Oʻzbekiston respublikаsi oliy taʻlim, fan va innovatsiya vаzirligi

III BOB TALABALARDA IJTIMOIY FAOLLIKNING PSIXOLOGIK JIHATLARI
3.1 Talabalarda ijtimoiy faollikning hozirgi xolati diagnostikasi va birlamchi tahlili
O‘quv jarayonini rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari tegishli darajadagi va profildagi, raqobatbardosh, malakali, mas’uliyatli va tegishli faoliyat sohalariga yo‘naltirilgan, doimiy shaxsiy o‘sishga, ijtimoiy va kasbiy harakatchanlikka tayyor bo‘lgan yuqori malakali mutaxassisni tayyorlash vazifalari bilan belgilanadi. Yuqori malakali mutaxassis, nafaqat bilimlarini takrorlash, mavjud kasbiy ko‘nikma va malakalarni tanish vaziyatlarda qo‘llash, jamiyat tomonidan to‘plangan tajribadan foydalanish, balki o‘z ishiga nostandart, ijodiy yondashish; jamiyatning muammo va tashvishlariga befarq bo‘lmagan, yuksak kasbiy va ma’naviy fazilatlarga ega bo‘lishi lozim.
Shaxsning ijtimoiy faolligi muammosi zamonaviy yoshlarni tarbiyalash, mustaqil, faol shaxsni tayyorlash nazariyasi va amaliyotining muhim muammolaridan biridir. Ijtimoiy faol shaxsni tarbiyalash va rivojlantirish, mutaxassisni shakllantirish murakkab va qarama-qarshi jarayondir, shuning uchun ta’lim tizimi tabiiy va ijtimoiy muhit, birinchi navbatda o‘qituvchilar, o‘qituvchilar bilan keng, ko‘p tomonlama o‘zaro ta’sir bo‘lgan ob’ektiv ta’lim jarayoni orqali amalga oshirilishi kerak.
Yoshlarga yangi sifatli ta’lim va tarbiya berish, kadrlar tayyorlash va malakasini oshirishda faol ta’limning turli shakl va usullari muhim o‘rin tutadi. Shu sababli, universitetning ta’lim muassasasi sifatida yeng muhim ijtimoiy vazifasi talabaning ijtimoiy faolligini rivojlantirish, uning imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish, kasbiy shakllanishi va shaxsiy rivojlanishi uchun sharoit yaratish, shaxsga jamiyatning ilmiy, texnik va ijtimoiy jarayoniga munosib hissa qo‘shishga imkon berishdir.
Ijtimoiy faollik - bu shaxsning ongli va maqsadga qaratilgan faoliyati va uning ajralmas ijtimoiy-psixologik sifati, dialektik jihatdan o‘zaro bog‘liq bo‘lib, sub’ektning predmetga, jarayonlarga va atrofdagi voqea-hodisalarga shaxsiy ta’sirining darajasi yoki o‘lchovini belgilaydi va tavsiflaydi. Ijtimoiy faol talabalar fuqarolik, siyosiy va ijtimoiy sohalarda ilg‘or tashabbuskor ekanliklarini, guvohi bo‘lishimiz mumkin. Ularda shaxs xususiyatlari, o‘z-o‘zini anglash, o‘z-o‘ziga baho, shuningdek, bilim malaka va ko‘nikmalar muhim aspekt sifatida ko‘rsatib o‘tiladi. Ijtimoiy faollik talabalarning xatti-harakatlari, uning intilishlari, ehtiyojlari va qiziqishlarining ichki motivatsiyasi bilan chambarchas bog‘liq. Jamiyatimizda ijtimoiy faol talabalar sonining ko‘payishi hamda ularning doimiy faoliyat olib borishi jamiyatning kelajagi, ravnaqi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ijtimoiy faollik-insonning faol hayotiy pozitsiyasi bo‘lib, uning g‘oyalari, tamoyillari, qarashlari, faoliyati yo‘nalishi va umuman hayotida o‘z ifodasini topadi. Ijtimoiy faoliyat insonning dunyoqarashini va eng avvalo uning faol qismini aks ettiradi.
Shaxsning ijtimoiy faolligi murakkab tuzilishga ega bo‘lib, u o‘zaro bog‘liq tarkibiy qismlardan iborat: motivatsion, qadriyatli; kognitiv, ijodkor; analitik; ularning shakllanishini belgilaydigan mezonlar: ijtimoiy bilim, o‘z-o‘zini rivojlantirish va ta’limga tayyorlik, qadriyat yo‘nalishlari, yutuq motivatsiyasi, refleksiya, empatiya, o‘z-o‘zini hurmat qilish, ijodiy salohiyat.
Nazariy tahlil natijalari asosida talabalarda ijtimoiy faollik darajasini aniqlash maqsadida empirik tadqiqot tashkil etildi va tahlil qilindi. Sinaluvchi sifatida 62 nafar (47%) qiz bola, 70 nafar (59%) o‘g‘il bola talabalar tanlab olindi (3.1-jadval).