Uo‘K: 821. 21-3 kbk: 82. 3(5Hin) k-19 Kalila va Dimna

Vazirning xunuk savdogar haqidagi
hikoyati
Davlatmand, lekin haddan tashqari xunuk bir 
savdogar bor edi. Uning xotini esa g‘oyat go‘zal edi.
Eri uni juda yaxshi ko‘rardi. Lekin u eridan 
nafratlanar, undan o‘zini olib qochib yurar va 

---

213
butun umri bo‘yi bir soat ham eri bilan birga bo‘-
lish ni istamas edi. Bir kuni ularning uyiga o‘g‘ri 
tushdi. Savdogar uxlab yotar, xotini uyg‘oq edi. 
Xotin o‘g‘rini ko‘rib, qo‘rqib ketdi. Qochib borib 
erining qo‘yniga kirdi va uni mahkam quchoqlab 
oldi. Eri uyqudan uyg‘onib ketib so‘radi: 
– Bu qanday lutf, bu qanday marhamat? Qay-
si xizmatim evaziga bu ne’mat menga muyassar 
bo‘ldi? 
Ammo o‘g‘rini ko‘rib, masalani tushundi va 
o‘g‘riga dedi: 
– Ey, sher yurakli yigit, ko‘ngling istaganicha 
mol-davlatimdan ol. Senga halol bo‘lsin. Men 
yolg‘iz sening muborak qadaming tufayli bu baxt-
ga erishdim.
Ikkinchi vazir hikoyasini tugatishi bilan shoh 
uchinchi vazirning fikrini so‘radi.
Uchinchi vazir dedi: 
– Albatta, buni o‘ldirish kerak emas, aksincha, 
unga iltifot ko‘rsatib baxshish bermoq lozimdir, 
shoh saroyi unga panoh bo‘lsin. Aqlli odam dush-
man orasiga nifoq solishni ham g‘alaba deb hi-
soblaydi. O‘g‘ri bilan dev orasidagi janjal zohidga 
qo‘l kelgani kabi dushmanlar orasidagi ixtilof ham 
ishlarni yo‘lga solib yuborishga imkon beradi.
Shoh so‘radi:
– O‘g‘ri bilan dev nega janjallashib qolishgan 
ekan?
Uchinchi vazirning hikoyati
Zohid bir ho‘kizni uyiga olib ketayotgan edi. 
Uni o‘g‘ri ko‘rib qolib, ketidan tushdi. Bir dev ham 
inson qiyofasiga kirib, o‘g‘riga hamroh bo‘ldi. 

---

214
O‘g‘ri so‘radi:
– Sen kimsan va qayerga ketyapsan?
U javob berdi:
– Men devman, zohidni ta’qib etib kelmoqda-
man. Fursat topib, uni bo‘g‘ib o‘ldirmoqchiman. 
Xo‘sh, sen o‘zing kimsan?
O‘g‘ri dedi:
– Men yulduzni benarvon uradigan o‘g‘riman. 
Hozir zohidning semiz ho‘kizini o‘g‘irlamoqchiman. 
Ular birga ravona bo‘ldilar va tunda zohidning 
uyiga yetib keldilar. Zohid ho‘kizni bog‘lab, unga 
suv, pichan berib, o‘zi o‘rniga kirib yotdi. 
O‘g‘ri agar dev zohidni o‘ldirmoqchi bo‘lsa, u 
uyg‘onib qolib, shovqin solishi mumkin. Unda 
ho‘kizni o‘g‘irlash qiyin bo‘ladi, deb o‘yladi.
Dev ham, agar o‘g‘ri ho‘kizni o‘g‘irlasa, chiqib 
ketayot ganida uning ovozidan zohid uyg‘onib 
ketadi-yu, uni o‘ldirish mumkin bo‘lmay qoladi, 
deb o‘yladi.
Dev o‘g‘riga dedi: 
– Sen biroz sabr qil, men zohidni o‘ldiray, 
so‘ngra sen ho‘kizni olib ket.
O‘g‘ri dedi: 
– Yo‘q, avval men ho‘kizni olib ketay, so‘ngra 
sen zohidni o‘ldir.
Shunday qilib, ular bir-birlari bilan kelishol-
may, janjallashib qoldilar. O‘g‘ri zohidni chaqirib 
dedi: 
– Ey, badbaxt, nima qilib yotibsan, tur, bu yer-
da dev bor, u seni o‘ldirmoqchi.
Dev ham baqirib dedi: 
– Zohid, tur, uyingga o‘g‘ri tushdi, ho‘kizingni 
o‘g‘irlab ketmoqchi.

---

215
Zohid uyg‘onib ketib, dodlay boshladi. Dev va 
o‘g‘ri qo‘rqib qochdilar.
Shunday qilib, dushmanlar orasidagi ixtilof 
zohidning moli va jonining salomat qolishiga sa-
babchi bo‘ldi.
Bu so‘z shu yerga yetganda, qarg‘aning o‘ldiri-
lishini maslahat ko‘rgan birinchi vazir dedi: 
– Men ko‘rib turibman, bu qarg‘a o‘z makri bilan 
sizni aldashga muvaffaq bo‘ldi. Men hamon ta’kid-
layman, siz g‘aflat uyqusidan uyg‘onib, ko‘zingizni 
katta oching, bu ishning oqibatini o‘ylang. Aqlli 
odamlar yolg‘on so‘zlarga uchmaydilar. Faqat ta-
jribasiz odamgina kichik bir xushomadgo‘ylikni 
ko‘rganda yumshab, avvalgi xusumatni, dush-
manning xiyonati va riyokorligini unutadi, dush-
manning yolg‘on gapini rost deb qabul qiladi va u 
bilan kelishadi. Hammasidan taajjublisi shuki, bu 
yolg‘onchining ko‘zbo‘yamachiligi natijasida Basra 
sizning ko‘zingizga Bag‘dod bo‘lib ko‘rinyapti va siz 
xotinining so‘ziga ishongan duradgorga o‘xshab 
qolyapsiz.
Shoh so‘radi: 
– Duradgorga nima bo‘libdi?