O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
Tayanch so‘z va iboralar:
Mentalitet xususiyati, erkak va ayol , gender 
stereotiplari, 
 
merkantilizm
, 
 K.Virdjiniya yondoshuvi 
Nazorat savollari: 
1.
 
Gender deganda nimani tushunasiz? 
2.
 
Reklama mahsulotlari iste'molida gender masalasida kimlar tadqiqot olib 
borishgan? 
3.
 
Jamiyatda reklama mahsulotlarini iste'molida ayollarmi yoki erkaklar 
ko‘pchilikni tashkil etadi?
4.
 
Reklama mahsulotlarining idrok qilinishidagi motivlarning ijtimoiy-psixologik 
xususiyatlari nimalarda namoyon bo‘ladi?
 
 

---

REKLAMA FAOLIYATINING IJTIMOIY-IQTISODIY VA TA’LIMIY 
VAZIFALARI. 
Reja:
1.
 
Reklama faoliyatida ta'limni joriy qilinishi
2.
 
Reklama faoliyatining ijtimoiy-iqtisodiy vazifalari 
3.
 
Reklama faoliyatining ta'limiy vazifalari
 
Iqtisodiy sohaning bugungi bozor munosabatlari sharoitidagi muvaffaqiyatni 
ta`minlovchi vositalardan biri-reklamaning kundalik hayotimizdagi mavqei 
sezilarli ahamiyatga ega. Global miqtosdagi har qanday islohotlar, yangiliklar va 
tub burilishlar jamiyatning har bir faol bo`g`iniga o`z ta`sirini ko`rsatgani kabi 
reklamaning oilaviy munosabatlarga idrok va tasavvurlarga ta`sirini o`rganish 
bugungi kunda muhim muammodir. Xususan o`zbek oilalarida reklama faoliyatiga 
bo`lgan munosabat reklama qilinayotgan mahsulotlarni turlicha idrok qilinishining 
jins 
hususiyatlariga 
bog`liqligi, 
reklamaning 
yangi 
ustanovkalarini 
shakllantirishga, oilaviy qadriyat, an`ana va ijtimoiy o`zaro munosabatlarni 
mustahkamlashga, shaxsdagi estetik did, keng tab va dunyoqarashni 
shakllantirishga bo`lgan ta`siri tobora iqtisodiy islohotlarning kundalik hayotimiz 
mazmuniga aylanib borayotganligini ifodalaydi. 
Avvalo, har bir reklama mazmun-mohiyatiga ko`ra ma`lum guruh yoki doiraga 
yo`naltirilgan tarzda beriladi. Ammo u qanchalik samarali,ta`sirchan bo`lishiga 
aniq psihologik qonuniyatlar tizimiga asoslanadi. 
Bugungi kunda reklama bozor munosabatlari muvaffaqiyatini ta`minlovchi 
,yangicha turmush tarzini shakllantiruvchi vosita bo`lib xizmat qilmoqda. Reklama
bu-turli yangi mahsulotlar haqida ma`lumotlar olish, yangi xizmatlar va firmalar 
faoliyati haqida turli manbalar orqali tanishish jarayoni yotadi. 
XX asrga kelib reklama faoliyati aniq psixologik qonuniyatlarga asoslangan 
yangicha mazmunga ega bo`lgan. Bu esa reklama psixologiyasi sohasida yangi 
psixologik muammolarni ilmiy asoslash, reklamaning inson ongiga ta`sir etish 
qonunlarini nazariy va amaliy mukammaliklarni talab etdi. 
Reklama sohasidagi olib borilgan ilmiy izlanishlar uni ilmiy fan yo`nalish sifatida 
shakllantirib, XX asrda dastlab Amerikada, keyinroq Yevropadagi oliy o`quv 
yurtlari tizimida o`qitila boshlandii. Bu davrda reklamaning emperik o`rganish 
sohasi ancha jadallashgan bo`lib, asosan unda ijtimoiy-xususiyatlarga bo`lgan 
ta`siriga ham e`tibor qaratila boshlangan. 
Nemis psixologi T.Kening va M.Bauxlar reklama mahsulotlarining inson irodasini 
tayyorlashga va psixikasiga rejali ta`sir qilishga qaratilgan faoliyat sifatida baho 
beradi. Ular reklamani psixologik ta sir etish mehanizmlardan biri sifatida –
singdirishni ta`kidlaydilar ,shuningdek , samarali reklama inson ruhiyatiga
yo`naltirilgan bo`lishi lozimligini aytib o`tadilar.Amerikalik psixolog U.Skott 
reklama e`lonlari hajmining ahamiyatini o`rgangan .U yuz betdan iborat 
kitobchaga turli hil jurnallardan olingan e`1lonlardan yopishtirib chiqdi ,so`ng uni 
50 ta odamga ko`rsatdi va e`lon qilingan axborotlarning hajmiga nisbatan 
takrorlanuvchi reklama axborotlari yaxshiroq ta`sir etishni aniqladi. 

---

Amerikalik psixolog D.Starch reklama e`lonlarini gazeta va jurnallarning qaysi 
betide berish samarali bo`lishini o`rgangan. Aniqlanishicha ,e`lonlar turli 
sahifalarda bo`lsa 50 % , birinchi va oxirgi sahifalarda bo`lsa 100 % e`tiborni jalb 
qilar ekan .Demak, reklama ma`lumotlarning idrok etilishida matnning sahifalarda 
joylashtirilishi , reklama axborotlarining takrorlanishi ham ahamiyatga ekanligi 
aniqlandi . Bundan tashqari ommaviy axborot vositalari orqali ma`lumotlar bilan 
tanishuvchilar yosh xususiyatlariga ko`ra tafovutlanishi N.Bogomolova tomonidan 
o`rganilgan . Unga ko`ra , gazeta ma`lumotlari bilan asosan katta yishdagilar , 
radio ma`lumotlari bilan yoshlar va kattalar, televideniya orqali uzatiladigan 
ma`lumotlar bilan barcha yoshdagilar ,aynan bolalar hamda keksalar tanishishi 
ta`kidlangan 
.Olima 
N.Bogomolova 
bolalarda 
ijtimoiy 
hayot 
haqidagi 
tasavvurlarning shakllanishida televideniya uchinchi ota-ona hisoblanib ,ular 
dunyo qadriyatlari haqidagi birlamchi tasavvurlarni televidiniya ko`rsatuvlari 
orqali oladilar degan fikrni qayd etadi . Tadqiqotchi A.Azlarova esa gazeta 
ma`lumotlari bilan asosan erkaklar qiziqishlarini qayd etib o`tgan . Shuningdek , u 
aholi o`rtasidagi reklama axborotlari bilan qiziquvchilarni ham o`rganib , aholining 
4 % va o`rta yoshdagilarning 20 % gina reklama axborotlari bilan qiziqishini , 24 
% aholi esa o`zi uchun muhim bo`lgan tanlangan axborotlarni izlashini va 52 % 
esa 
reklamalarga 
umuman 
qiziqmasligini 
ta`kidlaydi 
.Demak 
reklama 
ma`lumotlarining adekvat idrok qilinishida ommaviy axborot vositalari 
muxlislarining yosh hususiyatlari ham e`tiborda tutilishi ham muhim ahamiyat 
kasb etadi . 
O`zbekistonda reklamalarining ijtimoiy sohadagi ta`sir xususiyatlari muammosi 
V.M.Mosin ishlarida ham o`rganilgan bo`lib , u reklamaning shahs ruhiy-axloqiy 
tarbiyasidagi o`rni masalasiga e`tabor qaratgan . Tadqiqotda reklama orqali shahs 
tarbiyasiga ta`sir etish , ommaviy axborot vositalarining bu boradagi o`rni , 
iste`molchilarining reklamaga nisbatan munosabat motivlari , shaxsning 
ijtimoiylashuv jarayoniga kommunikatsiyaning ta`siri ilmiy asoslar bilan tahlil 
qilingan . 
Mamlakatimizda reklama faoliyatining psixologik talqini ,shahs ijtimoiy 
tasavvurlariga va ustanovkalariga reklamaning ta`siri ,reklama idrok qilinishining 
etnopsihologik xususiyatlarga bog`liqligi muammosi ijtimoiy psihologik muammo 
sufatida