
mənfəət, gəlirlər, rentabellik, maya dəyəri, tədavül xərcləri, əlavə dəyər vergisi, 
müxtəlif məqsədlərə və fondlara ayırmalar və s. maliyyə (dəyər) göstəriciləri çıxış edir. 
Bu göstəricilər sintetik xarakter daşıyır. Ona görə də onların yerinə yetirilməsinə,