O`zbekiston tarixi

Katta Xorazm – Amudaryo quyi havzasidan Turkmaniston janubiga qadar, shuningdek,
O‗rta Osiyoning markaziy tumanlarini o‗ziga birlashtirgan, O‗rta Osiyoning keng hududlarini
o‗z nazoratida tutgan qabilalar konfederatsiyasi hisoblangan. Xorazm davlati egallagan hududlar
ba‗zi ma‗lumotlarga ko‗ra, hozirgi Xorazm yerlari bilan chegaralanib qolmay, balki undan ancha
janubga, ya‗ni Murg‗ob va Tajang daryolari atroflariga qadar ham yoyilgan. Shu boisdan bu
qadimgi tarixiy o‗lka fanda 2 xil: Katta Xorazm va Qadimgi Xorazm nomlari bilan ma‗lum.
«Avesto»da Katta Xorazm davlati haqida bir qancha ma‗lumot bor. Unda Xorazm O‗rta
Osiyodagi rivoj topgan, o‗z hududiy chegaralariga ega bo‗lgan o‗lkalardan, viloyat
(davlat)lardan biri sifatida tilga olinishi ham bejiz emas. Gerodot ma‗lumoticha, qadimda Oks
(Amudaryo) daryosi bo‗ylab 360 dan ziyod sun‗iy sug‗orish kanallari, suv inshootlari barpo
etilib, cho‗lli, sahroli yerlarga suv chiqazilib dehqonchilik uchun ekin maydonlari kengaytirib
borilgan. Gerodot taassurotlarida Xorazm o‗lkasida yashagan aholi dehqonchilikda katta
tajribaga ega bo‗lib, ularning donli, dukkakli ekinlar, chunonchi, bug‗doy, suli, arpa, meva –
sabzavotchilik mahsulotlarini mo‗l-ko‗l yetishtirganligi qayd etib o‗tiladi. Xorazm
shaharsozligida xom g‗isht, paxsalardan keng foydalanilgan. Binolarning tashqi va ichki
ko‗rinishlariga maxsus ishlov berilib, ularning mustahkamligi, o‗ziga xos ko‗rkamligi
ta‗minlangan. Xorazm vohasida hunarmandchilik, tog‗ – kon ishlari ancha rivojlangan. Bu
yerdan qazib olingan qimmatbaho ma‗danlar ishlov berilib, yuksak sifat ko‗rsatkichiga
yetganidan keyingina u tayyor mahsulot sifatida foydalanishga chiqarilgan.
Xorazmda aholining bir qismi chorvachilik bilan shug‗ullangan, ularning tuya, ot, qo‗y –
echkilardan iborat ko‗plab chorva mollari bo‗lgan. Savdo bozorlarida g‗alla, meva, chorvachilik
mahsulotlari, hunarmandchilik buyumlari ayirbosh qilingan.
Afsuski, Xorazm davlatida hukmronlik qilgan sulolalar to‗g‗risida ma‗lumotlar hozirgacha
yetarli emas. Rivoyatlarga ko‗ra, Xorazmning qadimiy siyosiy sulolasi – Siyovushiylar

bo‗lganligi zikr etiladi. «Avesto»da ta‗kidlanishicha, Siyovarshon Kavousning o‗g‗li bo‗lgan.

Siyovarshon o‗limidan so‗ng uning nabirasi Kova Xisrav bobosi qotilidan o‗ch olib, hokimiyatni
egallab, Xorazmda Siyovushiylar sulolasiga asos soladi.
Miloddan avvalgi IV asrda Amudaryo quyi oqimi hududida Qadimgi Xorazm davlati tashkil
topdi. Ushbu asrda Katta Xorazmning Amudaryoning quyi oqimidagi hududi Qadimgi Xorazm
davlatiga uyushadi. Bu paytda Xorazmda Farasman ismli shoh bo‗lganligi manbalarda tilga
olinadi. U g‗oyatda tadbirkor xukmdor bo‗lgan. U Iskandar Zulqarnaynga elchi jo‗natib, uning
Xorazm tomonga yurishini oldini oladi.