Osmanlica lügat

BELEDİYE Bir şehir veya kasabanın temizliği, bayındırlığı ve nizamiyle ilgilenen daire.

BELEH Sersemlik, bönlük, ahmaklık, budalalık.

BELEL Yaşlık, rutubet, ıslaklık. * Zafer, galibiyet.* Mihnet, keder, üzüntü. * Mücadele, kavga. * Hastalıkdan iyileşen. * Düşkünlük.

BELEM Üzerinden yol geçen tepe.

BELEMUN Çakır dikeni.

BELENDAH Bodur, şişman kimse.

BELENDÎ Enli.

BELENSEM Katran.

BELES İncire benzer bir yemiştir ve Yemen'de çok olur.

BELEŞ (Arabça bilâşey'den galattır) Ücretsiz, bedava.

BELET Kesilmek, inkıtâ.

BELGE (Bak: Vesika)

BELGİN Belâ, zahmet, dâhiye.

BELH Bazan, sivâ (gayri) manasını ifâde eder.

BELHA' Bir gözüne sürme çekip, diğer gözünü unutan ve gömleğini ters giyen akılsız kadın.

BELHÂ Gönlü kibirli olan kadın.

BELHAM Çiftçilikte kullanılan saban. Çift sürmeğe yarayan âlet.

BELHAM Nalbant. Baytar.

BELİ f. Evet.

BELİD (Belâdet. den) Ahmak, sersem, bön, budala.

BELİĞ Edb: Belâgatli kimse. Meramını tamamen, noksansız ve güzel sözlerle anlatmağa muktedir olan. * Kâfi derecede olan. Yeter olan.

BELİGANE f. Beliğcesine, düzgün ve fasih olarak.

BELİL Islanmış olan şey. * Serin ve yağmurlu rüzgâr.

BELİNOGRAF Fr. Telefon hatlarıyla fotoğraf, şekil ve yazıyı uzak mesafeye nakleden cihaz.

BELİTA Kamış kap.

BELİYYAT (Beliyye. C.) Felâketler. * Gamlar. Kederler.

BELİYYE (C.: Beliyyât) Belâ. Müşkilât. Musibet. Âfet. Tasa. Keder.

BELK Kapı açmak. * Ak ile kara alaca olma. * Büyük terazi.

BELKA' Tenha çöl. Harap ve boş yer. * Yazı. * Yalan yere yemin etmek. * Su, süt gibi boğaz ıslatan şeyler. * Bir hurma cinsi.

BELKA' Alaca. Alaca bacaklı olan at.

BELKAA Şam vilâyetinde bir yerin adı. * Kara ile ak alaca nesne. * Parlak nesne.

BELKIS Süleyman (A.S.) zamanında, Yemen'de Sebe şehrinde hükümet süren Himyerîlerden bir melikedir. Süleyman (A.S.) bunu Filistin'e çağırdı, geldi ve iman etti. (Bak: Taht-ı Belkıs)(Hz. Süleyman (A.S.) Taht-ı Belkısı yanına celb etmek için, vezirlerinden bir âlim-i ilm-i celb dedi: "Gözünüzü açıp kapayıncaya kadar sizin yanınızda o tahtı hazır ederim" olan hâdise-i harikaya delalet eden şu âyet $ ilââhir... İşaret ediyor ki: Uzak mesafelerden eşyayı aynen veya sûreten ihzar etmek mümkündür. Hem vâki'dir ki; risaletiyle berâber saltanatla müşerref olan Hz. Süleyman (A.S.) hem mâsumiyetine, hem de adaletine medar olmak için pek geniş olan aktar-ı memleketine bizzat zahmetsiz muttali olmak ve raiyetinin ahvalini görmek ve dertlerini işitmek, bir mu'cize sûretinde Cenab-ı Hak ihsan etmiştir. Demek Cenab-ı Hakk'a itimad edip Süleyman'ın (A.S.) lisan-ı ismetiyle istediği gibi, o da lisan-ı istidadiyle Cenab-ı Hak'tan istese ve kavanin-i âdetine ve inayetine tevfik-i hareket etse; ona dünya bir şehir hükmüne geçebilir. Demek taht-ı Belkıs Yemen'de iken Şam'da aynıyla veyahud sûretiyle hâzır olmuştur, görülmüştür. Elbette taht etrafındaki adamların suretleriyle beraber sesleri de işitilmiştir. İşte uzak mesafede, celb-i sûrete ve savta haşmetli bir sûrette işaret ediyor. S.)

BELKİ Umulur, ihtimal, olabilir. * Hattâ. * Kat'iyyetle. Dahi. Şüphesiz.

BELL Yaş etmek. Islatmak. * Ulaştırmak. * Hastanın sağlamlaşması.

BELLET (C.: Bilel) Cisimlerin yüzeyinde olan yaşlık, ıslaklık.

BELMA f. Faydasız, faydası olmayan. İri ve kaba şey.

BELSEK Elbise değdiğinde yapışıp ayrılmayan bir ot.

BELT Kesmek.

BELTA' Her hususta hazakati ve feraseti olan.

BELTAH Kişi nefsini yere vurmak.

BELTEM Akılsız kimse. * Peltek adam.

BELÛ (Bel'. den) Çok yiyici, obur.

BELUL Kurtulma. Hastalıkdan, marazdan kurtulma. Halâs olma.

BELÛS f. Tevazu, mahviyet. Hileci. Hile, yalan, dolan.

BELÛT Bot: Meşe ağacı. * Meşe ağacının meyvesi olan palamut.

BELV (Belvâ) Dert, çile. Musibet. Zahmet. * İmtihan, tecrübe.

BELVAZ f. Çıkıntı. Duvardan dışarı doğru çıkan direğin ucu.

BELVE Belâ.

BELY Mahvolmak. * Belirsiz olmak.

BELYAD f. Nakışsız, sade kostüm.

BELZİ Muhkem, güçlü, sağlam deve.

BEM Bazı sıfatlara katılarak mübalağa beyan eder.

BEMBEYAZ Her tarafı beyaz, çok beyaz.

BEN (Bak: Ene) t. Psk: Şuurlu kişiliğimiz. Başlangıçta çocuğun benliği şuurlu değildir. Kendisini başkasından ayıramaz. Fakat canlı olarak ihtiyaç ve istekleri vardır. Benin bu şuursuz haline "alt ben" denir. Kendisi ile başkası arasındaki farkı anlamaya, münasebetler kurmaya, düşünmeğe başlayınca şuurlu kişiliği, beni ortaya çıkar. Ben, kendi menfaatına gördüğü, haz duyduğu herşeyi ister. İsteklerine kendisi için tehlikeli, acı verici gördüğü yerde, yani yine kendisi için sınır koyar. Başkalarını hesaba katmaz. Ahlâk ve din terbiyesiyle ben, her istediğini yapmaması gerektiğini öğrenir. Vicdan ve namus duygusuna sahip olur. Böylece "üst ben" mertebesine ulaşır. İsteklerini dizginlemesini öğrenir. "Alt ben"in had, sınır tanımayan arzularıyla din ve ahlâkın benliğimizdeki sesi durumunda olan "üst ben" arasında bir zıddiyet ve çatışma vardır. Ben, bu ikisi arasında ahenkle denge kurmaya çalışır. Bir suç ve günah işlediğinde benlikte suçluluk duygusu uyanır. Bundan kurtulmak için en küçük bahane ve şüphelere yapışır. Ve ahlâk ve dinî esasları inkâra yönelir. Bu sebeple her günahta küfre giden bir yol açılır. İslâm terbiyesi alan bir insanın benliği meşru sınırlarda Allahın emir ve rızası dairesinde kalır. Günah sınırlarına varmaz. Benin mahiyeti hakkında felsefî ve psikolojik muhtelif görüşler vardır. Henüz benliğin mahiyeti açıklanamamıştır. İslâm açısından bu mevzuda yazılan en esaslı yazı Risale-i Nurlardan Ene ve Zerre Risalesi'dir.

BENADIK (Bunduk. C.) Yuvarlak kurşunlar. * Fındıklar.

BENADİR (Bender. C.) Ticaret yerleri. Ticareti işlek limanlar.

BE-NAM f. Meşhur. Namlı. Mütemayiz. Seçkin. Mâlum bir isimle tesmiye edilen.

BENAM Parmak ucu.

BENAN Parmak uçları. Parmaklar.

BENANE (C: Benân-Benânât) Parmak başı.

BENÂT (Bint. C.) Kızlar. * Bebekler.

BENÂT-I Bİ'SE Musibetler, belâlar, felâketler, âfetler.

BENÂT-ÜL ARZ Pınarlar, ırmaklar.

BENÂT-ÜR RÜŞDE Nikâhlı kadından doğan evlat.

BENÂT-ÜS SADR Endişe. * Hayal. * Kederler.

BENÂT-ÜD DEHR Âfetler. * Zahmetler.

BENAVER f. İri, büyük çıban. Kan çıbanı.

BENBEL f. Ekşi şey. * Ekşi elma.

BENC Türkçede "benek" adı verilen bir ot cinsidir ve tohumuna "bezr-ül benec" derler.

BENCİL t. (Bak: Hodbin, Hodgâm)

BENCİLEYİN t. Benim gibi.

BEND f. Bağlanan. Bağlanmış. * Bağ. Boğum. Mafsal. * Su bendi. Baraj. * Gam. Gussa. * Mekir. * Hile. * Mülâhaza. Fıkra. Madde. * Aldatmak.* Birisini emri altına almak, bendetmek. * Edb: Baştan sona kadar aynı vezinli bir çok parçalardan meydana gelen ve kısım kısım gazel tarzında kafiyeleri değişen manzûmelerin her bir parçası. (Bak: Terkib-i bend)

BEND-İ ÂHENİN Demir bağ. Demirden mânia.

BENDE f. Bağlanmış olan. Köle. Esir. Hizmetçi. Hizmetkâr. Kul.

BENDE-İ FERMÂN Emir kulu, ferman kölesi.

BENDE-İ HALKA-BEGÛŞ Kulağı halkalı olan köle, esir. * Mc: İtaatli, muti'.

BENDEGÂNE Hizmetçi gibi. Bağlanmışçasına.

BENDEGÎ Kölelik. Hizmetçilik. * Ubudiyyet, kulluk.

BENDE-HİRÎDE Satın alınmış köle.

BENDEKA Hiddetle bakma, sert bakış. * Bir şeyi fındık kadar ufak yapma.

BENDENE f. Esvabın, giyilecek şeylerin bazı yerlerine dikilen düğme, kopça.

BENDENÜVAZ f. Kölesini iltifatlandıran, adamını taltif eden.

BENDEPERVER f. Köle besleyici, adam besleyici.

BENDER (C.: Benâdir) Ticaret yeri, işlek ticaret iskelesi, büyük iskele.

BENDEREK f. Küçük iskele. * Boğaz ve liman ağızlarında yapılan küçük kale. Mendirek.

BENDERGÂH f. İşlek iskele, liman, şehir.

BENDERZ f. Çuvaldız.

BENDEYAN Hizmetçiler. Kullar. * Mensuplar.

BENDE-ZADE f. Köle çocuğu. * Mc: Çocuğunu onun kölesi yerinde tutup mütevâzi muâmelede bulunan.

BENDİDE f. Esir, köle. * Bağlı, bağlanmış.

BENDİME f. Elbise yakasına ve kollarına açılan küçük delik. * Düğme, ilik.

BENDİŞ f. Altın ve gümüş üzerine işlenilen nakış.

BEND-RÛG f. Tarla ve bostan kenarlarına suyun akıntısını kesip havuz gibi birikmesi için yapılan setli çukur.

BENE f. İnce urgan, ip.

BENEFSEC Menekşe.

BENEFŞ(Î) f. Menekşe rengi, mor renk.

BENEFŞE f. Menekşe denilen güzel kokulu, küçük çiçek. * Mor.

BENEFŞE-GÛN f. Menekşe renkli, mor renkli. Gökyüzü.

BENEFŞE-ZÂR f. Menekşe tarlası, menekşe bahçesi, menekşelik.

BENEK f. Atlas zemin üzerine sırma işlemeli bir çeşit kumaş.

BENES Kötülükden, fenalıkdan ve iyi olmayan şeylerden çekinme ve kaçınma.

BENEVRE f. Temel, esas, asıl.

BENG f. Bir bitki ve tohumu ki, afyon gibi uyuşturan, keyf verici olarak da kullanılan bir madde. Esrar. * Atlas üzerine işlenmiş sırma işlemeli bir çeşit kumaş. * Küçük çitlenbik.

BENGAH f. Keçeden yapılmış olan Türkmen evi.* Âmirlere ve büyük rütbeli şahıslara ait çadır.

BENGERE f. Çocukları uyutmak için, çocuğu uyutan kişi tarafından söylenen ninni.

BENGÎ f. Beng tiryakisi, esrarkeş.

BENÎ Oğullar, evlâtlar, çocuklar. (Aslı: Benûn-Benîn)

BENÎ ÂDEM Âdem oğlu. İnsan. Âdem oğulları.

BENÎ BEŞER İnsanlar.

BENÎ İSRÂİL İsrâil oğulları. Yahudiler. Yahudi.

BENÎ ÜMEYYE Emeviler.

BENİKA (C.: Benâyık) Elbisenin koltukaltı parçası.

BENİMSEMEK t. Sahip çıkmak, bir şey hakkında benimdir iddiasında bulunmak. Kabullenmek.

BENÎN (İbn. C.) Oğullar, erkek çocuklar. * Akıllı, temkinli, tedbirli kimse.

BENİYYE Kâbe-i Muazzama.

BENK Her nesnenin aslı.

BENNA Mimar, usta, kalfa. Her türlü bina yapan. Yapıcı.

BENNA-GÛŞ f. Kulağın aşağı sarkan yumuşak kısmı ki, küpe asılan yerdir.

BENNE (C.: Binân) Güzel, hoş koku.

BENS Tehir etmek, geciktirmek.

BENŞ Tenbellik. İhmâl.

BENÛ(H) f. Yığın, küme, demet.

BENÛ Oğullar.

BENU-D DÜNYA Beni Âdem, insanlar.

BENU-L ALLAT Baba bir kardeş.

BENU-L A'YAN Baba ve ana bir kardeş.

BENU-L GABRA Dervişler, uğrular.

BENU-L ÜMM Ana bir kardeş.

BENÛN (Benîn) (İbn. C.) Oğullar. Zâdeler. Veledler.

BENU-S SEBİL Misafirler.

BEN-VAN f. Harman, tarla, ekin bekçisi.

BENZOL Benzin ve toluen karışımı bir akaryakıt.

BEPGA f. Papağan.

BER f. Üzere, üzerine, yukarı mânasına (ve Arabçadaki "Alâ" yerine edat-ı isti'lâdır) * Göğüs, sine, bağır, sadır. * Fayda. * Hamil. * Hıfz. * Yan. * Taraf. * Nâkil. Götürücü. * Meyve. * Yaprak. Varak. * Meme.* Genç kadın.* Evin kapısı.

BER f. (Burden) "Götürmek" mastarının emir köküdür. Kelimenin sonuna getirilerek terkipler yapılır. Emirber $ : Emir dinleyen, emir götüren. Fermanber $ : Emir veren. Emir dinleyen... gibi.

BE'R Kuyu kazmak.BER' : (Berâ, Bur', Bürü') Yaratmak. Halketmek. * Hastanın iyileşmesi. Sağlamlık.

BERA' Her ayın ilk ve son günü.

BERAA (Beria, Berua) İlim ve fazilet ve cemalde üstünlük (manasına fiil kökü.)

BERÂAT Haşmet, metanet. İlim ve şecaatta, güzel vasıflarda emsâlinden üstünlük. Hüsn ve cemâlde tam olmak,emsâlinden üstün olmak.

BERÂAT-ÜL İSTİHLÂL Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç. * Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi. * Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen yazı gibi vesika.

BERABER f. Birlikte bulunan. * Müsavi, eşit. * Bir hizada olan. * Refakat, birlik.

BERABERÎ f. Eşitlik, müsavilik, beraberlik.

BERABER MÎ-ZENEND HER ŞEY Herşey berâber söylüyor, çarpıyor, konuşuyor.

BERACİM (Bürcume. C.) Boğumlar, mafsallar.

BERÂET Temize çıkma. Temizlik, münezzehiyet. Bulaşık ve giriftâr olmama. Âri olma. * Huk: Bir davânın neticesinde suçsuz olduğu anlaşılma. (Bak: Ber')

BERÂET-İ ZİMMET Zimmetinde birşey olmayış, suçsuzluk.

BERAGİS (Bürgus. C.) Pireler.

BERAH şiddet. Ezâ ve meşakkat.

BERAH Açık işlenmiş yer. * Zâil olmak. * Ağaçsız arazi.

BERAHİDE f. Yola çıkarılmış, gönderilmiş.

BERAHİHTE f. Daha ziyade silâh hakkında kullanılan bir tâbirdir. Çıkarılmış, çekilmiş mânâlarına gelir.

BERAHİME Berehmenler. Bâtıl ve sapkın Hind ve Mecûsi dinindekilerin reisleri.

BERAHİN (Bürhan. C.) Deliller. Şâhidler. Bürhanlar.

BERAHİN-İ ALENİYYE Meydanda ve açık olan deliller.

BERAHİN-İ KATIA Şeksiz ve şüphesiz olan kat'i deliller, bürhanlar.

BERAHİN-İ KAVİYYE Sağlam deliller, kuvvetli bürhanlar.

BERAİL Horozun, güvercinin ve diğer kuşların boynunda çarpık bitmiş olan yelek.

BERAK (C.: Berkân) Göz kamaşmak. * Bir yaşındaki kuzu.

BER-AKİS f. Aksine, zıddına, tersine.

BERARENDE f. Üste getiren, üzerine çıkaran.

BERARİ (Berriyye. C.) Sahralar, çöller. Geniş kumluklar.

BERAS Leke hastalığı.

BERASİN (Bürsün. C.) Yırtıcı hayvanların pençeleri.

BERAŞ Ekseri yüzde olan küçük kara noktalar.

BERAT Nişân. Rütbe. İmtiyaz ve taltif için verilen resmi kâğıt.

BERAT GECESİ Arabi Şâban ayının onbeşinci gecesi. Şâban ayı mübarek şuhur-u selâseden (üç aylardan) olup, onbeşinci gecesi mahlûkatın rızıklarına, ömürlerine, amellerine dâir taraf-ı İlâhîden meleklere tâlimat verildiği hususunda rivâyât-ı sahiha vardır.(Bu gelen gece olan "Leyle-i Berât" bütün senede bir kudsî çekirdek hükmünde ve mukadderât-ı beşeriyenin programı nev'inden olması cihetiyle "Leyle-i Kadr"in kudsiyetindedir. Herbir hasenenin Leyle-i Kadirde otuzbin olduğu gibi, bu Leyle-i Beratta herbir amel-i salihin ve herbir harf-i Kur'anın sevabı, yirmibine çıkar. Sair vakitte on ise, şuhur-u selâsede yüze ve bine çıkar. Ve bu kudsî leyâli-i meşhûrede, onbinler yirmibin veya otuzbinlere çıkar. Bu geceler elli senelik bir ibadet hükmüne geçebilir. Onun için elden geldiği kadar Kur'anla ve istiğfar ve salâvatla meşgul olmak büyük bir kârdır. Ş.)

BERAT-I CİBAYET Vergi, icâre ve resim gibi vakfa veyahut da hazineye ait olan paraları toplamak salâhiyetini veren vesika.

BERAT-I HÜMAYUN Padişahlara mahsus ferman.

BERATİL (Birtîl. C.) Hediyeler, rüşvetler.

BER-AVER f. Yemiş ağacı.

BERAVERDE f. İltimas ile korunarak ileri çekilmiş adam. * Seçilmiş, ayrılmış şey. * Yükseğe kaldırılmış.

BERÂY f. İçin, dolayı, binâen. (Arabçadaki "Li, li ecli" yerinde bir tâbirdir.)

BERÂY-I İSTİKBÂL Karşılamak için.

BERÂY-I MALÛMAT Mâlûmat için.

BERÂY-I TENEZZÜH Tenezzüh için, gezinti için.

BERÂY-I TİCÂRET Ticâret için. Ticâret maksadı ile.

BERAYA (Beriye. C.) Halk. Bütün mahlûkat. * Halkın kılıç kullanabilenleri ve vergi hârici tutulan müslüman kısmı.

BERAZ Az olan şey, kalil.

BERAZİK Bölük, cemaat.

BERBAD f. Harap. Kötü. Virâne. Bozuk. Perişan. Telef ve helâk olmuş.

BERBAR(E) f. Evin dam kısmında bulunan oda. * Çardak. * Kemeriye. * Tahtaboş. Damın düz bir kısmı ki, en çok çamaşır sermeye yarar ve çinko ile döşelidir.

BERBEKAN Arapların giydiği bir elbise cinsi.

BER-BELEND f. Çok yüksek yer veya rütbe.

BER-BEND f. Ufak çocuğu annesinin sırtına bağlamağa yarıyan göğüs kuşağı.

BERBER f. Tıraş eden, saç kesen. * Afrika'nın kuzeyindeki bir kavim.

BERBERE Kızgınlık ânında söylenip çağırmak bağırmak.

BER-CA f. Yerinde, münâsib.

BERCED Kalın kilim. * Halı.

BERCESTE f. Sağlam ve lâtif. * Seçme. * Edb: Zahmetsizce hatıra geliveren ve fakat çok kıymetli olan söz.

BERCİS Müşteri denilen gezegen. * Bol sütü olan deve.

BERÇİDE f. Devşirilmiş, toplanmış.

BERÇİN f. Toplayıcı.

BERD Soğuk. Soğukluk. Soğutmak. Noksan hararet. * Ölmek. * Soğuk su ile gusletmek. * Uyumak. * Sabit olmak. * Zayıf olmak. * Bir şeyi eğelemek. * Sürme çekmek. * Söğmek. * Tutya, çinko. (L.R.)

BERD-İ BEYZÂ (Bak: Nâr-ı beyzâ)

BERDAHT f. Pürüzünü giderme. Pürüzsüz yapma. * Cilâlama, parlatma. * Düzleme, düzeltme.

BERDAR f. Asılmış, yukarı kaldırılmış.* Tutucu. İtaat edici ve ettirici. * Meyveli. Meyve verici olan.

BERDAŞTE f. Yükseğe kaldırılmış, yukarı çıkarılmış.

BERDE Tıb: Mide dolgunluğu.

BERDEC Sürmek. (Farisîden muarrebtir).

BERDEGİ f. Esirlik, esaret, kölelik.

BERDENG f. Çöl ortasında yer alan küçük dağ ve tepe.

BERDEVAM f. Devam üzere. Devamlı sürüp giden.

BERDİ Hasır yapımında kullanılan bir ot cinsi.

BERDİS Habis kişi, pis kimse.

BERDİYY Suriye'de bulunan iki nehrin, bir köyün ve Hicaz'da da bir dağın adı.

BER-DÛŞ f. Omuzda, omuz üzerinde.

BERD-ÜL ACÛZ Kocakarı soğuğu. (Rûmi şubatın 26'sında başlar ve 7 gün şiddetle devâm eder.)

BERE Fr. Sipersiz ve yumuşak olan bir çeşit başlık.

BERE f. Kuzu. Koyun yavrusu.

BERE t. Tıb: Ezilme veya kılcal damarların kopması sonunda kanın, dokular içinde birikmesi ve bundan dolayı meydana gelen morluk.

BERED Daha ziyade fırtınalı havalarda yağan dolu.

BEREDE Dolu. * Çok yemekten midenin dolması.

BEREHMEN (Berhemen) f. Puta tapan. Ateşperestlerin bilginleri ile puta tapan kimselerin papazları.

BEREHNE f. Çıplak.

BEREHNEGÎ f. Çıplaklık.

BEREHREHE Güzel, nâzik kadın.

BEREKÂT (Bereket. C.) Bereketler. Bolluklar.

BEREKET Bolluk. Çokluk. Feyiz. Cenab-ı Hakk'ın lütfu, ihsanı. Uğurluluk. Meymenet, saadet.(.. Kanaat-ı kat'iye verecek derecede tecrübeler vardır ki: Nasıl çocukların aczlerine binâen rahmet tarafından rızıkları hârika bir sûrette memeler musluklarından gönderiliyor ve akıttırılıyor... Öyle de, mâsumiyet kesbeden imanlı ihtiyarların rızıkları da, bereket sûretinde gönderiliyor. Hem bir hânenin bereket direği, o hanedeki ihtiyarlar olduğu; hem bir hâneyi belâlardan muhafaza edici, içindeki beli bükülmüş mâsum ihtiyarlar ve ihtiyareler bulunduğu, Hadis-i Şerifin bir parçası olan $ yani: "Beli bükülmüş ihtiyarlarınız olmasaydı, belâlar sel gibi üzerinize dökülecekti." diye ferman etmekle, bu hakikatı isbat ediyor. L.)

BEREM (C.: Ebrâm) Kumar oyununa dâhil olmayan.

BEREM f. Asma ve kabak çardağı. * Üzüm çubuklarının altına konulan çatal şeklindeki ağaç. Herek.

BERENCEN f. Kadın bileziği.

BEREND f. Nakışı olmayan ipek kumaş. * Keskin olan hançer, kılıç, pala v.b. âletler. * Kılıcın suyu.

BERENDAHTE f. Yükseğe çıkarılmış, üste çıkarılmış. Yükseğe kaldırılmış.

BER-ENDAZ f. Bir yana atan. Yukarı kaldırıp atan.

BERERE (Bârr ve Berr. C.) Dindar ve temiz kimseler. Takvâ ehli olan, her çeşit günahlardan sakınanlar. Çok hayır sahibi kimseler.

BERESTÛK Kırlangıç denilen deniz balığı.

BERE'TE Sen yarattın (meâlinde fiil). (Bak: Ber')

BEREVÂT (Berat. C.) Eskiden bir kimseye nişan, rütbe veya imtiyaz verildiğini bildiren fermanlar.

BEREZE (Bak: Bürüz)

BERF f. Kar.

BERF-ÂB f. Karlı soğuk su. Kar suyu.

BERF-ÂLUD f. Kar içinde, kara batmış.

BERF-DÂN Buzhane, buzluk, karlık.

BERF-DÂR f. Karlı.

BERFEND f. Asker, nefer, er. * Güzel ve hoş söz. * Derin yer.

BERFİN f. Kar ile ilgili, kardan.

BERF-NAK f. Kış yaz devamlı karlı olan yer.

BERFÛK f. Şeftali yemişi.

BERFÛZ f. Ağzın dış kenarı, dudakların çevresi.

BERG f. Sed, bend.BERG : f. Yaprak. * Azık. * Azm, kasd. * Hazırlık. Mal, mülk. * İntizam-ı hal. * Serencam.

BERG-İ DİRAHT Ağaç yaprağı.

BERG-İ SEBZ Hediye. * Yeşil yaprak.

BERGAB f. Su bendi. Suyun biriktirildiği yer. Baraj.

BERGAL (C.: Beragil) Sırtlan eniği.

BERGAMAN f. Ejder. Büyük yılan.

BERGAMOT Turunçgillerden bir ağaç ve bu ağacın meyvesi. Meyvenin kabuğundan güzel kokulu bir esans da çıkarılır.

BERGAŞ (C.: Berâgiş) Sivrisinek. * Tahta biti.

BERGAŞTE f. Yüz çevirmiş.

BERGERDE f. Hatırda tutulmuş, ezberlenmiş, hıfzedilmiş.

BERGEŞİDE f. Sıyrılmış, çekilmiş. * Tartılmış.

BERGEŞTE f. Tersine dönmüş. Yüz çevirmiş. Mâkûs.

BERGEŞTE-HÂL f. İşi bozulmuş, geçimi güçleşmiş, düşkün.

BERGRİFTEN f. Ayırmak. Kaldırmak. Gidermek.

BERG-RİZ f. Yaprak döken. Sonbahar, güz.

BERGÜZAR f. Hatırlatmak için armağan, hediye vermek.

BERGÜZİDE f. Seçkin. Seçilmiş.

BERH şiddet, eziyet, meşakkat, zorluk, zahmet.

BERH f. Balık, semek. * Parça, kısım, hisse, nasib. * Su birikintisi. * Şimşek, berk. * Yaş olan odunun, yanarken çıkardığı yaşlık.

BERHABE Minder. Döşek, yatak. * Aynı döşek veya yatakda beraber yatılan kimse.

BERHÂNE f. Eskiyip harap olmuş konak.

BERHAST(E) f. Ayaklanmış, kalkmış.

BERHAVA (Berhevâ) f. Boş, faydasız. * Havaya uçurulmuş. Havaya gitmiş.

BERHAY Yaramaz, haylaz.

BERHAYAT f. Yaşayan. Hayat üzere olan.

BERHE Müddet, an, zaman.

BERHEM f. Karışık, çapraşık. * Toplu, birlikte, berâber.

BERHEME Gözünü kıpırdatmadan bir şeye bakıp durmak.

BERHEMEN (C.: Berhemûn) Hakîm. * Efsun okuyucu.

BERHEM-ZEDE f. Karmakarışık, altı üstüne getirilmiş.

BERHEM-ZEN f. Karmakarışık eden, altını üstüne getiren.

BERHEM-ZENED f. Birbirine çarpıyor. Beraber çarpıyor. Birlikte çalışıyor.

BER-HEVA f. Kaybolmuş, havaya gitmiş.

BERHİHTE f. Silâh çekilmiş, hamle edilmiş.

BERHİZ f. Atılan, kalkan, sıçrayan. Zorbalık eden.

BERHÛD f. Saçmasapan söz, mânasız söz.

BERHUDAR f. Selâmette. Mükâfata erişen. Nasibli.

BERHÛH f. Sabun.

BERHÛN f. Çember, daire, ortası boş olan yuvarlak nesne. * Hisar, varoş, duvar veya bostan kenarlarına ve tarla aralarına çalıçırpı ve diken ile yapılan çit. * Küçük ev, oda, hücre.

BERHÛR f. Pay, nasib, hisse.

BERHÛZ f. Torba, dağarcık.

BERÎ (Berâet. den) Kurtulmuş. Temiz. Kayıt ve hüküm altında olmayan. Zimmeti bulunmayan adam. Hiçbir karışıklık, kusur ve noksanı olmayan. Hastalıktan sâlim olan. (Bak: Ber')

BERİA Akılda güzellik, zekâda ve kıyasette emsalinden üstün olan. (Bak: Beraa)

BERİBERİ (Seylanca) Asya'nın güneydoğusu ile Okyanusya, Senegal ve Brezilya'nın yerli halklarında görülen ve B vitamini eksikliğinde vücuda gelen bir hastalık.

BERİCEN f. İçerisinde ekmek pişirilen ocak veya fırın.

BERİD Postacı. Haberci. Elçi. * Sürücü. * Dört fersah mesâfe.

BERİD-İ FELEK Satürn (Zühal) gezegeni.

BERİG f. Set, bent.

BERİK Yıldırayıcı, çok parlak nesne. (Mübâlağası: Berrak) * Parıltı, ışık, ziya.

BERİKE Yırtmak. Paralamak. * Un helvası.

BERİLYUM yun. Zümrüt gibi bazı taşların bileşiminde bulunan bir elementtir. (Be) sembolü ile gösterilir.

BERİM Siyah ve beyaz ipliklerden meydana getirilen ip. * Cemaat. * Etsiz yemek.

BERİN f. Pek yüksek, en yüce. * Yarık, yırtık, delik.

BERİSA' Halk, insan topluluğu.

BERİT (C.: Berâyıt) Halk, beriyye.

BERİYYE Halk. Mahlûk. İnsan. * Sahra. Çöl. * Kır.

BERJ f. Kuvvetli kasırga. Su girdabı.

BERK t. Katı. Sert. * Serin. * Metin, sağlam.

BERK Şimşek çakması. Parlama.* Yıldırım. * Zinetlenme, süslenme. * Tas: Tecelli-i İlâhiye ile kurbiyyete mazhariyyet. * Ahmak olmak.

BERK-İ BASAR Gözün şimşek çakması. * Birdenbire tepesinde çakan şimşekten mâruz olduğu dehşet ve şiddet hâlinden mecaz olarak, ansızın başına gelen mühlik hâdisenin şiddetli âlâm ve ıztırabıyla dehşet ve hayret içinde duyulan keskin intibahı ifade eder. (E.T.)

BERK-İ HÂTIF Kapıp götüren veya göz kamaştıran şimşek.

BERK-İ SÜYUF Kılıçların şimşeği, kılıç korkusu.

BERK (C.: Bürük) Göğüs, sadr. * Çok çöken deve.

BERK f. Yaprak.

BERKA' (C.: Berkavât) Yüksek yer. * Taşlı balçık.

BERKA' (Bak: Burku)

BERKAA Dört ayak üstüne durmak.

BERKAN f. Tüyü kıvırcık olan kuzu postu veya kürkü.

BERKAN Parıldama. * Volkan.

BERKARAR Kararlı. Yerleşmiş. Devamlı.

BERK-ASA f. şimşek gibi parlak.

BERKAŞ(A) Nakşetmek, nakışlamak.

BERKATA Birbirine yakın olan adım.

BERK-EFŞAN f. şimşek saçan.

BER-KEMAL f. Mükemmel.

BERKENAR f. Hâşiye. Kenara yazılan yazı. Kenarda.