Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
106

---

proporsiya və disproporsiyaların, dövlət büdcəsinin icrasının necə təşəkkül tapdığını əks 
etdirir.
Maliyyənin bölgü və nəzarət funksiyaları təsərrüfat mexanizminin tərkib hissəsi 
olan maliyyə mexanizmi vasitəsilə reallaşdırılır. 
Maliyyə mexanizmi – maliyyə münasibətlərinin idarə edilməsi üsullarının 
məcmusudur.
Maliyyə mexanizmi özünə – dövlətdə maliyyə münasibətləri formalarını, 
mərkəzləşdirilmiş və qeyri-mərkəzləşdirilmiş pul vəsaitləri fondlarının formalaşması və 
istifadəsi qaydalarını, maliyyə planlaşdırması metodlarını, maliyyənin idarə edilməsi 
formalarını və maliyyə qanunvericiliyini daxil edir. 
MALIYYƏNIN MAHIYYƏTI 
Bazarın formalaşması və inkişafı şəraitində maliyyənin zəruriliyi durmadan artır. 
Maliyyə tarixi xarakter daşıyır. Əmtəə-pul münasibətləri və dövlətin meydana gəlməsi 
ilə əlaqədar olaraq maliyyə münasibətləri XIII-XV əsrlərdə Italiyada, onun Florensiya, 
Venetsiya, Genuya kimi iri sənədlərində istifadə olunmağa başlamışdır.
Maliyyənin zəruriliyini aşağıdakı səbəblərlə izah etmək olar: 
1.
Əmtəə-pul münasibətlərinin mövcüdluğu və dəyər qanununun fəaliyyəti. 
Təsərrüfat subyektlərinin məhsullarının, əmtəə və xidmətlərin reallaşdırılması 
alqı və satqı yolu ilə həyata keçirilir. Maliyyə pul olmasa mövcud ola bilməz. 
Maliyyənin obyektiv zəruriliyi ictimai istehsalın tələbatından irəli gəlir; 
2.
Maliyyəsiz geniş əsasda istehsal fondlarının, iqtisadiyyatın sahə və ərazi 
strukturunu təmin etmək, istehsalın inkişafını stimullaşdırmaq mümkün deyildir; 
3.
Dövlətin mövcudluğu. F.Engels göstərmişdir ki, dövlətin funksiyalarının həyata 
keçirilməsinin maddi əsası kimi vergilər meydana gəlmişdir. Dövlət təsərrüfat-
təşkilat və mədəni-tərbiyə funksiyalarını daşıdığına görə, o, pul fondları 
formasında müvafiq maliyyə resurslarına malik olmalıdır.