Onuncu kalkinma plani

Yurtiçi Tasarruflar

1. 
   Durum Analizi
   

454. 
     Türkiye’nin yüksek büyüme hedefinin gerçekleştirilebilmesi için faktör verimliliklerini artırmanın yanı sıra, üretime yönelik sermaye birikiminde de önemli miktarda artış sağlanması gerekmektedir. Bu çerçevede, üretken alanlara yönelen yatırımlarda istikrar sağlanması ve yatırımların yüksek düzeyde tutulabilmesi önem taşımaktadır. Yatırımların güvenilir ve kalıcı kaynaklarla finansmanı açısından önem arz eden yurtiçi tasarrufların da istikrarlı ve yüksek düzeyde olmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
     
455. 
     2001 yılından sonra kamu tasarruf oranı uygulanan sıkı maliye politikasının etkisiyle önemli bir artış kaydetmiş, ancak aynı süreçte özel tasarruf oranı önemli ölçüde gerilemiştir.
     
456. 
     Söz konusu dönemde, kamu kesimi tasarruflarındaki artış, özel kesim tasarruflarındaki gerilemeyi bütünüyle telafi edememiş ve toplam yurtiçi tasarruflar gerilemiştir.
     

Tablo 11: Ekonominin Genel Dengesi

(Cari Fiyatlarla, GSYH’ya Oran, Yüzde)

	2006	2012	2013	2018
Toplam Tüketim	82,5	84,5	84,9	80,6
Kamu	9,5	11,5	11,7	11,6
Özel	73,0	73,0	73,2	69,0
Toplam Yatırım	22,4	20,6	21,2	24,4
Kamu	3,7	4,4	4,5	4,8
Özel	18,7	16,2	16,7	19,6
Sabit Sermaye Yatırımı	22,6	20,6	20,9	24,1
Kamu	3,8	4,2	4,5	4,8
Özel	18,9	16,4	16,4	19,3
Stok Değişimi	-0,2	0,0	0,3	0,3
Kamu	-0,1	0,2	0,0	0,0
Özel	-0,1	-0,2	0,3	0,3
Toplam Yurtiçi Talep (Toplam Kaynaklar)	104,9	105,1	106,1	105,0
Net Mal Ve Hizmet İhracatı	-4,9	-5,1	-6,1	-5,0
Mal ve Hizmet İhracatı	22,7	26,4	25,2	28,3
Mal ve Hizmet İthalatı	27,6	31,6	31,3	33,2
Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH)	100,0	100,0	100,0	100,0
Net Faktör Gelirleri + Net Dış Âlem Cari Transferleri	-0,9	-0,7	-0,6	-0,5
Gayri Safi Milli Harcanabilir Gelir (GSMHG)	99,1	99,3	99,4	99,5
Kamu Harcanabilir Geliri	13,7	14,5	14,1	15,3
Kamu Tüketimi	9,5	11,5	11,7	11,6
Kamu Tasarrufu	4,2	2,9	2,4	3,7
Kamu Yatırımı	3,7	4,4	4,5	4,8
Kamu Tasarruf-Yatırım Farkı	0,5	-1,4	-2,1	-1,1
Özel Harcanabilir Gelir	85,4	84,8	85,3	84,2
Özel Tüketim	73,0	73,0	73,2	69,0
Özel Tasarruf	12,4	11,8	12,0	15,2
Özel Yatırım	18,7	16,2	16,7	19,6
Özel Tasarruf-Yatırım Farkı	-6,3	-4,4	-4,6	-4,4
Toplam Yurtiçi Tasarruflar	16,6	14,8	14,4	19,0

Kaynak: 2006 ve 2012 yılı verileri Kalkınma Bakanlığına aittir. 2013 ve 2018 yılı verileri Onuncu Kalkınma Planı tahminleridir.

Not: Rakamlar virgülden sonra tek basamağa yuvarlanmıştır. Toplam değerler, alt bileşenlerinin toplamından farklılık gösterebilir.

457. 
     2001 yılı sonrasında, 2006 yılı sonuna kadar sürekli olarak artış sergileyen kamu tasarruf oranı, özellikle küresel ekonomideki olumsuz gelişmelerin etkilerini azaltmaya yönelik uygulanan ihtiyari maliye politikaları nedeniyle 2007-2009 döneminde gerilemiştir. Bu dönemde özel tasarruf oranı göreli olarak artmış olsa da, bu artış kamu tasarruf oranındaki azalmayı tümüyle telafi edememiştir. 2009 yılı itibarıyla toplam yurtiçi tasarruf oranı en düşük seviyesine gerilemiş ve GSYH’nın yüzde 13,2’si olarak kaydedilmiştir. 2009 yılı sonrasındaki dönemde toplam tasarruf oranları sınırlı da olsa bir artış eğilimine girmiştir.
     
458. 
     2012 yılı itibarıyla özel kesim tasarruf oranı yüzde 11,8, kamu kesimi tasarruf oranı yüzde 2,9 ve toplam yurtiçi tasarruf oranı yüzde 14,8 olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizdeki tasarruf oranı OECD ülkelerinin ve özellikle de hızlı büyüyen ekonomilerin tasarruf oranlarından düşüktür.
     
459. 
     Son yıllarda, büyümenin düşük veya negatif olduğu yıllar hariç tutulduğunda, tasarruf-yatırım açığının genel olarak artış eğiliminde olduğu gözlenmektedir. Bu eğilimin temel belirleyicisi tasarruf oranlarındaki azalma olmuştur. 2011 yılında GSYH’ya oranla yüzde 9,5 seviyesine ulaşan tasarruf-yatırım açığı, alınan makro ihtiyati tedbirler sonucunda 2012 yılında yüzde 5,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Söz konusu toplam açık; yüzde 4,4 özel kesim ve yüzde 1,4 kamu kesimi tasarruf-yatırım açıklarından oluşmaktadır.
     
460. 
     Türkiye ekonomisi yakın geçmişte dış finansmana erişimde sorun yaşamamış olsa da, yatırımların ve büyümenin istikrarlı bir biçimde sürdürülmesi açısından tasarruf-yatırım dengesini düzeltici önlemler alınması önem taşımaktadır. Yurtiçi tasarrufların artırılması, cari açığın azaltılmasına da katkı sağlayacaktır.
     

2. 
   Amaç ve Hedefler
   

461. 
     Plan döneminde yurtiçi tasarrufların artırılması ve üretken alanlarda yatırımlara yönlendirilmesi amaçlanmaktadır. Büyüme ve cari açık hedefleriyle de uyumlu bir şekilde, yurtiçi tasarruf oranının Plan dönemi sonunda yüzde 19’a yükseltilmesi hedeflenmektedir.
     

3. 
   Politikalar
   

462. 
     Tasarruf oranlarını artırmak için uygun makroekonomik koşullar temin edilecektir. Bu bağlamda, yurtiçi tasarruflar, kredi büyümesini ve TL’nin aşırı değerlenmesini kontrol altında tutan para ve kur politikalarıyla desteklenecek; tasarrufu artırmaya yönelik bugüne kadar uygulanan makro ihtiyati politikalar gerekli olduğu koşulda yeni tedbirlerle güçlendirilecek; vergi politikalarının belirlenmesinde tasarrufların artırılması amacı da gözetilecektir.
     
463. 
     Mali piyasa araçlarıyla tasarruflar özendirilecektir. Bu kapsamda, finansal ürün çeşitliliği artırılacak, küçük ölçekli yatırımcıların tasarruf imkânları geliştirilecek ve sermaye piyasası araçlarına erişimi kolaylaştırılacaktır.
     
464. 
     Tasarrufların vadesinin uzatılması özendirilecektir. Tasarruf düzeyinin artmasına ve vade yapılarının uzamasına hizmet etmesi beklenen tamamlayıcı sigortacılığın geliştirilmesi politikası sürdürülecektir.
     
465. 
     İsrafın yoğun olduğu alanlarda israfla etkin mücadele edilecektir.
     
466. 
     Vergi ve kredi maliyetlerinin farklılaştırılması gibi araçlarla üretken olmayan yatırımların cazibesi azaltılacak ve tasarruflar üretken alanlarda yatırımlara yönlendirilecektir.
     

1.