genga bog`liq. Chunki bu gen ishtirokida sintez qilingan oqsil molekulasi urg`ochi va erkak jinsida regulyatorlik funksiyasini o`taydi. Bu oqsil molekulasi Y jinsiy xromosoma geni tasiri tufayli sintez qilingan testosteron gormoni bilan birikib effektor rolini bajaradi. Agar X xromosomadagi maxsus gen mutatsiyaga uchrasa u holda Y xromosoma testosteron gormon tasirini sezmaydi, natijada homilaning urug`doni bilan birga yetilmay qolgan tuxumdon hosil bo`ladi va erkak genotip bo`yicha XY kariotipga egaligiga qaramay fenotip jihatdan ayol ko`rinishda bo`ladi.
1955-yili Eychvald va Silmserlar Y jinsiy xromosoma nazoratidagi X-Y antigen mavjudligini ixtiro qildilar. Chamasi X-Y antigeni homilaning dastlabki “erkak” hujayralaridan ajratiladi. Hozirgi vaqtda X-Y retseptorlar gonadlarning ikkala turi yuzasida borligi aniqlangan. Bu antigen tasirida gonadlar keyinchalik urug`donlarning rivojlanishiga olib keladi. Agar X-Y antigenining faolligi anti X-Y zardobi tomonidan neytrallashtirilsa u holda, gonadlar tuxumdonni hosil qiladi. Keyingi olingan malumotlarga ko`ra X-Y antigeni Y jinsiy xromosoma bilan emas balki, uning nazoratidagi autosoma geni tomonidan kodlanadi. Bu gen Y jansiy xromosoma bo`lmagan individlarda repressiyaga uchraydi. Kamdan-kam mutatsiyalarda Y jinsiy xromosoma hujayralarda uchamasa ham erkak jins X-Y gen ta`sirida shakkllanadi.
Ehtimol, bunday holatda Y jinsiy xromosomadagi X-Y antogeni translokatsiya tufayli autosomalarga o`tgan bo`lishi mumkin. Ikkinchi tomondan oz miqdorda ham hujayrada X-Y geni bo`lsa XX jinsiy xromosomali individlar erkak organizm bo`ladilar.
Shunga o`xshash olingan malumotlar erkak jinsi faqat XY , ayol jinsi faqat XX jinsiy xromosomalar ishtirokidagina emas, balki autosomalardagi bazi genlar shakllanishida ham dalolat beradi.
JInsni ifodalashda jinsiy xromosomalardagi genlar joylashishini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday tahlil odatda X va Y jinsiy xromosomaning izoxromosomalarida o`tkaziladi.
Genotipi normal X va uzun yelkalarning birlashishidan hosil bo`lgan X izoxromasomali, shuningdek normal X va kalta yelkalarning birlashishidan hosil bo`lagan X izoxromasomali shaxs ayol, lekin naslsiz bo`lib rivojlanadi. Y jinsiy xromosomalarning uzun yelkasidan ajralib faqat kalta yeklalar hosil bo`lgan Y izoxromasoma va nornal X xromosomali shaxs erkak bo`lib shakllanadi. Kalta yelkasidan mahrum bo`lib faqat Y xromosomaning uzun yelkalaridan iborat izoxromasomali va normal X xromosomali shaxs nasl bermaydigan ayol organizm bo`lib rivojlanadi.
Genetikada birinchi 1900 yilda xromosomalar o'rganish boshlaganda, hasharotlar organizmida tanlash olib borilgan edi. Chigirtka, qo'ng'iz, va ayniqsa, meva pashsha Xromosomalarning markazi bo'yalgan va mikroskop ostida o'rganib chiqildi. Biz hozir umumiy va jinsiy xromosomalar belgilash haqida ma’lumotlarni bilamiz. Xususan, bu bilimlar genetika faninig rivojlanishiga keladi. 1901-yilda, Clarence McClung ayol chigirtkalar ikki X bilan belgilangan lekin erkak xromosomalarning, bir (amal yon panelidan, bir ko'z tashlang bor edi "X to'ldi jinsiy aloqa xromosomalar kashf McClung roli) haqida qo'shimcha ma'lumot olish uchun "spot. a yo'qligini ifodalovchi O bilan endi XX-Xudo saltanati sifatida ma'lum bo'lgan bu kelishuv, xromosoma, ko'pchilik hasharotlar uchraydi. Bu organizmlar uchun, X autosoma xromosomalar soni bilan bog'liq xromosoma erkak kelib chiqadigan belgilaydi yoki femaleness. X ikki doza bir ayol ishlab chiqarish. X erkak ishlab chiqaradi.
When geneticists first began studying chromosomes in the early 1900s, insects were the organisms of choice. Grasshopper, beetle, and especially fruit fly chromosomes were carefully stained and studied under microscopes. Much of what we now know about chromosomes in general and sex determination in particular comes from the work of these early geneticists. In 1901, Clarence McClung determined that female grasshoppers had two X chromosomes, but males had one (take a look at the sidebar “X marks the spot” for more about McClung’s role in discovering the sex chromosomes). This arrangement now known as XX-XO, with the O representing a lack of a chromosome, occurs in many insects. For these organisms, the number of X chromosomes in relation to the autosomal chromosomes determines maleness or femaleness. Two doses of X produce a female. One X produces a male.89-bet
