Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
52

---

aparılması ilə əlaqədar hesablaşmanı aparan bank qarşısında iddia qaldıra bilər və 
banklar belə hallar üçün maddi məsuliyyət daşıyırlar. 
Nağdsız hesablaşmalar Azərbaycan Respublikası Milli Bankının 27 may 1997-ci 
il tarixli təlimatına əsasən həyata keçirilir.
Mülkiyyət formalarının müxtəlifliyi şəraitində nağdsız hesablaşmalar, hesablaşma 
formalarının müəssisələr tərəfindən sərbəst seçilməsi, bu formaların onların arasında 
bağlanan müqavilədə təsbit edilməsi bu prosesə bankın qarışmaması prinsipinə 
əsaslanır. 
Bütün nağdsız hesablaşmalar müvafiq sənədlər vasitəsi ilə aparılır. Həmin 
sənədlər dövlət standartları səviyyəsində olub əməliyyatın mahiyyətini açıqlamalıdır. 
Nağdsız hesablaşmaların formaları əsasən hesablaşmalarda tətbiq olunan sənədin adı ilə 
adlandırılır. 
Nağdsız hesablaşmalar zamanı: 
- ödəmə tapşırıqlarından; 
- çeklərdən; 
- akkreditivlərdən; 
- ödəmə-tələbnamə tapşırıqlarından istifadə edilir. 
Son illərə qədər nağdsız hesablaşmalarda ödəmə tələbnamələri ilə ödənişə 
üstünlük verilirdi. Belə qayda mal satanın, iş görənin və xidmət göstərənin tələbini 
təmin edirdi və sosialist təsərrüfatçılıq və nağdsız hesablaşma prinsiplərinə cavab 
verirdi. Bazar münasibətlərinə keçid istehsalçıya deyil, istehlakçıya üstünlük verir və 
ödəyicini ödənişlərin aparıcısı hesab edir. Nağdsız hesablaşmalarda istifadə edilən 
sənədlər dövlət standartlarına cavab verməli və hesablaşma haqqında tam təsəvvür 
yaratmalıdır. Bunun üçün bütün sənədlər aşağıdakı əsas rekvizitlərə malik olmalıdır: 
1.
Hesablaşma sənədinin adı; 
2.
Hesablaşma sənədinin yazılma tarixi və nömrəsi; 
3.Ödəyicinin adı, onun bankdakı hesabının nömrəsi, onun bankının adı və kodu; 
KitabYurdu.az 
53

---

4. Satıcı təşkilatın adı, onun bankdakı hesabının nömrəsi, onun bankının adı və 
kodu; 
5. Ödənişin təyinatı, yəni nə məqsəd daşıması; 
6. Ödənişin məbləği – yazı və rəqəmlə. 
Bütün hesablaşma sənədlərinin birinci nüsxəsində bankdakı hesab üzrə 
məbləğlərə sərəncam vermək hüququ olan şəxslərin imzası ilə yanaşı müəssisənin 
möhürü olmalıdır. Vəsait ödəyicinin hesabından yalnız sənədin birinci nüsxəsi əsasında 
silinir.
Hüquqi şəxs tərəfindən filiallar, nümayəndəliklər, şöbələr vasitəsilə həyata 
keçirilən əməliyyatlar üzrə təqdim olunan hesablaşma sənədləri həmin hüquqi şəxsin 
vəkil etdiyi şəxslər tərəfindən imzalanır.
Hazırda nağdsız hesablaşmaların ən geniş yayılmış forması ödəmə tapşırıqları ilə 
olan hesablaşmalardır. Ödəmə tapşırığı bankda hesabı olan müəssisənin həmin 
hesabdan müəyyən məbləğ vəsaitin silinib başqa müəssisənin hesabına daxil edilməsi 
haqqında özünə xidmət edən banka verdiyi tapşırıqdır. Ödəmə tapşırığı vasitəsi ilə həm 
şəhərdaxili, həm də kənarşəhərli hesablaşmalar aparılır. Həm əmtəə əməliyyatları, həm 
də qeyri-əmtəə əməliyyatları üzrə olan hesablaşmalarda ödəmə tapşırığından istifadə 
olunur. Əmtəə əməliyyatları üzrə hesablaşmalarda ödəmə tapşırığından əsasən 
aşağıdakı hallarda istifadə olunur: 
1. Alınmış mal, görülmüş iş və göstərilmiş xidmətlərə görə – bu zaman malların 
alınması, işlərin görülməsi və ya xidmətlərin göstərilməsi ödəmə tapşırığında onu təsdiq 
edən əmtəə-nəqliyyat hesab sənədlərinin nömrəsi və tarixinə istinad edilməlidir; 
2. Malların, görülmüş işlərin və ya xidmətlərin dəyəri əvvəlcədən ödənilməklə, 
bu zaman əvvəlcədən ödəniş haqqında müqaviləyə istinad edilməlidir.
3. Əmtəə əməliyyatları üzrə kreditor borcları ödənildikdə; 
4. Mal və xidmətlər üzrə və ya məhkəmənin qərarına əsasən hesablaşma lazım 
gəldikdə; 
5. Yer üçün icazə haqqı ödənildikdə;