«O‘TY» aj moliyasini tashkil etish asoslari reja

Temir yo‘l transporti xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy
bshorat.rejasi
Reja

1.Moliyaviy rejalashtirishning zarurligi, vazifalari.

2.Sotishdan olinadigan foydani bashoratlash.
3.Moliyaviy prognoz-reja, uni ishlab chiqish tartibi

Moliyaviy rejalashtirish vazifalari

Moliya soxasidaxam rejalashtirish deganda maqsadlarni shakl­lantirish, ustuvor yo’nalishlarni aniqdash, ularga erishish metod- lari va vositalargsh shakllantirish jarayoni tushuniladi. Bozor ikdisodiyotiga otish sharoitida rejalashtirish axborot, yo’naltiruvchilik xususiyatlarini o’zida jamlaydi, bu indikativ rejalashtirish deb ataladi.

Moliyaviy rejalashtirishda asosiy faoliyatning ishlab chiqd- rish dasturlarini, asosiy vositalarni qayta shakllantirish, byud­jet, bank, pudratchi oldidagi majburiyatlarni bajarish, ijtimoiy soxani rivojlantirish va tashkil etish ishlarini bajarish uchun mo­liyaviy resurslar bilan ta’minlash nazarda tutil adi.

Moliyaviy reja-prognozining asosiy vazifasi - kutilayotgan tu­shumlar bilan pul mablag’lariga bo’lgan talabni balanslashtirish- dir. SHuning uchun, moliyaviy rejalashtirish jarayonida pul mablag’la­ri tushumlarini oshirish imkoniyatlari o’rganib chiqiladi, mexnat, moddiy va moliyaviy resurslardan samarali foydlanish b>chticha tad- birdar ishlab chiqiladi. Kabul qilinadigan boshadruv karori ishonch- li va etarli darajada to’liq, bo’lgan moliyaviy ma’lumotlar taxdiliga asoslaiadi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2001 yil 2 martdagi «Temir yo’l tansportini monopoliyadan chiqarish va aksiyalashti- rish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmoniga kura, «O’TY» AJ to’zil- malari va korxonalari moliyaviy rejalarini ishlab chiqish quyida­gi temir yo’l transporti soxasidagi iqtisodiy isloxotlarni chu- Kurlashtirishning ustuvor yo’nalishlariga asoslanadi:

• monopoliyadan chiqarish chora-tadbirlarini izchil amalga oshi­rish va temir yo’l transporti xizmatlari bozorida raqobat muxiti- ni shakllantirish;

  
  

• yo’lovchilar tashish, xarakatdagi sostavni, refrijerator va konteyner xujaligini ta’mirlash korxonalarini bosqichma-bosqich aksiyal ashtirish;

  
  

• ijtimoiy infratuzilma, yuk va yo’lovchilarga xizmat ko’rsatish ob’ektlarini, ta’mirlash-ko’rilish, savdo va ta’minot tashkilot- larini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtiriщni ja- dallashtirish, ular negizida mulkchilikning nodavlat shakllaridagi korxonalar, shu jumladan xususiy korxonalar tashkil etish;

  
  

• bopщaruv tizimiga va tashish jarayoni katnashchilari o’rtasidagi xo’jalik aloqalariga bozor tamoyillari va mexanizmlarini joriy etish;

  
  

• temir yo’l komgtleksini rekonstruksiya qilish, yangilash va za­monaviylashtirish ga chet el investitsiyalarini keng jalb qilish bo’yicha qulay shart-sharoitlar yaratish;

  
  

• mamlakat iqtisodiyotining samarali va barkaror faoliyat kursa- tishini ta’minlashda temir yo’l transportining ahamiyatini kuchay­tirish, temir yo’l transporti kommunikatsiyalarini rivojlantirish.

  
  

Temir yo’l transportida moliyaviy rejalashtirish ob’ekti temir yo’l kompaniyalari va ularning tashkiliy tuzilmalari xo’jalik fao- liyatidagi turli xil shakldagi moliyaviy munosabatlar hisoblanadi. YAkuniy natija sifatida moliyaviy reja-prognoz chiqadi.

Moliyaviy reja-prognozlarni temir yo’l kompaniyalarining barcha tuzilmalari ishlab chiqishadi. Moliyaviy reja-proshoz shakllari, uning ko’rsatkichlari tarkibi tarkibiy tuzilmalar moliyaviy munosabatla­rini tashkillashtirish tizimi bilan mos tushish lozim.

O’zining ishlab chiqarish-moliyaviy faoliyatini tijoratga yo’nal- tirgan korxonalar daromadlar va xarajatlar balansini to’zib chiqadi, temir yo’l kompaniyalari ijtimoiy infrastrukturam tashkilotlari - smeta to’zishadi.

Moliyaviy reja-prognozni ishlab chiqish jarayonida eng muuimi xo’jalik sub’ekti uchutt talab qilinadigan mablag’lar manbaini to- pish, uning moliyaviy resurslarini oshirishga yxshaltirilgan tad- birlarni belgilash lozim.

Mamlakat iqtisodiyotining boshqa tarmoqdari singari temir yo’l transportining bozor xujaligi yuritishning asoslariga ugishi bi­lan, korxona xo’jalik faoliyatini boshqarishning iqtisodiy mexa- nizmi sifatida moliyaviy rejalatntirishning ham ahamiyati oshib bormoqda.

Moliyaviy rejaning asoslanganligiga talab ham kuchayib bor- moqda. Agar moliyaviy rejada xatolar (hisob-kitobning noto’g’rili- gi) yo’l quyilgan bulsa, buni bozor kxyara olmaydi - bozor munosa- batlarida moliyaviy rejalashtirishda yo’l quyilgan xatolar korxo­na uchun javobgarlikni yuyutaydi.

Temir yo’l transportida bozor munosabatlari shakllanayotgan bir vaktda nafaqat moliyaviy rsja-prognozning ahamiyati otttli, balki uni ishlab chiqishning yo’nalishlari va metodologiyasida tubdan o’zgar- tirishlar kuzatildi. Boshqaruvning buyrukbozlik tizimida moliya­viy rejani ishlab chiqara turib korxona yuqori organga takdim eti- luvchi ko’rsatkichlarni boshqaradi. Zamonaviy sharoitlarda moliyaviy rejalashtirish sotilayotgan tovarlardan foydalanuvchilarning talabi- ga, bozorning talabiga bog’liq,. Bu holda bozor kon’yunkturasidagi uzga- rishlarii hisobga olgan holda korxona mustaxil ravishda xo’jalik faoliyati yo’nalishini aniulaydi. mogshiy, mexnat va moliyaviy re­surslar bilan bog’liq, vaziyat o’zgarishlari uchun javob choralarini ish­lab ’SHKDDI.

Moliyaviy rejalashtirishda moliyaviy va moddiy resurslar o’rta­sidagi mavjud faruni xisobga olish lozim. Pul mablag’larining uara- kati ular ifoda uilinadigan moddiy boyliklar, uiy m atl i l i kl arga nisbatan sezilarli darajada mustauil bo’lgani bilan tavsiflanadi. Bundan kelib chiqddiki, moliyaviy resurslarning mobitizadiyasi moddiy resurslarning mobilizaniyasi bilan bir xilda bulmaydi.

Moddiy resurslarning mobilizatsiyasida real mavjud yoki qo’shimcha ishlab chiqarish moddiy boylikdari jalb uilinadi. Moliyaviy resurslarning mobilizatsiyasida - korxona yurigada bulmagan pul- larni jalb qilish mumkin. SHuning uchun ham moliyaviy resurslarni mobilizadiyalashning imkoniyatlarini o’rganish, uar tomonlama tau- lil uilib chiuish tavsiya etiladi.

Sunggi vauglarda yuk tashish xajmining tushib ketishi sharoitida tranport, shu jumladan temir yo’llar moliyaviy rejalarini ishlab chiuishda tashish uajmini kamaytirishga olib keladigan tegishli xa­rajatlar va resurslarni uisuartirishga to’g’ri keldi.

Bunday rejalashtirish strategiyasi to’laligicha asoslangan holda uzok, vaut davom etishi mumkin bulmagan «tir i k uolishning passiv strategiyasi» deb nomlanadi. Zamonaviy sharoitlarda, tashish ishlari uajmi ortgan bir vautda, temir yo’llarning rivojlanishini uzou vaut ta’minlaydigan va ishlar rejasi asoslangan nisbatan faol stra­tegiya zarur. MNIT professori V.G.Galaburd ta’kidlaganidek, uozir­gi sharoitlarda temir yo’llar transportini strategik rejalashtirish­da transport bozoriga kirishda uning boshqa turlari bilan moslashuv- chan bulishi kerak.

Bunday tavsiyani to’laligicha «O’TY» «O’TY» AJ faoliyati sharoitla­rida uabul kdlish uchun jalb etish va moliyaviy rejalashtirishda amalga oshirish mumkin. Strategik rejalashtirishda temir yo’llar moliyaviy siyosati birmuncha jiddiy tarzda va uzourou vaugga ishlab chiuiladi. U «tirik uolish» siyosatidan transport tarmogini baruaror rivojlanti- rish strategiyasi makroiqtisodiy usishni hisobga olishi lozim.

Ushbu aniu moliyaviy-iqtisodiy uolatni baruarorlashtirish chora- tadbirlari bilan bir uatorda temir yo’llarning rentabelligi ta’minlanishi lozim, ushbu ta’minlanish nafauat tarif siyosati oruali, balki ekspluatatsion xarajatlarni tejash rejimi oruali, ishlar turlari bo’yicha xarajatlarni normativ rejalashtirishni ri­vojlantirish oruali. transport korxonalarida meunat motivatsiyasi- ni ta’minlash yo’li bilan daromad ishlab topish sharoitlaripi yara­tish va ishlab chiqarishni diversifikatsiyalash ordali rentabellik ta’minlanishi lozim.