|
|
səhifə | 51/70 | tarix | 20.01.2017 | ölçüsü | 12,12 Mb. | | #802 |
| Islamı bəxş etdiyi iki adam dedilər ki..." İbni Cübeyrin bu sözü
"yuhafune" [passiv fiil=kendilerinden qorxulan] şəklində oxuduğuna
bağlı rəvayət də bu şərhi dəstəklər mahiyyətdədir. Deyilir
ki: Bu iki adam Amalik Oğullarına mənsub idi. Hz. Musaya iman
etmiş, İsrailoğullarına qatılmışlar idi. İsrailoğullarına bu sözləri söy-
492 ..........................................əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5
leyerek onlara, Amalik Oğullarını necə uduzmaya uğradacaqlarını,
yurdlarını və torpaqlarını necə zəbt edəcəklərini göstərmək istəmişlər idi.
Söz mövzusu təfsirçilər, ayələrin təfsiri ilə əlaqədar olaraq köçürülən
bəzi rəvayətlərə söykən/dözərək bu cür bir şərhdə ol/tapılmışlar.
Lakin bu cür rəvayətlər, Quran və ya başqa etibarlı bir qaynaq
tərəfindən dəstəklənilməyən tək kanallı xəbərlərdir.
"Onların üzərinə qapıdan girin." Böyük bir ehtimalla, bununla
söz mövzusu zorba qövmün İsrailoğullarına ən yaxın olan şəhərləri
nəzərdə tutulmuşdur. Deyildiyinə görə, bu şəhər Urayha idi. Sərhəd şəhərlərinə
"ölkənin qapısı" demək məşhur bir istifadədir. Bununla
"şəhərin qapısı" nəzərdə tutulması da olabiləcəkdir.
"Eger oradan girsəniz, şübhəsiz ki siz qalib gəlirsiniz." Allahın
nemət verdiyi iki adam onlara fəth və düşmən qarşısında
qalib gəlmə vədində ol/tapılırlar. Söz mövzusu iki adamın bu qədər
qəti danışmaları, Hz. Musanın "Allahın müqəddəs torpaqları
özlərinə yazdığı"na bağlı şərhindən irəli gəlir. Onlar
Hz. Musanın verdiyi xəbərlərin qəti doğru olduğuna inanırdılar
ya da ilahi vəlayət nuru sayəsində belə bir uzaqgörənlikdə ol/tapılırdılar.
Necə ki Ehlisünnet və Şiə təfsirçilərinin böyük bir qisimi, bu
iki adamın Yuşa b. Nun və Ka-leb b. Yefunne olduqlarını söyləmişlər
ki, bu ikisi İsrailoğulları arasından seçilən on iki nakib, yəni
nümayəndədəndirlər.
Sonra bu iki adam İsrailoğullarını Allaha güvənib söykən/dözməyə
çağırırlar: "Haydı eger möminlər sinizsə, ancaq Allaha söykən/dözün."
Allah, özünə güvənib söykən/dözənlərə yetər. Bu ifadə eyni zamanda,
onlara mənəvi peyvənd etmə və ürəkləndirmə məqsədinə istiqamətlidir.
"Dedilər ki: Ey Musa! Onlar orada olduğu müddətcə, biz oraya əsla
girmərik..." "Oraya girmərik" sözünü bir dəfə daha təkrarlayırlar.
Bununla Hz. Musanı (ə.s) israrlı dəvətlərindən, çağırış üstünə çağırış
etməkdən imtina etdirməyi, dəvətlərinin bir fayda təmin etməyəcəyini
düşünməsini məqsəd qoyurlar.
Bu ifadə, bir çox baxımdan Hz. Musanın mövqesini kiçik hesab etdik-
Maidə Surəsi 20-26 ....................................................... 493
lerini, özlərinə xatırlatdığı Rəblərinin əmrlərini və vədini ciddiyə
al/götürmədiklərini əks etdirməkdədir. Bir dəfə, sözə girişləri maraqlıdır.
Əvvəlcə, Hz. Musanın çağırışına uyğun gəlməyə dəvət edən iki adamı
xitab etməyə tənəzzül etmirlər. Sonra şərhi qısaca
kəsdirib atırlar. Halbuki bunun əvvəlində uzun şərhlərdə ol/tapılıb
səbəbləri və xüsusiyyətləri irəli sürmüşlər idi. Qarşılıqlı atışma və
cavab vermə mühitlərindən biri, başlanğıcda uzun tutduğu şərhlərini
qısaca ötürürsə bu, danışmanın darıxdırıcı/sıxıcı olmağa başladığını,
həmsöhbətin qarşı tərəfin sözlərini dinləməyi istəmədiyini
göstərər.
Sonra İsrailoğulları, ikinci dəfə təkrarladıqları "biz oraya girmərik."
sözlərini, "əsla" vurğusuyla gücləndirirlər. Ardından, cəhalətləri
bundan daha böyük, daha həyasızca bir söz sərf etmələrinə
səbəb olur. Çağırışı qəti olaraq rədd etdikdən sonra bunu
söyləyirlər: "O halda sən və Rəbbin gedin, döyüşün; biz burada oturacagız."
Bu ifadə, onların bütpərəstlər kimi Allahı insanlara bənzədənmi-
şebbihe olduqlarının açıq bir dəlilidir. Elədirlər də. Çünki uca
Allah, onların bu anlayışının bir ifadəsi olaraq belə dediklərini
açıqlamaqdadır: "İsrailogullarını dənizdən keçirdik, özlərinə
məxsus bəzi bütlərə tapınan bir qövmə rast gəldilər: Ey Musa,
dedilər, bax bunların necə tanrıları var, bizə də elə bir tanrı et!
Musa dedi: Siz həqiqətən cahil bir cəmiyyətsiniz." (Ə'RAF, 138) Bu gün
əllərində olan müqəddəs kitablarının da şahidliyiylə hələ tanrını
konkretləşdirici, insana bənzədici anlayışlarını davam etdirməkdədirlər.
"Musa: Rəbbim! Mən özümdən başqasına malik deyiləm; qardaşım
də elə. O halda bizimlə, o yoldan çıxmış cəmiyyətin arasını ayır."
Ayənin axışı göstərir ki, "Mən özümdən və qardaşımdan başqasına
malik degilim." ifadəsi, özündən və qardaşından başqasını,
təqdim etdiyi dəvətə yönəltmə gücündən məhrum olduğundan
kinayədir. Çünki o, özünü etdiyi çağırışa icra etməyə yönəltmə
gücünə sahib idi. Qardaşı Harunu da buna yönəldə bilərdi. Harun Allah
tərəfindən göndərilən bir peyğəmbər idi. Musa yaşadığı müddətcə,
494 ......................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5
onun xəlifəsi idi. Buna görə Allahın əmrinə qarşı çıxmaz idi. Ya da
demək istəyirdi ki, özü ancaq öz nəfsinə və qardaşı da ancaq
öz nəfsinə hökm edə bilirdi.
Bu ifadədən məqsəd, mütləq olaraq bütün yapabilirliği mənfilə-
mak deyil. Çünki, hər şeydən əvvəl Hz. Musa bəzi insanları
iman etmək surətiylə edilən çağırışa müsbət cavab verməyə yönəltmişdi.
Qaldı ki, ayənin axışı açıq şəkildə göstərir ki, Allahdan
qorxanlardan iki adam və başqaları ona iman etmiş, çağırışına müsbət
cavab vermişlər idi. Bunları, malik olduğu kəslər arasında
saymamış olsa belə, vəziyyət dəyişməz. Çünki əmrlərinə qarşı çıxmayacaqları
açıq olan öz ailəsini və qardaşının ailəsini də zikr etməmişdir.
Bunun səbəbi, mühitin ancaq bu cür bir ifadəyə əlverişli olmasıdır.
Çünki Hz. Musa (ə.s) onları, insan fitrətinin nəzərdə tutduğu qanuni
bir işə dəvət edirdi. Təbliğ vəzifəsini əskiksiz yerinə yetirmiş, hər
müxtəlif bəhanəni boşa çıxarmışdı. Amma İsrail cəmiyyəti onun çağırışını
son dərəcə iyrənc və çirkin bir rəftarla rədd etdi. Işte belə bir atmosferdə
ancaq bunu söyləyə bilərdi: Ya Rəbbi! Mən mesajını təbliğ
etdim, bəhanələri boşa çıxardım. Mən sənin əmrini yerinə yetirmədə
ancaq öz nəfsimə hük-medebilirim. Qardaşım da elə. Biz
öhdəçiliyimizin gərəyini yerinə yetirdik. Lakin xalq, bizi çox
sərt bir tutumla rədd etdi. Bu anda onlardan ümidi kəsmiş ol/tapılırıq.
Yol kəsilmişdir. Bu düyünü sən həll et; rubbiyetinle sən, onlara
istiqamətli nemətinin tamamlanmasına, yer üzünə varis qılınmalarına
və orada xəlifəlik-öndərlik vəzifəsini yerinə yetirmələrinə gedən
yolu hazırla. Hökmü sən ver. Bizimlə bu fasiqlər birliyinin arasını
ayır.
Bu mühit, onların həmişə davam etdirdikləri Hz. Musanın
əmrlərinə qarşı çıxma ənənələrindən tamamilə fərqlidir. Bunu
deyərkən, Allahı çılpaq gözlə görmə istəklərini, buzova
tapınmalarını, şəhərin qapısından girişlərini, "hıtta" deyişlərini vs.
nəzərdə tuturuq. Ancaq bu son hadisə, İsrail cəmiyyətinin Hz. Musanın
əmrinə açıqca qarşı çıxışının ən konkret nümunəsidir. Ən kiçik bir
yumşaqlıq və uzlaşma əlaməti göstərmirlər. Əgər Hz. Musa
Maidə Surəsi 20-26 ..................................................... 495
laşma əlaməti göstərmirlər. Əgər Hz. Musa (ə.s) onları bu halda
buraxsa və əmrinə qarşı geyindikləri rəftarı görməməzlikdən gəlsə,
bütün iddiası təməldən çürümüş olardı. Bundan sonra heç bir əmrini
və qadağanını dinləməzdilər. Aralarında təsis etdiyi ictimai birliyin
dayaqları duz buz olardı.
Bu şərhlə sırasıyla bu xüsuslar ortaya çıxır:
1- Belə bir atmosfer, Hz. Musanın özünün və qardaşının
vəziyyətini Allaha ifadə etməsini tələb edirdi. Onlar Allah tərəfindən
təbliğlə vəzifələndirilmişlər idi. Özlərinə qarşı çıxmamış olsalar
belə, digər möminlərin vəziyyətlərini ifadə etmələrinə gərək yox idi.
Çünki dinin təbliği və dəvəti əsasında digər möminlərin bir funksiyas(n)ı
yox idi. Mühit, hökmü təbliğ edənin vəziyyətini ifadə etməyi tələb edirdi;
hökmü mənimsəyənin, müsbət reaksiya verənin deyil.
2- Gəlinən nöqtə, Hz. Musanın (ə.s) Rəbbinə şikayətdə ol/tapılmasını
tələb edirdi. Bu, əslində ilahi əmr və qadağanları tətbiq
barəsində Allahdan kömək istəmək idi.
3- "Qardaşım" mənasını verən "ahı" sözü, "mən" demək olan
"eni" sözünün sonundakı "ya" hərfinə matuftur. Bu səbəbdən
ifadənin mənas(n)ı budur: "Qardaşım da mənim kimi yalnız öz nəfsinə
malikdir." Yoxsa "ahı" sözü "nəfsi" sözünə matuf deyil.
Hərçənd hər iki vəziyyətdə də əldə edilən məna doğrudur; lakin
"ahı" sözünün "nəfsi" sözünə matuf olması, ayələrin axışıyla
ibarət olan/yaranan məna atmosferiylə üst-üstə düşmür. Çünki gərək Musa, gərəksə
Harun itaət və əmrlərə uyğun gəlmə baxımından nəfslərinə hökm edə bilirdilər.
Ayrıca Hz. Musa (ə.s) Hz. Haruna da bu baxımdan
hökm etmə gücünə sahib idi. Harun, yaşadıqca Hz. Musanın xəlifəsi idi.
Eyni zamanda hər ikisi, Allahın elçilərini səmimiliklə dinləyib
itaət edən səmimi möminləri də istiqamətləndirəcək mövqedə idilər.
4- "O halda bizimlə, o yoldan çıxmış cəmiyyətin arasını ayır."
Bu söz, üzərlərinə əzab endikdən sonra qaçınılmaz olan ayırma və ya
onları qövmlərindən çıxarmaları yaxud ölmələri surətiylə ayırmağa
bağlı bir qarğış deyil. Çünki Hz. Musa (ə.s) soydaşlarını,
Allahın özlərini vəd etdiyi nemətin tamamlanması mükafatını ka-
496 ............................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5
zanmak üçün lazımlı olan addımları atmağa dəvət edirdi. Bu mükafat idi
ki, uca Allah onunla İsrailoğullarına minnət edirdi, özlərini
qurtardığını və yer üzündə suveren etdiklərini vurğulayırdı:
"Biz də istəyirdik o yerdə əzilənlərə lütf edək, onları öndərlər
edək, onları varis edək." (Qəsəs, 5) Bu ayədən də aydın olduğu
kimi, İsrailoğulları bu vəziyyəti Hz. Musadan (ə.s) bilirdilər: "Ey
Musa, sən bizə gəlməzdən əvvəl də, sən bizə gəldikdən sonra da
bizə işgəncə edildi." (Ə'RAF, 129)
"Artıq sən yoldan çıxmış o cəmiyyət üçün kədərlənmə." ifadəsi də
buna şahidlik etməkdədir. Çünki bu ifadədən aydın olur ki Hz. Musa,
soydaşlarının üzərinə ilahi qəzəbin enməsindən narahatlıq duy/eşidirdi.
Bu səbəbdən səhra/çöldə çaşmış gəzmə cəzasına çarpdırılmış olmalarından
ötəri kədər duy/eşitməsi gözlənilən bir şey idi.
"Allah buyurdu ki: Elə isə ora onlara qırx il qadağan edildi; yer üzündə
çaşmış çaşmış gəzəcəklər. Artıq sən yoldan çıxmış o cəmiyyət üçün
kədərlənmə." "Ora" ifadəsindəki əvəzlik "müqəddəs topraga" dönükdür. Qadağan etmədən
məqsəd, tekvini=varoluşsal qadağandır. Yəni universal
təqdir əhatəsindədir. Ayənin orijinalında keçən "yetihune" hərəkətinin
məsdəri olan "əl-tihu" sözü qarışıqlıq mənasını verər. "əl-Ard"
sözünün başındakı "əl" takısı isə, həmsöhbətlərin zehinində əvvəldən
diqqətə çarpanlaşan anlama göndərmədə var. "fela tesə"
ifadəsi Hz. Musanın soydaşlarının vəziyyətindən ötəri kədərlənməməsi
üçün edilən bir xəbərdarlıqdır. Beləcə uca Allah, Hz. Musanın dua
edərkən soydaşları üçün istifadə etdiyi, "fasıklar=yoldan çıxmışlar" xüsusiyyətini
təsdiqləmiş olur.
Bu səbəbdən nəzərdə tutulan məna budur: Müqəddəs torpaq, yəni oraya
girmək və oranı mülk əldə etmək onlara qadağan edilmişdir. Yəni, qırx il
boyunca oraya girməmələrinə hökm etdik. Ol/tapıldıqları yerdə çaşmış
çaşmış gəzəcəklər, nə mədəni bir cəmiyyət olub bir yerləşəm vahidində
iqamət edəcəklər, nə də Bədəvilər kimi kabilevi bir həyat
yaşayacaqlar. Belə bir cəzaya çarpdırıldılar deyə, yoldan çıxmış
cəmiyyət üçün kədərlənmə. Çünki onlar fasiqdirlər, yoldan çıxmışlar.
Cinayətlər/günahlarının cəzasını çəkdikləri zaman onlara kədərlənmək yaraşmaz.
Maidə Surəsi 20-26 ................................................. 497
AYƏLƏRİN HƏDİSLƏR İŞIĞINDA ŞƏRHİ
et-Dürr-ül Mensur təfsirində, İbni Əbi Xatəm Əbu Səid el-Hudridən
belə rəvayət edər: Rəsulullah əfəndimiz (s. a. a) buyurdu ki:
"İsrailoğullarından bir kimsənin xidmətçisi, miniyi və arvadı olsaydı,
o adam kral olaraq yazılardı."
Eyni əsərdə, Əbu Davudun mürsəl hədisləri yığdığı "Merasil"
adlı kitabından canlı Zeyd b. Eslemin "sizi krallar etdi." ifadəsiylə
əlaqədar olaraq belə dediyi rəvayət edilər: Rəsulullah (s. a. a) buyurdu
ki: "Bundan məqsəd, bərabər/yoldaş, ev və xidmətçi sahibi olmalarıdır."
Mən deyərəm ki: Bu iki rəvayətin xaricində, eyni mənas(n)ı ehtiva edən başqa
rəvayətlər də köçürülmüşdür. Nə var ki, ayə axışı etibarilə bu tərz
bir şərhə əlverişli deyil. Hərçənd İsrailoğulları ənənəsində, bir evi,
bir arvadı və bir xidmətçisi olan hər kəsə kral adının verilməsi və ya
beləsini kral olaraq yazmaları mümkün ola bilər; ancaq bura
açıqdır ki İsrail-oğullarının bütünü, xidmətçilərinə çatana qədər,
bu şəkildə ev, bərabər/yoldaş və xidmətçi sahibi deyil idilər. Bu səbəbdən, bu xüsusiyyətə
sahib olanlar, içlərindəki bəzi kəslər idi.
Qaldı ki bu barədə başqa cəmiyyətlər və qurşaqlar da bənzəri bir
mövqedə idilər. Ev, bərabər/yoldaş və xidmətçi sahibi olmaq bütün cəmiyyətlərdə
məşhur olan bir ənənədir, bu ənənəs(n)i olmayan bir cəmiyyət
göstərilə bilməz. Vəziyyət belə olunca, İsrailoğullarına xas bir tətbiq
olmadığı ortaya çıxır. Uca Allahın bunu nəzərdə tutaraq, onları
krallar etdiyindən danışıb minnət etməsi də mümkün deyil.
Halbuki ayənin axışı, ilahi minnətin konkret nümunələrini sərgiləməyə
istiqamətlidir.
Bu gerçək diqqətləri çəkmiş olmalı ki, bəzi rəvayətlərdə kimi
şərhlərə ehtiyac duyulmuşdur. Məsələn Katabedən belə rəvayət
edilər: "İlk dəfə xidmətçi əldə edənlər İsrailoğullarıdır." Ancaq bu qiymətləndirmə
tarixi gerçəklərlə uyğun gəlmir.
Şeyx Müfid, Emali adlı əsərində öz rəvayət zənciriylə Əbu
Həmzədən, o daİmam Misdən (ə.s) belə rəvayət edər: "Hz.
Musa (ə.s) İsrailoğullarını müqəddəs torpaqlara gətirdiyində onlara
498 ........................................ əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5
dedi ki: 'Allahın sizə yazdıgı müqəddəs topraga girin və arxanıza
dönməyin, yoxsa hüsrana ugrarsınız.' Uca Allah, müqəddəs torpaqları
onlar üçün yazmış olmasına baxmayaraq "Onlar dedilər ki, 'Ey Musa!
Orada zorba bir qövm var. Onlar oradan çıxmadıqca, biz oraya
girmərik. Eger oradan çıxarlarsa, oraya girərik.' (Allahdan) qorxanların
içindən, Allahın özlərinə nemət verdigi iki adam dedi
ki: 'Onların üzərinə qapıdan girin. Eger oradan girsəniz, şübhəsiz
ki siz qalib gəlirsiniz. Haydı eger möminlər sinizsə, ancaq
Allaha söykən/dözün.' Dedilər ki: 'Ey Musa! Onlar orada oldugu müddətcə,
biz oraya əsla girmərik. O halda sən və Rəbbin gedin, döyüşün; biz
burada oturacagız. Musa, 'Rəbbim! Mən özümdən başqasına
malik degilim; qardaşım da elə. O halda bizimlə o yoldan çıxmış
cəmiyyətin arasını ayır' dedi.' Müqəddəs torpaqlara girməkdən qaçınınca,
Allah oranı onlara qadağan etdi. Bunun üzərinə dörd fersahlık bir
yerdə qırx il boyunca çaşmış çaşmış gəzib dayandılar. Sən yoldan
çıxmış o cəmiyyət üçün kədərlənmə."
İmam Cəfər Sadiq (ə.s) dedi ki: "Axşam olunca içlərindən biri,
səfər var, deyə səslənərdi. Bunun üzərinə bərabərlərini yükləyib
heyvanlara xüsusi bir ahəng oxuyaraq və onları dürtükleyerek təlaşla
yola qoyulardılar. Şəfəq sökənə qədər dayanmadan gedərdilər.
Bu sırada uca Allah yerə bir yumru şəklini almasını əmr edərdi.
Beləcə səhər olunca, özlərini axşam ayrıldıqları yerləşmə
yerlərində tapardılar və yolu çaşdınız, deyərdilər. Qırx il boyunca
bu minval üzrə orada gözləyib dayandılar. Üzərlərinə qüdrət halvası
və bildirçin əti endirilirdi. Yuşa b. Nun və Kaleb b. Yufenna
ilə bunların oğullarının xaricindəki hər kəs öldü. Təxminən qırx fersahlık
sahədə çaşmış bir halda dolaşıb dayanardılar. Köç etmək istədikləri
zaman paltarları və ayaqqabıları quruyaraq daş kəsilərdilər."
İmam bunları da əlavə etdi sözlərinə: "Bərabərlərində bir daş vardı.
Daşı yerə qoyduqlarında, Hz. Musa (ə.s) əsasıyla daşa vurardı və
daşdan on iki mənbə fışqırardı. Hər qəbiləyə bir mənbə düşürdü. Təkrar
yola çıxdıqlarında su daşa geri dönürdü. Daşı heyvana yükləyib
yola çıxardılar..."
Maidə Surəsi 20-26 ........................................................ 499
Mən deyərəm ki: Buna yaxın mənalar ehtiva edən rəvayətlərin sayı
olduqca çoxdur və gərək Şiə, gərəksə Sünni qaynaqlarda köçürülmüşdür.
Hədisin axışı içində, "İmam Cəfər Sadiq (ə.s) dedi ki" deyə
başlayan ifadə başqa bir rəvayətdir. Bu rəvayətlər səhra/çöldə çaşmış çaşmış
gəzdikləri sırada İsrailoğullarının yaşadıqları müxtəlif macəralara
işarə edən mənalar ehtiva edir olmaqla birlikdə, Allahın
kəlamında bunları dəstəkləyən ifadələr yoxdur. Amma
eyni zamanda, Quranla ziddiyyət təşkil edən mənalar da ehtiva etməməkdədirlər.
Hz. Musa zamanında İsrailoğullarının vəziyyəti, heyrət oyandırıcıdır,
həyatlarının hər sahəsində fövqəladə inkişaflara şahid olurlar.
Bu səbəbdən yer üzündə çaşmış çaşmış gəzmələrinin rəvayətlərdə
təsvir edildiyi kimi olması üçün heç bir qorxu yoxdur.
Təfsir-ul Ayyaşidə Mes'ade b. Sədəqədən, o daİmam Cəfər
Saydıqdan (ə.s) belə rəvayət edər: "İmama, "Allahın sizə yazdıgı
müqəddəs topraga girin." ayəsinin mənas(n)ı soruşuldu. Buyurdu ki: "Allah,
oranı onlara yazdı, sonra sildi, sonra onların uşaqlarına yazdı. Uşaqları
oraya girdilər. "Allah diledigini silər, diledigini yerində buraxar.
Ana kitab ONun qatındadır." [c. ,1 s. 904, h: 72]
Mən deyərəm ki: Bu mənada bir hədis, İsmayıl Cu'fi vasitəsilə
İmam Cəfər Sadiqdən Zürare, Hamran və Məhəmməd b. Müslim
vasitəsilə daİmam Misdən rəvayət edilmişdir. 1 Bu rivayetteİmam
(ə.s) müqəddəs torpaqların yazılmasını, Hz. Musanın (ə.s) "müqəddəs
torpağa girin" xitabına həmsöhbət olanlarla, oraya girənlər baxımından
müqayisə etmişdir. Bu səbəbdən yerlərin yazıldığı kəslər baxımından
"beda" reallaşdığı nəticəs(n)i çıxır. Bununla ayənin zahirindən
aydın olduğu şəkliylə "yazılma oraya girənlərlə əlaqədardır." mənas(n)ı
arasında bir ziddiyyət yoxdur. Hadisə budur:
Qırx il boyunca oradan məhrum buraxılırlar, sonra yenidən
ora özlərinə bəxş edilir. Çünki ayədə xitab, məna etibarilə
İsrail cəmiyyətinə istiqamətlidir. Bu baxımdan, özlərinə "giriş" yazılanlarla
şəxsən girənlər birdir. Onlar bir ümmət idilər və Allah müqəddəs top-
------
1- [Təfsir-ul Ayyaşi, c. 1, s. 304, h: 69 və 71]
500 .................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5
raklara girməyi bu ümmətə yazmışdı. Sonra oraya girişləri bir müddət
qadağan edildi, ardından təkrar onlara söz mövzusu yerlərə girməyi
bəxş etdi. Kəslər baxımından bir başlanğıc söz mövzusu olsa da, ümumiyyətlə
belə bir şeydən söz edilə bilməz.
əl-Kafi adlı əsərdə, müəllif öz rəvayət zənciriylə
Əbdürrəhman b. Yeziddən, o daİmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə
rəvayət edər: Resu-lullah (s. a. a) əfəndimiz buyurdu ki: "Davud Peyğəmbər
(ə.s) şənbə günü qəflətən öldü. Quşlar qanadlarıyla cənazəsinin
üzərinə kölgə etdilər. Musa İsrailoğullarının səhra/çöldə çaşmış
çaşmış gəzdikləri sırada öldü. Biri göydən belə qışqırdı: Musa
öldü! Hansı nəfs ölməyəcək ki?!" [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 111-112, h: 4]
Maidə Surəsi 27-32 ..................................................... 501
Dostları ilə paylaş: |
|
|