Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti «energo mexanika» fakulteti «avtomatlashtirish va boshqarish» kafedrasi

Ma'muriy usullardan:
 iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish;
 atrof-muhitni muhofaza qilish;
 xavfli texnologiyalardan foydalanish, zararli ishlab chiqarish chiqitlarini chiqarib tashlashni ta'qiqlash;
 odamlar sog’lig’iga zararli mahsulotni reklama qilishni ta'qiqlash kabi sohalarda faol foydalaniladi.
Boshqarishning tashkiliy-ma'muriy usullari ikki shaklda:
 tashkiliy ta'sir ko’rsatish usullari;
 farmoyish berish usullari shakllarida namoyon bo’ladi.
 Tashkiliy usullarning bu ikkala shakli birgalikda qo’llaniladi, bir-birini
to’ldiradi va rivojlantiradi.
 Har ikkala shaklning uyg’unlashuvi ishlab chiqarish sharoitlarini hisobga
olingan holda optimal bo’lishi kerak. Tashkiliy ta'sir ko’rsatish turli tashkiliy choralarni, ya'ni:
 ishlab chiqarish va boshqarishning tashkiliy strukturalarini belgilash;
 ichki tartib-qoidalarini o’rnatish;
 boshqariluvchi va boshqaruvchi tizimlar o’rtasida optimallik va oqilona nisbatni
o’rnatish kabilarni o’z ichiga oladi.
Farmoyish berish yo’li bilan ta'sir ko’rsatish barcha boshqarish bo’limlari va
organlarining (uyg’un) ishlashini joriy ta'minlab turishdan iborat bo’lib, bunga e'lon
qilinadigan yozma yoki og’zaki ko’rsatmalar berish, yozma shaklda nashr etilgan
yoki og’zaki buyruqlar vositasi bilan erishiladi.
Farmoyishli ta’sir o’tkazish shaklida boshqarish buyruq va farmoyishlar
vositasida olib boriladi.
Farmoyishli ta’sir o’tkazish shakllari:
1. Direktiva - bu usul har bir rahbarning, ijrochining va boshqaruvchi organning
burchlari, huquqlari va mas’uliyatini aniq belgilashga asoslanadi. Bular lavozim
yo’riqnomalari turli boshqarish bo’g’inlarining funktsiyalari va vazifalari
to’g’risidagi nizomlar bilan qonunlashtiriladi.
2. Buyruq – bu korxona rahbari, u bo’lmaganda uning o’rinbosari chiqaradigan
davlat boshqaruvi hujjatidir. Buyruq mazkur organ (tashkilot) vakolati doirasida,
amaldagi qonunlar, yuqori organlar qaror va farmoyishlari asosida shu qaror va
farmoyishlarni ijro etish uchun chiqariladi. Buyruq huquqiy hujjat bo’lib, uni ijro
etish majburiydir.
3. Ko’rsatma – bu aniq ijrochilarga yoki aniq ish yuzasidan beriladifan boshqarish
qarorlarining tashkiliy huquqiy shaklidir. Ko’rsatmalarda shaxsga buyruqni
amalga oshirish uchun qanday ish olib borish, qanday natijalarga erishish zarurligi
tushuntiriladi va maslahat beriladi.
4. Farmoyish – bu barcha boshqaruv organlari ma’muriyati tomonidan tezkor joriy
masalalar bo’yicha beriladigan boshqaruv hujjatidir. Farmoyishning buyruqdan
farqi shundaki, u xususiy masalalarni hal etishga qaratiladi va direktor,
o’rinbosarlari, bo’lim boshlig’i, master, funktsional xizmatlar boshliqlari
tomonidan o’z vakolati doirasida chiqariladi.
5. Rezolyutsiya – bu yig’ilish, majlis, konferetsiyalarda muhokama qilingan
masalalar yuzasidan qabul qilingan qarordir. Hujjatga mansabdor shaxs
tomonidan ijro etish uchun yoki ijro etmaslik to’g’risida yozilgan yozuv ham
rezolyutsiya hisoblanadi va boshqaruvning quyi bo’g’inlari tomonidan bajarilishi
majburiydir.