O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Klinik manzarasi. Konkrementlar borligi uzoq yillargacha sezilmasligi mumkin. 
Kasallikning bosh simptomi buyrak sanchig'i xuruji hisoblanadi: belning o’ng va 
chap tomonidagi kuchli og’riq chov sohasiga o'tadi, bunda bemor qusishi va hatto 
hushini yo’qotishi ehtimol. Siydikda qon, ya'ni eritrositlar paydo bo'lishi 
mumkin.Buyrak sanchig'i konkrement o'tadigan siydik yo'lining ta'sirlanishi bilan 
bog'liq.Buyrak sanchig'i paydo bo'lishiga qattiq jismoniy zo’riqish, silkitadigan 
yo’lda yurish, shikastlanish bevosita turtki bo'lishi mumkin.Agar konkrement 
qovuqqa o’tgan bo’lsa, buyrak sanchig'i tez (2-3 soat o’tgach) to’xtash mumkin. 
Agar konkrement buyrak jomida bo’lsa va atrofdagi to’qimalarni muttasil 
ta'sirlantirib tursa, bu holda bemor belida unchalik o'tkir bo'lmasada, doimiy og'riq 
bo'ladi, tana harorati ko’tariladi, ba'zan siydikda qondan tashqari, yana yiring ham 
bo'ladi. Siydik ajralishining buzilish simptomlari bo'lishi mumkin, ba'zan qorin 
dam bo'ladi. 
Davosi. Buyrak sanchig’i xuruji vaqtida atropinning 0.1 % li eritmasidan 1 ml 
teri ostiga, yuboriladi. Bel sohasiga issiq grelka yoki issiq vanna tayinlanadi. 
Ovqat rasioni turlicha va to’la qiymatli bo'lishi kerak. 
Bemor ko'p harakatlanishi, gimnastika bilan shug'ullanishi, yetarli miqdorda 
suyuqlik ichishi kerak. 

---

Siydikni o'tkir tutilishiga prostata bezini o’sma kasalliklari, qovuqdagi toshlar, 
orqa miya kasalliklari sabab bo'ladi. 
Bemor mustaqil siya olmaydi, siydik qovuqda to’planib boradi. Siydik tutilishi 
qovuqning chizilishiga va qorinda qattiq og'riq bo'lishiga olib keladi, bular o’z 
navbatida boshqa ichki organlar (ichak o’pka va boshqalar) funksiyasining 
reflektor ravishda buzilishiga sabab bo’lishi mumkin.Birinchi yordam sifatida 
bemorga bir stakan sovuq suv ichiriladi, oraliqqa grelka qo’yiladi, bemorga 
oqayotgan suv tovushi eshittiriladi, ozroq tozalash klizmasi qilinadi, beladonnali 
shamchalar qo’yiladi. Agar shu choralar natija bermasa, bemorni tezda 
kasalxonaga olib borish kerak, bu yerda siydikni kateter bilan chiqariladi (kateter 
maxsus rezina yoki metall naycha bo'lib, uni siydik chiqarish kanali orqali qovuqqa 
kiritiladi. 
Homiladorlik toksikozlari nerv, yurak-tomir, endokrin tizimlar va moddalar 
almashinuvining o'zgarishi tufayli kelib chiqib, tug'ruqdan so’ng o’tib 
ketadi.Homiladorlikiiing -birinchi (ilk) va ikkinchi yarmi (kechki) toksikozlar farq 
qilinadi. 
Ilk toksikozlar homiladorlikning dastlabki 12 haftasida ro'y beradi. Ayolning 
umumiy ahvoli o’zgaradi, jizzaki bo'lib qoladi. Ko’ngli ayniydi, so’lagi oqib (ko'p, 
ya'ni bir kunga 1 litrgacha oqishi mumkin), keyin qusadi. Ba'zan ayol hadeb 
qusaveradi, darmonsizlanadi, ozib boshlaydi, uyquchan va serjashl bo'lib qoladi. 
Uning qon bosimi pasayadi, tana harorati ko’tariladi, pulsi tezlashadi, terisi 
quruqlashadi, og'zidan nohush hid keladi.Ilk toksikozlarda homilador ayol ayollar 
konsultasiyasiga qatnab davolanishi mumkin. Haddan tashqari ko'p qusish ayolni 
kasalxonaga yotqizishni talab etadi. Homilador ayolga kasalxonada tinch va 
osoyishta sharoit yaratilib, ko'proq uxlash tavsiya qilinadi. Kofein 1 ml 10 % 
eritmasi kuniga 2 mahal teri ostiga, qayt qilmayotgan bo’lsa tabletka holida 
beriladi. Aminazin, etapirazin, propazin kabi dori moddalari enteral va parenteral 
usullarda organizmga kiritiladi. Vitaminlar buyuriladi.Kech toksikozlar 
homiladorliking ikkinchi yarmida ko'pincha. singgi oylarida vujudga keladi. 
Bularga homiladorlik istisqosi, mikropatiya, preeklampsiya va eklampsiya kiradi. 
Kech toksikozlarning barchasi ketma-ket kelib, kasallik holati bosqichma-bosqich 
kechadi.Homiladorlar istisqosida shish paydo bo'ladi. Odatda u to’piqdan 
boshlanib, tizza, son, qorin va tashqi jinsiy organlarga o'tadi, so’ngra asta-sekin 
butun tanaga tarqaladi. Homilador ayol oyda 2 marta konsultasiyaga borishi, 
shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilishi, haftada bir marta tarozida tortilib turishi 
lozim.
Suyuqlik (sutkada bir litrgacha ruhsat etiladi) va tuzni cheklash, servitamin 
ovqatlar, sabzavot va mevalar, tvorog, kefir ist'emol qilish tavsiya etiladi. Ayol o’z 
vaqtida davolanmasa nefropatiyaga o'tadi. Nefropatiyani asosiy belgisi shish, qon 
bosimining oshishi va siydikda oqsil bo'lishi. Homilador ayol zudlik bilan 
kasalxonaga yotqizib davolanadi.
Preeklampsiyada ham nefropatiyadagidek simptomlar va ayolning qattiq boshi 
og'rishi, 
ко'z xiralashishi, ko’krak ostida og'riq paydo bo'lishi kuzatiladi. Bosh og'riq, ко’z 
xiralashuvi, miyada qon aylanishining jiddiy buzilganligidan dalolat beradi. Bemor 

---

vaqtida davolanmasa preeklampsiya yanada og'irroq kasallik eklampsiyaga o’tishi 
kuzatiladi. 
Eklampsiyada tutqanoq tutadi, bemor hushidan ketadi. Eklampsiyada tutqanoq 
tutish alomatlari yuz va qovuq muskullari tortishganda paydo bo’lganda, darhol tez 
yordam chaqirilib, u kelguncha bemorni havosi toza, qorong'iroq xonaga yotqizib, 
tinch qo’yiladi. Tutqanoq tutganda bemorning biror joyiga shikast yetmaslik 
chorasini ko’rish lozim. Tilini tishlab olmaslik uchun bandiga doka o'ralgan qoshiq 
og’ziga solinadi.
Tutqanoq xuruji to’xtagandan so’ng bemorni so’lagi nafas yo'llariga tushmasligi 
uchun og'zini doka salfetka bilan artib olinadi.Tug'ruqxonalar tarmog’ining 
beqiyos o’sganligiga va homilador ayollarning yaxshi dispanserizasiya qilinishiga 
qaramay, ba'zan uy sharoitda, poyezdda, samolyotda, va shu kabilarda tug'adigan 
xotinlarga birinchi tibbiy yordam ko’rsatishga to'g’ri keladi.Tug'ruqga yordam 
ko’rsatuvchi odam avvalo aseptik sharoitlar yaratish to'g’risida g'amxo’rlik 
qilishi kerak: Qo’lni yaxshlab yuvish va zararlantirish, qaychi yoki pichoqni 
dezinfeksiya qilish, kindikni bog’lash uchun steril bint tayyorlash yoki spirtga 
(yod eritmasiga) pishitilgan ip, tasmachani solib qo’yish lozim. Bordi-yu bola 
asfiksiya bilan tug'ilganda burun yo’llari og'zidan homila oldi suvlarini tortib olish 
uchun rezina nokchani taxt qilib qo’yish kerak.Tug'ilgan chaqaloqni qaynoq 
dazmollangan toza choyshabga (yo’rgakka) yotqiziladi. Kindikdagi pulsasiya 
aniqlanmay, qolganda, kindik tizimchasi bola kindigidan 5-10 sm yuqorida 
tayyorlab qo’yilgan ip tasmacha yoki bint tilishi bilan ikki joyidan bog'lanadi, 
so’ngra kindikni bog'lagan ligaturalar o'rtasidan kesiladi. 
Agar bolaning nafasi chiqmasa, bolaning burni va og'zidagi suvlarni rezina 
nokcha bilan tortib, so’ng og'izdan- og'izga usulida sun'iy nafas oldira boshlash 
lozim.Onani va yangi tug’ ilgan chaqaloqni imkon boricha tezroq tug'uruqxonaga 
olib borish kerak.