Müqəddİmə Bir neçə zəruri xatırlatma

Namaz

Namazın əhəmiyyəti

Namaz insanla Allah arasında rabitədir. Namaz ruhu səfalandırır, qəlbi paklayır, təqva ruhu yaradır, insanı tərbiyələndirir və günahlardan çəkindirir. Namaz olduqca mühüm bir ibadətdir. Rəvayatlərə əsasən, namaz Allah dərgahında qəbul olarsa, başqa ibadətlər də qəbul olar. Əgər namaz qəbul olmazsa başqa ibadətlər də qəbul edilməz. Rəvayatlərdə bildirilir ki, beş vaxt namazını yerinə yetirən insan gündə beş dəfə yuyunub çirkabdan təmizlənən insan kimi günahlardan təmizlənir. Ayə və rəvayatlərdə, Peyğəmbər (s) və mə’sum imamların buyuruqlarında cidi tövsiyə olunmuş əməllərdən biri namazdır. Buna görə də namazı tərk etmək kəbirə günahlardan sayılır.

Yaxşı olar ki, insan namazını yubatmayıb ilk vaxtda qılsın. Namaza ciddi əhəmiyyət vermək, onu aram qılmaq lazımdır. Namaza diqqətsizlik və onun sür’ətlə qılınması namazı tə’sirdən sala bilər.

Hədisdə nəql olunur ki, bir gün İslam Peyğəmbəri (s) məsciddə bir şəxsin sür’ətlə namaz qıldığını, rüku və səcdələri lazımınca yerinə yetirmədiyini gördü. Həzrət buyurdu: “Əgər bu şəxs bu sayağı namaz qılan halda dünyadan getsə mənim dinimdə gedənlərdən sayılmaz.”

Namazın ruhu qəlbin iştirakıdır. Namazda diqqəti yayındıran şeylərdən çəkinmək yaxşıdır. Namaz qılan şəxs namazın mətnindəki sözləri anlamalı, namaz boyu öz namazına diqqətli olmalı, cismi və qəlbi müt’i olmalı (xüzu və xüşu), kiminlə danışdığını anlayıb özünü Allahın əzəmət və böyüklüyü qarşısında kiçik saymalıdır.

Mə’sumlar haqqında nəql olunur ki, bu insanlar namazda ilahi düşüncəyə qərq olmuş, özlərini unutmuşlar. Belə ki, Əmirəl-mö’minin Əlinin (ə) ayağına batmış oxu namaz əsnasında çıxararkən Həzrət bundan xəbər tutmur.

Namazın qəbulu və onun kamilliyi üçün onun vacib şərtlərini yerinə yetirməklə yanaşı, aşağıdakı nöqtələri nəzərə almaq lazımdır.

Namazdan öncə günahları yada salıb tövbə qılmaq; namazın qəbuluna mane olan həsəd, təkəbbür, qeybət, haram qida, məstedici içkilər, xüms və zəkatdan boyun qaçırmaq kimi günahlardan çəkinmək.

Namazı dəyərdən salan, qəlbin iştirakına mane olan işlərdən də pəhriz etmək yaxşıdır. Məsələn, yuxulu vəziyyətdə, ayaqyolu ehtiyaclarını saxlamış halda, səs-küy içində, insanın diqqətini cəlb edən mənzərələr qarşısında namaz qılmaqdan çəkinmək lazımdır. Pak libas, saçların səliqəsi, dişlərin yuyulması, ətirlənmək, əqiq üzük taxmaq kimi savablı işlərə diqqət yetirmək lazımdır.

Vacib namazlar

Məsələ 669: Altı vacib namaz var: “Yövmiyyə” namazları (gündəlik on yeddi rəkət namaz), Allah evinin vacib təvaf namazı, Ayat namazı, meyyit namazı, böyük oğul üçün ata-ananın qəza namazları, nəzir, əhd və and vasitəsi ilə vacib olmuş namazlar.

Vacib yövmiyyə namazları

Məsələ 670: Beş vacib yövmiyyə namazı var: Hər biri dörd rəkətdən ibarət olan günorta və ikindi namazları, üç rəkət şam namazı, dörd rəkət xiftən namazı, iki rəkət sübh namazı. Amma səfərdə dörd rəkətli namazlar müəyyən şərtlər ödəndiyi halda iki rəkət qılınır.

Cümə namazı

Məsələ 671: Cümə namazı iki rəkətdir. Bu namaz cümə günləri günorta namazını əvəz edir. Cümə namazı Peyğəmbərin (s), mə’sum imamların, onların xüsusi naiblərinin hüzuru zamanı vacib olur. Böyük qeyb dövründə isə insan cümə namazı və günorta namazından birini seçə bilər. Ədalətli İslam hökuməti olan dövrdə ehtiyat budur ki, cümə namazı tərk edilməsin.

Cümə namazının hökmləri

1.Cümə namazının vaxtı günortadan başlayır. Bu namaz azan, xütbələr və adi namazın vaxtı başa çatanadəkdir. Bu müddət ötdükdən sonra cümə namazının vaxtı qurtarır və günorta namazı qılınmalıdır.

2. Cümə namazı hökmü cümə namazı məhəllindən iki fərsəxədək (təqribən 12 km.) aralı yaşayanlara şamil olunur. Cümə namazı hər şəxsə vacib olduğu vaxt bu insanların cümə namazında iştirakı zəruri olur.

3. Cümə namazının xütbələrinə çata bilməyən, amma həmin namazda, ya da onun bir rəkətində iştirak edən şəxsin namazı düzgündür. Vacib ehtiyata əsasən, insan bilərəkdən cümə namazına yubanmamalıdır.

4. Cümə namazı camaatla qılınmalıdır. Cümə namazının qılınması üçün ən azı beş nəfər olmalıdır. (İmam cümə və başqa dörd nəfər)

5. İki cümə namazı qılınan məhəl arasında məsafə bir fərsəxdən (altı km-dən) az olmamalıdır. Əgər iki cümə namazı arasında məsafə bir fərsəxdən (altı km-dən) az olarsa, birinci namaz düzgün, ikincisi batildir.

6. Cümə namazı müsafirlərə, qadınlara, xəstələrə və iş qabiliyyəti olmayanlara vacib deyil. Amma adı çəkilənlər cümə namazında iştirak etsələr namazları düzgündür. Vacib ehtiyata əsasən, cümə namazının qılınması üçün zəruri olan beş nəfər bu insanlardan olmamalıdır.

Cümə namazının qaydası

1. Cümə namazı sübh namazı kimi iki rəkətdir. Bu namazın iki qunutu var. Qunutlardan biri birinci rəkətdə rükudan öncə, ikincisi ikinci rəkətdə rükudan sonradır. Müstəhəbdir ki, imam birinci rəkətdə “Həmd”dən sonra “Cumuə” surəsini, ikinci rəkətdə “Həmd”dən sonra “Munafiqun” surəsini oxusun. Vacib ehtiyat budur ki, bu surələrdən birini oxusa, o birini oxumasın.

2.Cümə namazından qabaq imam-cümə iki xütbə oxumalıdır.

3. Vacib ehtiyata əsasən, xütbələr günorta azanından başlayır. Əgər azandan öncə başlasa yenidən oxunmalıdır.

4. Xütbələr aşağıdakı hissələrdən ibarət olur. Allaha həmd-səna; Məhəmməd və Ali-Məhəmmədə salavat; moizə, nəsihət, ilahi təqvaya çağırış; hər xütbədə “İxlas”, “Kafirun”, “Əsr” kimi qısa surələrdən birini oxumaq; vacib ehtiyata əsasən, imamın özü və mö’minlər üçün bağışlanma diləməsi, ikinci xütbədə salavat zamanı imamların adını bir-bir çəkməsi.

Bu əsasla, birinci xütbə beş, ikinci xütbə altı hissədən ibarət olur. İmam xütbələri qiyam (ayaq üstü) halında oxumalı, iki xütbə arasında azca əyləşməli, səsini lazımı həddə namaz qılanlara çatdırmalı, moizə-nəsihəti başa düşülən dildə bəyan etməlidir.

5. Xütbə oxuyanın əmmamə və əbada olması, əsa və ya bu kimi bir şeyə söykənməsi daha yaxşıdır. İmam xütbəyə başlamazdan öncə məmumlara salam verir. Yaxşı olar ki, xütbədə müsəlmanlar, İslam dünyası və həmin məntəqə sakinləri ilə bağlı ictimai-siyasi, əxlaqi mövzular şərh olunsun. Müsəlmanlar bu mövzularla bağlı vəzifələri ilə tanış edilsin. Onlara düşmənin planları haqqında mə’lumat verilsin. Xütbə oxuyan imam öz xütbələrində insanların tə’lim-tərbiyəsinə, onların günün məsələləri ilə tanışlığına xüsusi diqqət yetirməlidir. Xütbənin əsas məqsədlərindən biri budur. Xütbələr aydın, tə’sirli bir dillə bəyan edilməlidir. Bu ibadi-siyasi ne’mətdən lazımınca bəhrələnmək lazımdır. Xütbələrdə müsəlmanlar düşmən qarşısında birliyə çağırılmalı, təfriqə yaradan mövzular açıqlanmamalıdır. Vacib ehtiyata əsasən, xütbə oxunan zaman namaz qılanlar dəstəmazlı olmalı, üzü imama əyləşməli, sakitliyi gözləməli, xütbələri dinləməlidirlər. Amma bilərəkdən də danışsalar, cümə namazı batil olmaz. Amma bu işi görənlər xilafa yol vermişlər.