Nur təFSİRİ

Bildirişlər 
 
1
“Təfsiri-əl mizan” 
2
“Təfsiri-nurus-səqəleyn” 
3
“Nur”, 41 
4
“İsra”, 44 
5
“Təfsiri-əl mizan” 

---

12 
1. İlahi dünya görüşünə əsasən bütün varlıq aləmi Allaha təsbih deyir. 
2. Hal dili ilə təsbih hamıya aiddir. Göy və yer varlıqları, cansız aləm və nəbatat, 
heyvan və insan bu baxımdan fərqlənmir. 
3. Sitayiş üçün meyar və dəlil olmalıdır. Təsbih həm hakimiyyət, həm müqəddəslik, 
həm yenilməzlik və həm də hikmət sahibi olan kəsə layiqdir. 
4. Allahın hakimiyyəti müqəddəslik, qüdrət və hikmətlə müşayiət olunur. 
5. Allahın hökuməti hikmətlə müşayiət olunur. 
6. Allah yenilməzdir. (Necə ki, Onun peyğəmbəri, peyğəmbərə iman gətirənlər və 
Quran yenilməzdir.)
1
(Qeyd) 
7. Yalnız hikmətlə müşayiət olunan qüdrət dəyərlidir. Allah həm qadirdir, həm də 
hikmət sahibi. Başqalarının qüdrəti isə adətən təkəbbür və zorakılıqla müşayiət olunur. 
Ayə 2: 
ِم الًوُس َر َنی ِی ِمُ ْلْٱ يِف َثَعَب يِذ لٱ َوُه﴿
وُلْتَی ْمُهْن
َباَتِكْلٱ ُمُهُمِ لَعُی َو ْمِهیِ كَزُی َو ِهِتاَیاَء ْمِهْیَلَعْا
﴾ ٍنیِبُّم ٍلَلاَض يِفَل ُلْبَق نِم ْاوُناَك نِإ َو َةَمْك ِحْلٱ َو
 
“Odur dərs görməmiş xalq arasında ilahi ayələri oxusun, onları 
tərbiyələndirsin, onlara səmavi kitab və hikmət öyrətsin deyə özlərindən peyğəmbər 
seçən. Həqiqətən, onlar bundan öncə aşkar azğınlıq içində idilər.” 
 
Nöqtələr 
 
◘”Ummiy” sözü “umm” sözündəndir. Bu sözün Məkkə əhlinə aid edilməsinin 
səbəbi Məkkənin “ummul-ura” adlandırılmasıdır. Digər bir tərəfdən, oxuyub-yazmağı 
bacarmayanlara ərəb dilində “ummiy” deyilir. Onlar yenicə anadan doğulmuş kimidirlər. 
◘İmam Sadiqdən (ə) nəql olunmuş sinifdə oxuyuruq: Məkkə əhlinin səmavi kitab və 
rəhbəri olmadığından Allah onları “ummiy” adlandırır. Əslində onların arasında yazmağı 
bacaranlar var idi.
2
(Qeyd) 
◘”Yuzəkkihim” sözü “təzkiyə” məsdərindəndir. Onun kökü inkişaf, cücərmə 
mənasını bildirən “zəkat” sözüdür. Yəni Peyğəmbərə (s) çirkin əxlaqa son qoymaq, xalq 
arasında gözəl əxlaqı bərpa etmək tapşırılır. Bu gözəl əxlaq sayəsində kamala çatmaq 
olar. 
◘Ayədə “hikmət” deyərkən Quran ayələrindən qaynaqlanan həqiqi maarif nəzərdə 
tutulur. İnsanda varlıq aləmi və həyata düzgün baxışla səadət zəminəsi yaranır. Allahı 
inkar edənlər deyirdilər ki, ömrümüz yalnız dünya həyatından ibarətdir.
3
(Qeyd)Amma 
Quran başqa bir həqiqəti açıqlayır. Buyurur ki, bu dünya həyatı oyun və əyləncədən 
başqa bir şey deyil, həqiqi həyat axirətdədir.
4
(Qeyd) 
◘”Hikmət” kitabdan fərqli deyil və onun səciyyələrindən biridir.
5
(Qeyd)Allah kitab 
və hikməti yanaşı şəkildə Peyğəmbərə (s) nazil etmişdir.
6
(Qeyd)Demək, Peyğəmbər (s) 
1
“Munafiqun”, 8; “Fussilət”, 41 
2
“Təfsiri-nurus-səqleyn” 
3
“Casiyə”, 24 
4
“Ənkəbut”, 64; “Təfsiri-əl mizan” 
5
“Yasin”, 2 
6
“Nisa”, 113 

---

13 
üçün vəzifə olan kitab və hikmət təlimi başdan-başa hikmət olan Quranın təlimidir. 
Quran insanlara düzgün dünya görüşü öyrədir.
1
(Qeyd) 
◘”Bəqərə” surəsinin 129-cu ayəsində bildirilir ki, həzrət İbrahim Allahdan deyilən 
səciyyələrə malik peyğəmbər göndərməsini istədi. Bu ayədə həmin duanın qəbul 
olduğunu görürük. Hədisdə nəql olunur ki, İslam peyğəmbəri (s) buyurmuşdur: “Mən 
atam İbrahimin qəbul olmuş duasıyam.” 
◘Ötə ayədə hikmət sahibi olan Allahdan danışıldı. Bu ayədə isə Peyğəmbərin (s) 
göndərilməsi Allahın hikmət nişanəsi, xalqa hikmət öyrədilməsi peyğəmbərliyin 
dəlillərindən biri kimi təqdim olundu. 
◘Quranda 48 məqamda azğınlıqdan danışılır. Bu mövzuda söhbət açılarkən adətən 
yanaşı işlənmiş “zəlal” və “mubin” sözlərindən istifadə olunar. Bəzən də “zəlalun kəbir” 
və “zəlalun bəid” ifadələri ilə rastlaşırıq.
2
(Qeyd) Səthi bir baxışla müəyyənləşdirmək 
olur ki, əziz Peyğəmbər (s) insanlara haqq yolu necə göstərmişdir. O xalqı övladları 
öldürməkdən övlad sevgisinə, cəhalətdən elmə, başqalarının malını qarət etməkdən isar 
və fədakarlığa, sələmçilikdən halal qazanca, şirkdən tövhidə, təfriqədən vəhdətə, 
xurafatdan həqiqətə, zillətdən izzətə, bir sözlə, zəlalətdən hidayətə (azğınlıqdan doğru 
yola) yönəltmişdir. Cəfər ibn Əbu-Talib Həbəşə padşahı Nəccaşinin hüzurunda 
Peyğəmbəri (s) belə vəsf edir: “Biz öncə bütə pərəstiş edər, ölü heyvan əti yeyər, çirkin 
işlər görər, qohumlardan uzaq gəzər, qonşuların hüquqlarını pozar, zəiflərə rəhm 
etməzdik. Nəhayət, Allah-taala bizim üçün peyğəmbər göndərdi, və o bizi insani 
dəyərlərə yönəltdi. 
◘Sual: İslam peyğəmbəri (s) təkcə dərs görməmiş Hicaz və ərəblər üçünmü 
seçilmişdir? 
Cavab: Həzrət Məhəmməd (s) Məkkə əhli arasında zühur etdi və haqq yola dəvətə 
oradan başladı. Amma onun İran və Rum padşahlarına, müxtəlif qəbilə rəislərinə 
göndərdiyi məktublar cahanşümul missiyasından danışır.