O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

-
 
“Iste’molchi subyekt” – 
oila hayotining diqqat markazida turadi, oila 
munosabatlarda ham yadroviy o’rinni egallaydi. Oila a’zolarining faolligi 
“iste’molchi” manfaatidan kelib chiqqan holda tashkil etiladi. Masalan , oila 
a’zolardan birining uzoq vaqt betobligi yoki farzandlaridan birining deviant xulqqa 
egaligi. 
-
 
“Koordinator subyekt”
ning funksiyasi oila tizimidagi subyektlar xatti-
harakatini muvofiqlashtirish va tashkillashtirishdan iborat. Masalan , katta oila 
boshqaruvchini o’z zimmasiga olgan keksa bobo yoki momo. 

---

-
 
“Baholovchi subyekt” 
vazifasi oila tizimidagi munosabatlar va faoliyatni 
kuzatishdan iborat bo’lib, boshqa suyektlar o’z rollarini qay darajada ijro etishini 
baholab beradi. Ko’p hollarda ushbu funksiyani bajarayotgan oila a’zosi tomonidan 
guruhga nisbatan hissiy yaqinlik va kuyunchaklik kuzatilmaydi. Oilaning har bir 
a’zosi boshqalarga nisbatan kuzatuvchi va baholovchi funksiyani amalga oshirishi 
mumkin . 
-
 
“Ehtiyoj obyekti “ 
oilani moddiy va ma’naviy jihatdan ta’minlaydi va 
boshqalarni o’zi ko’zlagan maqsad sari yetaklaydi. Ushbu funksiya bilan bog’liq rol 
sifatida oiladagi topwrmon va yuqori ijtimoiy mavqega ega bo’lgan otani tassavvur 
etishimiz mumkin. Biz o’rganayotgan muammo doirasida oilviy xarid qarorini qabul 
qilishda , xarid qaroriga ta’sir etishda “coordinator subyekt” va “ehtiyoj obyekti” 
kabi funksiyalar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Shuningdek , yuqorida ta’kid etilgan tadqiqotchi olimlar tomonidan xarid 
qarorida er-xotinlardan qay birining fikri ustunligi aniqlanib , unga ko’ra , 
I.V.Alyoshina tomonidan o’rganilgan tadqiqotdan farqli ravishda “er-xotinga 
nisbatan ko’p” , “xotin erga nisbatan ko’p”,”er ham xotin ham “, “faqat er xotin , 
faqat bolalar” kabi mezonlar ajratilgan. 
Bizning fikrimizcha , oilaviy xarid qarorining qabul qilinishida bilim va 
tajribasi ko’p bo;lgan shaxs roli yetakchilik qiladi. Masalan ,avtomashina xaridida 
ota qaror qabul qiluvchi , xulosa qiluvchilar esa katta yoshdagi bolalar hisoblanadi. 
AQSh va Italiyada bolalar ta’sirining xariddagi o’rni belgilangan bo’lib , AQSHdagi 
6-17 yoshgacha bolalar 17 mlrd xaridlar uchun mablag’ sarflanishiga , 120 mlrd 
xarid qilinishiga ta’sir ko’rsatishlari kuzatilgan 
Oiladagi farzandlar yoshi ham xarid mazmuniga sezilarli ta’sir qiladi. 
Shveysariyalik psixolog J.Piaget xaridorlar ijtimoiylashuv jarayonini 3 bosqichini 
aniqlagan :