Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds
I.1§ Jamoatchilik nazorati tushunchasi, elementlari, funksiyalari va
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
| I.1§ Jamoatchilik nazorati tushunchasi, elementlari, funksiyalari va
prinsiplari. Bugungi davr – faol fuqaroviylik pozitsiyasiga ega bo‘lgan, o‘z huquq va burchlaridan foydalanish orqali, hayotiy pozitsiyasini jamiyat manfaatlari bilan uyg‘unlashtirish ko‘nikmasini qaror toptirgan insonlar yashaydigan huquqiy 13 demokratik davlat qurishni talab etmoqda. Zero huquqiy demokratik jamiyatni barpo etish, kelajak poydevorini qurish, hech shubhasiz, har birimizdan qat’iyatli va omilkor bo‘lishni, yangicha fikr yuritish, yangicha ishlashni talab etmoqda[5; 9-b.]. Davlatda olib borilayotgan ijtimoiy-siyosiy islohotchilikning bosh maqsadi – fuqarolik jamiyatini qurish va rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi kerakligi XXI asr talabi sifatida dunyo davlatchiligini o‘ylantirib turibdi. Chunki, inson ongi va shuuri o‘zgarmoqda, jahon xalqlari o‘rtasida ijtimoiy integratsiyalashuv yuzaga kelmoqda. Boshqacha aytganda, bugun insonlarni boshqarish, ularning maqsadlari o‘rtasida umuminsoniy funksionallashuvni qaror toptirish bir qator omillarga bog‘liq bo‘lib, ularni harakatlantiruvchi mexanizmlarini ishlab chiqmasdan, kerak bo‘lsa, ijtimoiy hayotimizga bevosita tadbiq etmasdan turib, jamiyatda barqaror rivojlanish dinamikasini yaratib bo‘lmasligi oydinlashib qolmoqda. Shu sababli, davlat boshqaruv organlari ustidan tizimli jamoatchilik nazoratini ta’minlash, ularning (jamoatchilikni) vakolatlarini mustahkamlovchi huquqiy mexanizmlarni rivojlantirish borasidagi islohotlarni kengaytirishni davr taqozo etmoqda. Davlat tashkilotlari va boshqaruv organlari faoliyati ustidan tizimli jamoatchilik nazoratini ta’minlash mexanizmini yo‘lga qo‘yish orqali, jamiyatda qanday pozitiv o‘zgarishlarni qaror toptirish mumkin? Bu kabi savollarga javob berishdan oldin, ushbu fenomenning mazmun-mohiyatini, funksiyalarini, harakatlanish mexanizmlarini ko‘rsatuvchi konsepsiyalarda keltirib o‘tilgan nuqtayi nazarlarga e’tibor qaratish mantiqan to‘g‘ri bo‘ladi. Chunki, tadqiqot doirasida ishlab chiqilgan ilmiy-nazariy metodologik tamoyillarni ijtimoiy-falsafiy tahlil etish asnosida “jamoatchilik nazorati” fenomening ijtimoiy kategoriyasi mohiyatini ochish mumkin. Demokratik boshqaruv tizim shakllanishining yangi davriga xos bo‘lgan ilmiy-nazariy adabiyotlarda − jamoatchilik nazorati institutining ijtimoiy-huquqiy mexanizmi borasida bir qator qarashlar ilgari surilgan. Xususan, A.V.Sokolov o‘zining ”Hokimiyat va boshqaruv faoliyati to‘g‘risida ma’lumot berish mexanizmlari va tamoyillari”[73; 272-s.] nomli maqolasida jamoatchilik nazorati xususida munosabat bildirib, davlat hokimiyati organlari faoliyati ustidan 14 jamoatchilik nazoratini amalga oshirishni – demokratiyaning asosiy belgisi sifatida qaraydi[70]. Bundan ko‘rinadiki jamoatchilik nazorati fenomeni ham demokratik tamoyillarni amalga oshirishda muhim omillardan biri vazifasini bajaradi. N.M.Zubarev fikricha jamoatchilik nazorati − davlat organlari faoliyatining normativ-hukuqiy standartlarga muvofiqligini aniqlash, to‘g‘rilash bo‘yicha fuqarolik jamiyati institutlari va alohida fuqarolarning vakolatli davlat organlari yoxud jamoatchilik fikriga murojaatlari bo‘yicha tizimli faoliyatidir, deb ta’riflaydi[25; 5-s.]. N.M.Zubarov bu fikri orqali bir tomondan davlat organlarining faoliyati normativ-huquqiy xujjatlarga mos bo‘lishini asoslamoqchi bo‘lsa, ikkinchi tomondan jamoatchilik nazoratini o‘rnatish orqali ijtimoiy barqarorlikni ta’minlaydigan, jamiyat, xalq manfaatlariga mos keladigan normativ huquqiy xujjatlar ishlab chiqish lozimligini ko‘rsatadi. R.E.Arutyunyanning keltirib o‘tishicha, jamoatchilik nazorati − ixtisoslashtirilgan organlar, tashkilotlar, muassasalar va mansabdor shaxslar faoliyatini tartibga solib turuvchi tizim bo‘lib, unga o‘z o‘zini boshqaruvchi organlarni kiritish mumkin[49; 12-s.]. Olimning yuqoridagi fikri orqali jamoatchilik atamasi tushunchasiga bir tomonlama yondashgan bo‘lib, ya’ni jamoatchilik nazorati ixtisoslashtirilgan organlar, tashkilotlar, muassasalar va mansabdor shaxslar faoliyatini tartibga solib turish bilan chegaralanib qolmasdan, jamiyatning turli sohalarini (iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy) nazoratini qilishni anglatadi. Ushbu fikrni rus olimi N.L.Peshin qarashlari orqali asoslash mumkin. “Mahalliy hokimiyat organlariga davlat hokimiyatining “nazorat qiluvchi agenti” sifatida qaralsa, ularga erkin harakat qilish imkonini berilsa – davlat organlarining amaldagi qonunchilik normalariga qay darajada amal qilayotganligini kuzatuvchi jamoatchilik nazorati yuzaga keladi”[35; 311-332-s.]. Christopher Hood tomonidan taqdim etilgan nazariya bo‘yicha jamoatchilik nazorati − turli guruhlarni bir-biriga uyg‘unlashtiradigan, tartibga soluvchi yoki nazorat shaklini olib buruvchi jamoa tizimi bo‘lib, namoyon bo‘lish shakliga ko‘ra to‘rtta muhim shaklga ega. Bo‘lar: Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|