O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

eng 
muhim omil eksport va import mahsulotlarining tarkibi, 
ya'ni mamlakat nimani chetga chiqaradi-
yu, nimani chetdan olib kelayotganidir. Chetdan sotib olinayotgan tovarlar ichida qayta ishlashga 
mo'ljallangan xom ashyoning ulushi qancha kata bo'lsa, shu mamlakat importdan ko'riladigan naf 
shuncha yuqori bo'ladi. Chetga chiqarilayotgan tovarlar ichida xom ashyoning ulushi qancha ko'p 
bo'lsa, shu mamlakat eksporti shuncha samarasiz bo'ladi. Shu nuqtai nazardan O'zbekiston 
Respublikasining eksportida paxta tolasining ulushining yildan- yilga kamayib borayotgani ijobiy 
tendentsiyadan dalolat beradi.
2001 yilda Respublikamizning 
eksport hajmi MDH davlatlari bilan 35,9 foizni, uzoq xorijiy 
davlatlar bilan 64.1% foizi importda 
esa- mos ravishda 
-38,2 
va 
61,8% foiz 
tashqi savdo aloqalarini 
olib borgan. 2003 yilda tashqi savdo aylanmasining hajmi 17,3 foizga, eksport hajmi-24,6 foizga o'sdi. 
Tashqi savdo aylanmasida 760 mln. AQSh dollaridan ortiq miqdorda ijobiy saldoga erishildi.
Respublika eksportida o'rta hisobda paxta tolasi 27,3%, energetika (gaz va hokazo) 11,5%, 
xizmatlar - 9,5%), oziq-ovqat tovarlari 6%), rangli va qora metal 4,3%), ximiya maxsulotlari 3,1%), 
mashina va uskunalar 3,2%)ni tashkil etgan.
130

---

Respublika eksportida Buyuk Britaniya (11-13%), Shveytsariya (13-14%), importida-Koreya 
(16,18%), Germaniya (14-11,5%), AQSh (10-14%) va hokazo ni tashkil qiladi.
Xorijiy mamlakatlar bilan savdo-sotiq ishlarini rivojlantirish, eksport va importning tarkibini 
takomillashtirish sohasida respublika hukumatining olib borayotgan say-xarakatlari o'zining ijobiy 
natijalarini bera boshladi. Bunda oziq-ovqat mahsulotlarining O'zbekiston importidagi ulushidan ko'rsa 
bo'ladi. Bu ulush 2002 yilga kelib 2 barobardan oshig'roqqa kamaydi.
Eng muhimi, O'zbekistonda xorijiy davlatlardan keltirilayotgan tovarlar ichida texnologik 
asbob-uskuna va jihozlaming salmog'i yildan-yilga ortib bormoqda va endilikda u jami importning 
yarmidan ko'prog'ini tashkil etmoqda. Gap shundaki, milliy iqtisodiyotning taraqqiyoti va 
O'zbekistonning rivojlangan dalatlar qatoriga chiqishi uchun avvalambor moddiy ishlab chiqarishni 
yangi texnika va texnologiyalar asosida qayta qurish talab qilinar ekan, import tarkibining bunday 
o'zgarishi o'ta ijobiy holdir.
Tashqi savdoning mamlakat iqtisodiy taraqqiyotiga ta'sirini kuchaytirishning muhim omili 
eksport bilan import orasidagi ijobiy saldoga, ya'ni eksport hajmining import hajmidan ortiqligiga 
erishishdir. Shuning uchun O'zbekiston davlat mustaqilligining ilk davridan boshlab respublika 
hukumati mamlakatning eksport salohiyatini oshirish, eksportni har tamonlama rag'batlantirishga katta 
ahamiyat berib kelmoqda. Eksportbop, raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilarni 
rag'batlantirishga qaratilgan bir qator chora-tadbirlar belgilangan va amalga oshirilayapti. Xususan, 
2000 yilning 1 iyulidan boshlab mulkchilikning barcha shakllaridagi eksport qiluvchi korxonalaming 
o'zi ishlab chiqargan va erkin almashtiriladigan valyutaga eksport qilingan maxsulotlar (ishlar, 
xizmatlar)dan olingan daromadlaridan daromad(foyda) solig'ini to'lashdan ozod qilingan. Ular uchun 
shuningdek o'zi ishlab chiqargan maxsulotlar (ishlar, xizmatlar) eksporti ulushiga qarab mulk solig'i 
to'lashning