Nazariy fizika kursi

9
.
22
) dagi ikkinchi va uchinchi hadlar nolga teng bo‘lib,
~gv = j —
7
E.
(9.23)
Ko'rinib turibdiki, tashqi elektr maydon t a ’sirida unga proporsional tok 
.yuzaga kelar ekan. Bu tok o‘tkazuvchanlik toki deyiladi va m uhitdagi 
erkin zaryadlarning tartib li harakati bilan bog'langan. 
7
o‘tkazuvchan- 
hk koeffitsienti deyiladi. Toza dielektriklarda bu kattalik nolga teng 
bo'ladi. Yaxshi 
0
‘tkazgichlarda jud a k a tta qiym atga ega b o ‘ladi. Bun­
day tok o‘zgaruvchi m aydonda ham mavjud bo‘ladi. 
0
:tkazuvchanlik
195

---

toki umumiy holda koordinata va vaqtning funksiyasi bo‘lib, ixtiyoriy 
vaqtda muhitning ko'rilayotgan nuqtasidagi elektr maydon kuchlangan* 
ligi bilan aniqlanadi. (9.23) Oin qonunining differensial shakli deyiladi 
Bu odatdagi Om qonuni bilan bog'langanligini keyinroq ko'ramiz. ■
Bog'langan zaryadlar erkin zaryadlarga aylanmasligi zaryadning 
saqlanish qonuni har ikkala toifadagi zaryadlar uchun mustaqil ravishda 
bajarilishini ko'rsatadi. Ya’ni (9.7) uzluksizlik tenglamasi bilan bir 
vaqtda erkin zaryadlar va o'tkazuvchanlik toki uchun ham uzluksizlik 
tenglamasini yozish mumkin:
divJ' + f t f ° -
(9'24)
Tok zichligi ifodasidagi ikkinchi hadning fizik m a’nosini ochishga 
kirishamiz. Buning uchun (9.22) ifodaning har ikkala tom onidan di- 
vergensiya olamiz. 
Bunda oxirgi hadning divergensiyasi nolga teng 
bo'lganligi uchun quyidagi hosil bo'ladi:
_
д Е
Ш
div 
gv
= div 
j
+ ae div — . 
(9.25)
To'liq va o'tkazuvchanlik toklari ishtirokidagi uzluksizlik tenglamalari
(9.7), (9.24) dan foydalanib (9.25) ni quyidagi ko'rinishda yozamiz: 1
f)
^ ( p - p ) = - a e d i v — . 
(9.26)
Bu yerda 
(p
— 
p)
bog'langan zaryadlar zichligiga tengligini inobatga 
olsak,
^
= - # d i v * . E .
dt 
dt
Bu ifodani vaqt bo'yicha integrallab, quyidagini hosil qilamiz:
Pb — —
div a
eE.
(9-27«
Bu yerda maydon yo'q bo'lganda qutblanish bo'lmaganligi sababli in- 
tegrallash doimiysini nolga teng deb olindi.
(9.16) va (9.27) ifodalarni taqqoslab, qutblanish vektori elektr may- 
don kuchlanganligiga proporsional ekanligini aniqlaymiz: