Osmanlı I. Dünya Savaşından müthiş bir hezimetle ayrılınca İttihatçı liderler birer suçlu gibi, korkarak bir Alman denizaltısıyla Türkiye’yi terk etmek zorunda kaldılar

Grup Sorusu

1920-1923 arası dönemde Meclis’te I. Grup ve II. Grup diyebileceğimiz 2 grup belirginleşmeye başlamış durumda. I. Grubun diğer adı Müdafaa-i Hukuk Grubu. I. Grupla II. Grup arasındaki en temel farklardan biri şu: I. Grup bütün Milli Mücadele kadrosunu içeriyor (MK, İnönü, Fevzi Çakmak, Rauf Orbay, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy). II. Grup bu gruba muhalif ve bu grup hem milli mücadelenin yürütülüş tarzını eleştiriyor hem de MK’nın öne çıkmasından rahatsız. O kadar ki seçim kanununda bir değişiklik yaparken MK’nın bir daha milletvekili seçilmesini önlemek istiyorlar. Seçim kanunundaki değişikliğe göre bir kişi Son Osm. Mebusan Meclisinin kabul ettiği misakı milli sınırları dışında doğmuşsa (yani Selanik yok) veyahut 5 yıl süreyle sürekli bir yerde ikamet etmemiş olanlar milletvekili seçilemezler. MK olamasın diye getirdik demiyorlar ama adam hem Selanik doğumlu hem de bir asker 5 sene sürekli nasıl ikamet etsin?

I. Grup daha homojen, II. Grup daha heterojen, MK’nın yükselen liderliğinden rahatsızlık duyuyorlar. Bu rahatsızlık bir süre sonra hem MK’nın sistemden elimine edilmesi (seçim yasası değişikliği ile) amaç edildi.

2 Grup arasındaki bu mücadele Başkomutanlık Meydan Savaşının kazanılmasından sonra biraz daha arttı çünkü MK artık karşı konulamaz karizmatik bir liderliğe kavuştu. Hem gazi hem mareşal hem Başkumandanlık Savaşını kazanmış bir kumandan (Sakarya Meydan Muharebesini kazandıktan sonra gazi unvanını aldı mareşalliğe yükseldi 1921). Yunan Ordusu ateşkes istemek zorunda kalmış hatta Ağustos 1922’de imzalanan Sevr anlaşmasını da Türkiye yırtıp atmış. Ben I. Dünya Savaşını bitiren yeni bir andlaşma istiyorum demiş. 9 Eylül itibarıyla Yunan ordusunu hallettim, 11 Ekim 1922 itibarıyla da Mudanya Ateşkes Andlaşması imzalandı ben galip bir devletim Sevr’i kabul etmiyorum. Bunun adı Lozan Konferansı arkadaşlar. Lozan Konferansı 1. Dünya Savaşını Osm. açısından bitirecek olan uluslararası müzakereleri içeriyor.

Müdafaa-i Hukuk ve II. Grup arasında bir gerilim var, Mudanya Mütarekesinden sonra iyice artacak çünkü Lozan Görüşmelerinde MK ve İsmet İnönü meclisi az bilgilendirecek ve II. Grup daha da sinirlenecek, MK bakacak ki bu meclis Lozan’ı onaylamayacak MK erken seçime gidecek hatta ve yeni seçilen parlamentoda II. Gruptan kimse olmayacak. 1923-1927 meclisi I. Grup baskınlığında bir meclis olacak. Bu meclis Lozan’ı onaylayacak ama bu meclis içerisinde de bir mücadele o andan itibaren başlayacak. Bu mücadeleyi anlatacağım.

KADRO ARASINDAKİ ANLAŞMAZLIK

Cumhuriyetin Kurucusu meclistir, bir kişi değildir. Modern Türkiye’yi kuran bu meclis ve demokratik reflekstir. Peki sonra ne oldu? Milli Mücadele kadrosu arasındaki gerilim nedir? 30 Ekim 1918 Mondros imzalanmış MK İstanbul’a gelmiş, o dönemin kadrosu Milli Mücadele kadrosu oluyor çoğu. Ve MK eşitler arasında birinci, iş bölümü var arkadaşlarıyla arasında. Diğer arkadaşların üstün ve emir veren bir konumda değil MK ve Cumhuriyetin İlanına kadar da konumu primus inter pares. Fakat 1920-23 I. Meclis Döneminde ve özellikle Lozan Andlaşmasının müzakereleri imzalanması süresince Milli Mücadele arkadaşları da MK ve İsmet İnönü’yü kendilerinden habersiz bir müzakere yürütmekle suçlayacaklar. Biz bu müzakereden haberdar edilmiyoruz diyecekler. Mesela Rauf Orbay ben vekiller heyetinin reisiyim (Başbakan gibi) ve benim bir sürü konuşmadan görüşmeden haberim olmuyor. Ali Fuat Cebesoy ben meclis 2. başkanıyım ama benim de haberim olmuyor gibi rahatsızlıklar dile getirilecek mecliste. Bu eleştirilerden sonra Lozan Andlaşması yeni meclis toplanacak seçimler yapılacak yeni meclis imzalayacak ve İsmet Paşa Lozan’dan dönecek. Onun karşılanması esnasında Rauf Orbay ve Cebesoy, İsmet Paşayı karşılamak istemediklerini hatta ayıp olmasın diye seçim gezisine çıkmak istediklerini söyleyecek. MK bunu yapamazsınız istifa edin gelmeyecekseniz diyecek ve ikisi de istifa edecekler. Ve Orbay’ın yerine reis olarak Fethi Okyar seçilecek, MK’nın işaret edilmesiyle. Okyar aynı zamanda içişleri vekaletini de üstünde tutacak, 2 görevi olacak yani. Bundan sonraki süreç ne?

Gruplaşmanın başladığı süreçtir. Çünkü gruplaşmanın mantığı da şuna dayanıyor: Rauf Orbay, Cebesoy, Refet Bele, Kazım Karabekir, Adnan Adıvar gibi isimler MK’nın bir tür tek adamlık kurmak hevesinde olduğunu öne çıkmak hevesinde olduğunu düşünecekler ve bunun da doğru bir şey olmadığını düşünecekler. Çünkü bütün Milli Mücadeleyi birlikte yaptık. MK’nın fotoda yazan grubu, benim başarılarımdan ve liderliğimden arkadaşlarım rahatsız olmaya başladılar ve beni engellemeye çalışıyorlar diye düşünecek. Muhalif olanlar tek adam olma hevesinden rahatsız olacaklar MK’nın, MK da kendisini elimine etmeye çalışan arkadaşları olduğunu düşünmeye başlayacak. Kendisinin yükselişine dur demek isteyen bir grubun olduğunu görecekler. Sonra?

Muhalefet 1923 Temmuzdan itibaren MK’yı biraz zayıf-etkisiz göstermek için onun etkisinde olan Heyet-i Vekile’yi yani Bakanlar Kurulunu zayıf ve çalıştırılamayan bir hükümet olarak göstermeye çalışacaklar. MK da bu muhalefetin zayıf ve çalıştırılamayan hükümetine karşı bir hükümet buhranı çıkaracak.

Bu gelişmeler Cumhuriyet İlanının arkasındaki