Oktay salayev, RÖVŞƏn quliyev, Şahmurad məMMƏdov, İsmayil səFİyev həyat fəALİYYƏTİNİN

Mülki müdafiə 
178 
Zədələnmiş boğulur, göyərir, vurnuxur, qaçmağa cəhd edir, 
dərhal yıxılır və huşunu itirir. 
Hidrogen sianid
. Hidrogen sianid ümumzəhərləyici təsirli 
maddədir. İnsanın tənəffüsünü tamamilə pozur, ilk növbədə də 
sinir sistemi hüceyrələrinə güclü təsir edir. Bu da sinir 
hüceyrələrinin məhvinə səbəb olur. Zədələnmiş yıxılır, huşunu 
itirir və bir neçə dəqiqədən sonra ölür.
Azot oksidləri
. Azot oksidi
 
ümumzəhərləyici təsirli 
maddələrdir, yəni hemoqlobin zəhərləridir. Təsirin təbiəti 
havada əmələ gələn oksidlərin tərkibindən asılıdır. Nəm hava 
ilə təmas zamanı əmələ gəlir. Bu maddələr toxumanı zədələyir, 
bu da ağ ciyərlərin şişməsinə səbəb olur. Qanda əmələ gələn 
nitratlar arteriyalara təsir edərək damarların genişlənməsinə və 
təzyiqin düşməsinə səbəb olur.
Tənəffüs yollarının qıcıqlanması, güclü öskürək, bəzən baş 
ağrısı, qusma müşahidə olunur. Zədələnmiş dərindən nəfəs ala 
bilmir. Buxarların təsirindən 2-12 saatdan sonar güclü zəiflik 
və qorxu hiss olunur, öskürək getdikcə artır, əvvəlcə sarı, sonra 
qanlı bəlğəm ifraz olunur, bəzən titrətmə, hərarətin artması, 
ürək döyünmənin tezləşməsi, güclü göyərmə inkaşaf edir. 
Sulfat turşusu. 
Sulfat turşusu güclü turşulardan biridir. 
Durulaşmış halda bütün metalları (qızıl və platindən başqa) 
oksidləşdirir. Onun məhlulunu hazırladıqda onu suya tökmək 
lazımdır, əks halda su qaynayaraq ətrafa sıçrayır. Sulfat turşusu 
insan orqanizminə ümumtoksiki və toxumalara dağıdıcı təsir 
edir.
Xlorid turşusu (duz turşusu)
. Xlorid turşusu yüksək 
konsentrasiyaları bəlğəmdə, burun ifrazatında qan rast 
gəlməsinə, qanlı qusmaya, qastritə səbəb olur. Dişləri zədələyir. 
Bu turşu ilə təmasda olan fəhlələrdə kimyəvi yanıqlar daha tez-
tez rast gəlir. Qatı məhlulları dəri və selikli qişalarda dərin 
yanıqlara səbəb olur.

---

Mülki müdafiə 
179 
Kimyəvi silah tətbiq olunan və güclü təsirli zəhərli maddələr 
dağılan ərazilərdə kimyəvi zəhərlənmə ocağı yaranır.