ÖĞrenme güÇLÜĞÜ İle iLGİLİ BİLGİlendirme kilavuzu (ÖĞretmen ve aileler iÇİN) Editörler
Yüklə 0,65 Mb.
|
Yaklaşık maliyet: ücretsiz.Dil: Kastilyen / İspanyolca, İngilizce.Tanım: Tangram, çocuklar ve yetişkinler için ünlü bulmaca oyunu ile figürler yaratmanın keyfini çıkarın. Tangram, çocukların psikomotor ve entelektüel kapasitelerini geliştirmelerine ve eğlenceli bir şekilde geometri kavramlarını tanıtan dünya çapında bilinen bir oyundur.   
"Yönetici işlemler" terimi, anlamlı ve hedefe yönelik etkinliklerin gerçekleştirilmesini mümkün kılan diğer yetenek ve davranışları koordine eden ve düzenlerleyen bir grup yüksek dereceli bilişsel yeteneği ifade eder. Bir eylemin yürütülmesinde çok önemli oldukları için YÜRÜTME adı verilir. Konsepti daha iyi anlamak için yönetici işlevin bir şef olarak görselleştirilmesi faydalı olabilir; bu, orkestradaki çeşitli müzik aletlerinin (örn., Bir eylem gerçekleştirmek için gerekli olan birtakım bilişsel yeteneklerin) birbirlerine göre çalışmasını mümkün kılar. İdari işlevler bazen 'prefrontal' olarak adlandırılır, çünkü prefrontal lob, beyin korteksinin işlevsel bir bölgesi olan ve insan beyin gelişiminde en son olgunlaşan bölümdür. Prefrontal korteks gelişimindeki en büyük gelişme 6-7 yaşlarında gerçekleşir, ancak yetişkinlik döneminin başlamasından önce değil, sonunda olgunlaşır. Yürütücü işlevlerin kesin bir listesi yoktur, çeşitli araştırmacılar yürütme alanına göre biraz farklı bilişsel yeteneklere sahiptir, ancak çoğu yönetici işlevlerin zihinsel esneklik, çalışma belleği, dürtü denetimi ve planlama içerdiğini kabul etmektedir. Üç yürütücü işlev en sık son on yılda incelenmektedir ve bunlar çalışma belleği, zihinsel esneklik (zihinsel küme kayması olarak da adlandırılır) ve dürtü kontrolü (baskın yanıt inhibisyonu olarak da adlandırılır). Bu üç bilişsel yetenek, Miyake ve meslektaşları (2000) tarafından önerilen yürütme işlevlerinin yaygın kabul görmüş "birlik ve çeşitlilik" modeline dahil edilmiştir. Modelin yazarlarına göre, çalışma belleği, kayma ve engelleme ayrı olabilir, ancak birbirleriyle ılımlı bir şekilde ilişkilidir. EXECUTIVE FUNCTION
WORKING MEMORY
SHIFTING INHIBITION „Unity and diversity“ model of executive functions (Miyake et. al., 2000) Yönetici işlemler şu gerekçelerle önemlidir: • Eylem planlamak, başlatmak ve tamamlamak • Zorluklara ve kesintilere rağmen görevde kalma • Uygunsuz davranışlardan kaçının • Görevleri yerine getirirken etkin şekilde zaman harcamak • Görevin en önemli yönlerine odaklanın, dikkat dağıtıcı şeyleri gözardı edin Bu liste bize sürekli olarak yürütme işlevlerine güvenmekte olduğumuz ve okulda "zor" çalıştıkları net bir fikir vermektedir. Okuldaki akademik başarının, istihbarattan ziyade yürütme işlevlerine daha fazla bağımlı olduğu kanıtlanmıştır! Tüm yürütme işlevleri arasında, çalışma belleği akademik başarıyla en fazla ilişkilendirilir.
• Görevi başlatmada güçlük çekiyor • Karmaşık görevin performansını planlayamıyor • Öğretmenlerin konuşmalarını daha uzun süre takip etmez • Gürültüyle kolayca dağılır • Onun yerine elini kaldırmadan veya sırasını beklemeden cevaplar bulanıklaştırır • Görevi yerine getirme sürecinde görev gereksinimlerini unutur • Görevler arasında geçiş yapmakta güçlük çekiyor Elbette tüm çocuklar bu zorluklara zaman zaman sahiptir (yürütme işlevlerinin çocukluk ve ergenlik döneminde geliştiğini hatırlayın) ve ancak bir çocuk sürekli bu konularda mücadele ederse ve akademik sonuçları acı çekiyorsa, sorunlardan şüphelenebiliriz Yürütme işlevleri ile. Yetersiz yürütme işlevleri DEHB ve otizm spektrum bozuklukları da dahil olmak üzere çeşitli çocukluk dönemi hastalıklarında sık görülür; genellikle belirli öğrenme güçlükleri veya duygu ve davranış sorunları ile birlikte gelirler, ancak bazen başka bir durum teşhis edilemediğinde ortaya çıkabilirler. Yönetici işlevinde zorluklar muhtemelen ilkokulda ilk ortaya çıkacak, ancak okullaşma zorlaştıkça ve öğrencilerin daha bağımsız öğreniciler olması istendiğinde zayıf yönetici becerisine sahip çocuklar daha da geride kalıyor.
Aklımda, yürütme işlevlerinin, bilginin değil eylemlerin yürütülmesi ile ilgili olması gerekir. Yürütme fonksiyonları düzgün çalışmayan çocuk, nasıl davranılacağını bilir, ancak bu bilgiyi gerçek performansda kullanamaz! Bu çocuğa şu kişiler tarafından yardım etmeyeceğiz: • "Odaklanmaya", "daha fazla deneyime" ya da "kendini bir araya getirmeye" teşvik etmek • Suçlu tutmak, eleştirmek • Uyarlayıcı davranış için teşvik edici teşvikler, motive edici • Kuralları tekrarlama Az gelişmiş icra fonksiyonlarına sahip çocuklara yardımcı olmak için dört genel stratejiden birini kullanabiliriz. 1. Belli yürütme işlevlerinin yapılandırılmış eğitimi. Yönetici işlevlerin geliştirilmesi, biyolojik olgunlaşma ve tecrübeye bağlıdır. Çocuklar, normalde kendi doğal çevreleri ile etkileşim kurarak ve eğitimde yer alarak yürütme işlevlerini geliştirirken, az gelişmiş icra işlevlerine sahip çocuklar, özellikle belirli yürütme becerilerine yönelik yapılandırılmış ve organize eğitimden yararlanabilir. Bu amaçla genellikle çeşitli bilgisayar görevleri ve oyunları kullanılır. Aktarım etkisine dair kanıtlar varsa (yani, çocuklar yalnızca uyguladığı belirli görevde değil, aynı zamanda diğer ilgili işlev biçimlerinde daha yetenekli olurlar) ve etkinin dayanıklılığı varsa, eğitim başarılı sayılabilir. Aktarım etkileri genellikle eğitimli yürütme işlevini hedefleyen diğer görevlerde ve daha az kapsamlı olarak, eğitimli yürütme işlevini kullanmayı gerektiren daha genel bilişsel görevlerde bulunur. Eğitim efektleri, diğer, eğitilmemiş yönetici işlevlerine genelleme yapmaz. Eğitim türü ne olursa olsun - bilgisayar tabanlı veya bilgisayarsız, başarılı yürütme fonksiyonu görevleri bir önemli özelliğe sahiptir: görevin zorluğu kademeli olarak artmakta ve yürütme işlevine sürekli meydan okunmaktadır. Ayrıca, çocukların bu tür eğitimleri eğlendirici ve tatmin edici bulmaları çok önemlidir; bu nedenle, eğitim görevi bir oyun olarak tasarlanmışsa en iyisidir. Yapıcı işlevlerin muhtemelen altta yatan sinirsel gelişim süreçleri nedeniyle eğitim yoluyla ne kadar kolay geliştirilebileceği konusunda farklılık arz etmektedir. Okulöncesinde ve okul çağındaki çocuklarda çalışan hafıza eğitiminin etkinliği en çok incelenmiş ve defalarca etkili olduğu tespit edilmişken inhibisyon ve zihinsel esneklik eğitiminin etkileri üzerine daha az araştırma verileri bulunmaktadır Çocuğu ne kadar genç ve yetersizliği o kadar çok özel eğitim olacaktır.
Araştırma gösteriyor ki, yürütme işlevlerini iyileştirmek, onlara dar odaklanmak, daha bütünsel bir yaklaşım benimsemek ve çocukların duygusal, sosyal ve fiziksel gelişimlerini ele almak kadar etkili olmayabilir. Yönetici işlev geliştirme açısından faydalı olacağı kanıtlanmış bazı müdahaleler: Aerobik egzersiz ve spor. Aerobik egzersizin çocuklarda ve yetişkinlerde prefrontal korteks fonksiyonunu ve yürütücü işlevlerini önemli ölçüde geliştirdiği açıktır. Yürütme işlevleri için artan fiziksel aktivitenin faydalı etkileri, oturan, aşırı kilolu olan çocuklarda en belirgindir. Organize sporların yürütme işlevinin geliştirilmesine daha fazla fayda sağlaması olasıdır çünkü yalnızca çocuklara daha fazla fiziksel aktivite için sürekli fırsatlar sunmakla kalmaz aynı zamanda çeşitli yürütme işlevlerine doğrudan meydan okurlar. Bununla birlikte, aynı nedenden ötürü yetersiz idari fonksiyona sahip çocukların organize spor dallarında akranlarından daha az başarılı olabilmeleri ve akademik başarısızlıkların yanı sıra spor başarısızlığının da kesinlikle ihtiyaç duydukları şey olmadığı konusunda dikkatli olunmalıdır.
Tüm çocuklara materyal planlama, öğrenme ve düzenleme stratejileri öğretilmelidir, ancak hafta icracı işlevleri olan çocuklar bu teknikleri ustalıkla kullandıklarında büyük yararlanabilir. Planlama zamanı, görevlere öncelik verme, listeler yapma, not alma, önemli bilgileri vurgulama, geri adım atma ve ilerlemenin izlenmesi önemli tekniklerden sadece bazılarıdır. Araştırma gösterisi çocuklar 'dahili dil' den yararlanabilir - bir daha yapılması gerekenleri fısıldama alışkanlığı. 4. Yürütme işlevleri için gereksinimlerin mümkün olduğunca en aza indirilmesi Bir öğrencinin soyut akıl yürütme, yaratıcılık vb. Gibi diğer yeteneklerini ve becerilerini en iyi şekilde kullanabilmesi için öğretim stratejilerini ve görevlerini uyarlamak. 8.İŞLEYEN BELLEK Çalışma belleği, görevi, görevi tamamlayana kadar kısa süreler için elinde tutan zihinsel "işyerimiz" dir. Bilgiler kısa süreli bir çalışma belleğinden farklıdır, çünkü bilgiler yalnızca pasif olarak depolanmaz, ancak 'çeşitli zihinsel eylemler gerçekleştirilirken' ya 'çalışılır' ya da oyun oynar. Yazmadan 26'yı 4 çarpın. Bunu denemekten çok tembel olmasaydın, bu matematik işlemini bir an önce çalışma belleğinde yapıyordun. Çalışma belleğini tanımlamanın bir yolu depolama kapasitesidir. Kısa vadeli bellek saklama alanımızda tutabileceğimiz bilgi tabanlarına "sihirli sayı" ve daha sonra mekanik olarak geri getirme 7 ± 2'dir ve zihinsel işyerimizde aynı zamanda daha az bilgi biti aktif olarak kullanabilirsiniz. Bir arkadaşınızdan size 7 basamaklı bir dizi vermesini söyleyin ve bunu düz bir şekilde tekrarlamaya çalışın. Büyük olasılıkla başarılı olacaksın. Şimdi de aynı şeyi yapmaya çalışın, otobüs arka arkaya rakamları tekrarlayın. Çok daha fazla mücadele edersiniz ve belki bir iki basamak 'kaybedersiniz'. Çocukların yanı sıra yetişkinler de çalışma belleği kapasitesine göre değişir. Çalışma belleğinin bir diğer önemli yanı da güncellenmesidir - bellekteki bilgileri sürekli olarak takip ettiğimiz ve eski ve eskimiş bilgileri yeni ve değerli bilgilerle değiştirdiğimiz sürece. Çalışma belleği depolama kapasitesinin sınırlı olduğu göz önüne alındığinde, eskiyen bilgileri etkili bir şekilde kaldırma ve yeni ve ilgili bilgilerle değiştirme özelliği özellikle uyarlanabilir. Çocukların okuduğu, okumakta olduğu, matematik problemlerini çözdüğü veya bir kelime yazdığı için okulda yoğun bir şekilde çalışan hafıza kullanmaları gerektiği anlaşılır. Çalışma belleğinin akademik performansla en yakından ilişkili yönetici işlev olduğunu merak etmeyin.
Yanıt inhibisyonu veya inhibisyon kontrol olarak da adlandırılan dürtü kontrolü, görev veya durumun gerektirmesi halinde baskın, otomatik, kullanışlı motor, sözel veya bilişsel tepkiyi bastırmamızı sağlayan bir işlemdir. Bu türden şeylerin engellenmesi her zaman bilinçlidir ve çaba gerektirir. Yanıt inhibisyonuyla yakından ilgili olan bir başka yapı da dürtüselliktir. Bireyin, kötü düşünülmüş, zamanından önce yapılmış, çok riskli, belirli bir durum için uygun olmayan ve genellikle istenmeyen sonuçlara neden olan eylemleri gerçekleştirme eğilimi vardır. Dürtü kontrolüyle sorun yaşayan çocuklar, genellikle ebeveynleri ve öğretmenleri tarafından dürtüsel olarak algılanır. Yetersiz önleyici kontrol çoğu zaman çocukların okulda ya da diğer ortamlarda davranışlarında belirginlik kazandırır: Çocuğun dönüşünü beklemekte güçlük çektiği, cevapları bulanıklaştırdığı, memnuniyeti geciktirmediği ve burada ve şu anda her şeyi istediği. Bununla birlikte, daha az belirgin kognitif sonuçlar vardır, örneğin yanlış yazılmış kelimeyi yazarken yanlış harfi yazarken: duyduğunuz ve hissettiğiniz, daha önce bu kelimede kullanmanız öğretilmediğiniz kelimedir. "Sıcak" ve "soğuk" inhibisyon terimleri, duygusal açıdan zorlayıcı ya da nispeten nötr bağlamlarda uygunsuz yanıtların engellenmesi arasındaki ayrımı belirtmek için kullanılmaktadır. Araştırmalar, bu inhibisyon tiplerinin sadece azlığı ile ilişkili olduğunu, "sıcak" inhibisyonun kendini düzenleme, doyumun ertelenmesi ve akranlarla olumlu yönde etkileşim kurma yeteneği ve sertain akademik görevleriyle ilişkili "serin" inhibisyon yeteneği ile ilişkili olduğunu göstermektedir.
Bilişsel esneklik veya zihinsel durum değişimi olarak da adlandırılan zihinsel esneklik, birkaç farklı görev, uyarıcı özellik, zihinsel operasyon veya strateji arasında etkili bir şekilde "geçiş" yapmamızı sağlayan bir bilişsel süreçtir. Frontal lob ihlali durumunda en karakteristik kognitif bozukluklardan biri, bu reaksiyonun uzun zamandan beri uyarlanmış olmadığı bilinmesine rağmen, hastaların belirli bir durumda aynı iyi öğrenilmiş tepkiyi kullanma eğilimidir. Bilişsel esneklikle ilgili sorunlar, örneğin, sınıf etkinliğinde ani değişiklikler yüzünden çok sıkıntılı gözüktüğü zaman, çocuğun davranışlarında ortaya çıkabilir. Değişikliğin birçok akademik göreve özgü olduğu genelde daha az açıktır. Örneğin, dikte edilecek bir paragraf yazarken, bir çocuk sürekli dinlemeden yazmaya ve tersi yönde kayması gerekir. 11.Uygulamalar
Kaynakça Altemeier, L. E., Abbott, R. D., & Berninger, V. W. (2008). Executive functions for reading and writing in typical literacy development and dyslexia. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 30(5), 588–606. doi:10.1080/13803390701562818 Anderson, V. (1998). Assessing Executive Functions in Children: Biological, Psychological, and Developmental Considerations. Neuropsychological Rehabilitation, 8(3), 319–349. doi:10.1080/713755568 Brydges, C. R., Reid, C. L., Fox, A. M., & Anderson, M. (2012). A unitary executive function predicts intelligence in children. Intelligence, 40(5), 458–469. doi:10.1016/j.intell.2012.05.006 Brock, L. L., Rimm-Kaufman, S. E., Nathanson, L., & Grimm, K. J. (2009). The contributions of “hot” and “cool” executive function to children’s academic achievement, learning-related behaviors, and engagement in kindergarten. Early Childhood Research Quarterly, 24(3), 337–349. doi:10.1016/j.ecresq.2009.06.001 Brocki, K. C., & Bohlin, G. (2004). Executive functions in children aged 6 to 13: a dimensional and developmental study. Developmental Neuropsychology, 26(2), 571–93. doi:10.1207/s15326942dn2602_3 Bull, R., & Scerif, G. (2001). Executive functioning as a predictor of children’s mathematics ability: inhibition, switching, and working memory. Developmental Neuropsychology, 19(3), 273–93. doi:10.1207/S15326942DN1903_3 Bull, R., Espy, K. A., & Wiebe, S. a. (2008). Short-term memory, working memory, and executive functioning in preschoolers: longitudinal predictors of mathematical achievement at age 7 years. Developmental Neuropsychology, 33(3), 205–28. doi:10.1080/87565640801982312Charman, T., Carroll, F., & Sturge, C. (2001). Theory of mind, executive function and social competence in boys with DEHB. Emotional and Behavioural Difficulties, 6(1), 31–49. doi:10.1080/13632750100507654 Clark, C., Prior, M., & Kinsella, G. (2002). The relationship between executive function abilities, adaptive behaviour, and academic achievement in children with externalising behaviour problems. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 43(6), 785–796. doi:10.1111/1469-7610.00084 Diamond, A. (2013). Executive functions. Annual Review of Psychology, 64, 135–68. doi:10.1146/annurev-psych-113011-143750 Diamond, A., & Lee, K. (2011). Interventions shown to aid executive function development in children 4 to 12 years old. Science (New York, N.Y.), 333(6045), 959–64. doi:10.1126/science.1204529 Emerson, M. J., & Miyake, A. (2003). The role of inner speech in task switching: A dual-task investigation. Journal of Memory and Language, 48(1), 148–168. doi:10.1016/S0749-596X(02)00511-9 Gathercole, S. E., Pickering, S. J., Knight, C., & Stegmann, Z. (2004). Working memory skills and educational attainment: evidence from national curriculum assessments at 7 and 14 years of age. Applied Cognitive Psychology, 18(1), 1–16. doi:10.1002/acp.934 Huizinga, M., Dolan, C. V, & van der Molen, M. W. (2006). Age-related change in executive function: developmental trends and a latent variable analysis. Neuropsychologia, 44(11), 2017–36. doi:10.1016/j.neuropsychologia.2006.01.010 Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., Howerter, A., & Wager, T. D. (2000). The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “Frontal Lobe” tasks: a latent variable analysis. Cognitive Psychology, 41(1), 49–100. doi:10.1006/cogp.1999.0734 Monette, S., Bigras, M., & Guay, M.-C. (2011). The role of the executive functions in school achievement at the end of Grade 1. Journal of Experimental Child Psychology, 109(2), 158–73. doi:10.1016/j.jecp.2011.01.008 Nayfeld, I., Fuccillo, J., & Greenfield, D. B. (2013). Executive functions in early learning: Extending the relationship between executive functions and school readiness to science. Learning and Individual Differences, 26, 81–88. doi:10.1016/j.lindif.2013.04.011 Neuenschwander, R., Röthlisberger, M., Cimeli, P., & Roebers, C. M. (2012). How do different aspects of self-regulation predict successful adaptation to school? Journal of Experimental Child Psychology, 113(3), 353–71. doi:10.1016/j.jecp.2012.07.004 Oberle, E., & Schonert-Reichl, K. a. (2013). Relations among peer acceptance, inhibitory control, and math achievement in early adolescence. Journal of Applied Developmental Psychology, 34(1), 45–51. doi:10.1016/j.appdev.2012.09.003 Passolunghi, M. C., & Pazzaglia, F. (2005). A comparison of updating processes in children good or poor in arithmetic word problem-solving. Learning and Individual Differences, 15(4), 257–269. doi:10.1016/j.lindif.2005.03.001 Prencipe, A., Kesek, A., Cohen, J., Lamm, C., Lewis, M. D., & Zelazo, P. D. (2011). Development of hot and cool executive function during the transition to adolescence. Journal of Experimental Child Psychology, 108(3), 621–37. doi:10.1016/j.jecp.2010.09.008 Riggs, N. R., Blair, C. B., & Greenberg, M. T. (2003). Concurrent and 2-year longitudinal relations between executive function and the behavior of 1st and 2nd grade children. Child Neuropsychology : A Journal on Normal and Abnormal Development in Childhood and Adolescence, 9(4), 267–76. doi:10.1076/chin.9.4.267.23513 Rydell, A.-M., Thorell, L., & Bohlin, G. (2004). Two types of inhibitory control: Predictive relations to social functioning. International Journal of Behavioral Development, 28(3), 193–203. doi:10.1080/01650250344000389 Stuss, D. T., & Alexander, M. P. (2000). Executive functions and the frontal lobes: a conceptual view. Psychological Research, 63(3-4), 289–98. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11004882 Van der Sluis, S., de Jong, P. F., & van der Leij, A. (2007). Executive functioning in children, and its relations with reasoning, reading, and arithmetic. Intelligence, 35(5), 427–449. doi:10.1016/j.intell.2006.09.001 Welsh, M. C., Pennington, B. F., & Groisser, D. B. (1991). A normative‐developmental study of executive function: A window on prefrontal function in children. Developmental Neuropsychology, 7(2), 131–149. doi:10.1080/87565649109540483 Yeniad, N., Malda, M., Mesman, J., van IJzendoorn, M. H., & Pieper, S. (2013). Shifting ability predicts math and reading performance in children: A meta-analytical study. Learning and Individual Differences, 23, 1–9. doi:10.1016/j.lindif.2012.10.004 YARARLANABİLECEK KAYNAKLAR
SANAL KAYNAKLAR Okuldaki yürütme işlevleri üzerine çekici ve kapsamlı bir e-kitap: https://www.understood.org/~/media/images/categorized/ebooks/executivefunction101ebook.pdf Yürütme işlev becerilerini bebeklikten ergenliğe kadar uygulayacak aktivite kılavuzlarını indirebilirsiniz: http://developingchild.harvard.edu/resources/activities-guide-enhancing-and-practicing-executive-function-skills-with-children-from-infancy-to-adolescence/ Bakıcılar için yürütme işlevinin çevrimiçi bir eğitim modülü: http://developingchild.harvard.edu/resources/training-module-executive-function/ SMARTS: araştırma tabanlı yürütme fonksiyonu geliştirme müfredatı https://smarts-ef.org/ Yürütme işlevinin zorluklarını telafi edecek araçlar listesi: https://eftoolkit.wikispaces.com/Resources+for+Executive+Functions TÜRKİYE
Social Emotional Skills Development and Violence Prevention Program http://ikinciadim.blogspot.com.tr/2011/11/yurutucu-islevler-ve-sosyal-duygusal_28.html Brain exercises http://www.zekakulubu.net/blogdetay/77/beyin-ve-bilissel-fonksiyonlar Neuropsychological Assessment Intelligence Tests - Attention And Executer Function Tests, Development Tests - Memory http://www.ozguroner.dr.tr/testler/noropsikolojik-degerlendirmelerde-zeka-testleri-dikkat-yurutucu-islev-testleri-gelisim-testleri-bellek.html mentalup intelligence development program http://www.futureparkizmir.com/egitimler/mentalup-zeka-gelistirme-programi/ Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
