17
2. Shaхsga inson , insonga shaхs sifatida yondashuv.
3. Atrof-muhitni pedagogizatsiyalashtirish.
4. Tarbiya kontsertsiyasi.
12
“Hamkorlik pedagogikasi har bir bola shaxsiyatida
demokratik sifatlarni
shakllantirishga qaratiladi. Har bir bola huquqini qanchalik his etsa, burchini ham
shunchalik darajada anglaydi, faoliyatida qanchalar erkin bo‘lsa, bu erkinlik
o‘zgalarning hurligiga dahl qilmasligi kerakligini shunchalar his etadi”
13
deydi
Q.Yo‘ldoshev o‘z dissertatsiya ishlarida. Adabiyot ta’limi har jihatdan hamkorlikda
o‘qitish texnalogiyasini talab qiladi. Negaki adabiyot darsi o‘z mazmun mohiyati,
maqsad va vazifalaridan kelib chiqib o‘qituvchining yakka
tartibdagi faoliyatiga
tayana olmaydi. Agar adabiyot o‘qitish hamkorlik ta’limiga asoslanmasa u holda
eskitdan qolib bugungi kungacha ayrim darslarda qo‘llanayotgan tayyor materialni
o‘qib berish bilan cheklanib qoladigan samarasiz va o‘ta mazmunsiz faoliyatga
aylanib qoladi.
Darhaqiqat, bugungi kunda shunday darslarni ham ming afsuski
kuzatamiz. Ya’ni bunda adabiyot darsi axborot darsiga aylanib ketadi. Vaholangki,
adabiyot fanining maqsadi komil shaxs tarbiyasi va unda insoniy fazilatlarni kamol
toptirish hisoblanadi.
Adabiyot darslarida hamkorlik pedagogikasining turli shakllaridan foydalanish
mumkin. Jumladan, adabiyot
darslarini jamoaviy tarzda ham, guruh tarzida va
individual tarzda ham tashkil qilish mumkin. Ya’ni adabiy ta’limda shunday
mavzular borki, uni butun bir sinf jamoasi tarzida o‘tilishi maqsadga muvofiqdir.
Bunga biz nazariy bilimlarni beruvchi darslarni misol keltirishimiz mumkin.
Masalan, yozuvchilarning hayoti va ijodiga oid ma’lumotlar
yoki adabiy
tushunchalarni yetkazishda o‘quvchilarning barchasini qamrab olishga harakat
qilish muhimdir. Ma’lum badiiy asar tahlili yoki darsdagi bilimlarni mustahkamlash
qismida aynan musobaqa shaklida guruhlarda ishlash yoki individual tarzda ijodiy
ishlar, insholar o‘tkazish, turli baxs-munozaralarni tashkil qilish lozim bo‘ladi.
12
Azizxo‘jayeva N.Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. – T.: 2006
13
Yo‘ldoshev Q. Yangilangan pedagogik tafakkur va umumta’lim maktablarida adabiyot o’qitishning ilmiy-
metodik asoslari.Diss.(59-bet)Toshkent-1996
18
Hayotda bo‘lgani kabi o‘qish va o‘qitish jarayonida ham birgalikda qilingan faoliyat
ko‘proq samara beradi. Birgalikdagi ta’lim pedagogik hamkorlik demakdir.
Hamkorlikdagi ta’limning odatdagi o‘qitish usulidan asosiy farqi shundaki,
individual ta’limda har bir o‘quvchi faqat o‘zini biladi,
atrofdagilar bilan ishi
bo‘lmaydi. Bilimli o‘quvchi boshqalarning ham o‘zi kabi bo‘lishidan manfaatdor
emas. Hamkorlikdagi ta’limda esa guruhdagi har bir o‘quvchining to‘liq
o‘zlashtirishi nafaqat uning o‘zi, balki guruh a’zolarining hammasi
uchun ham katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Hamkorlikda amalga oshirilgan ta’lim
nafaqat oson va qiziqarli, balki samarali hamdir. Chunki ko‘pdan yaxshi, to‘g‘ri va
yangi fikrlar ko‘p chiqishi mumkinligi isbot talab etilmaydigan haqiqat. Qolaversa,
hamkorlikdagi ta’lim o‘quvchilarning intellektual rivojiga ta’sir
qilibgina
qolmay, ularning ma’naviy o‘sishini ham tezlashtiradi. Zero, jamoachilik tuyg‘usi,
bir-biriga yelkadoshlik hissi o‘quvchilarda ezgu axloqiy sifatlarning yuzaga
kelishiga ham sabab bo‘ladi.
14
Adabiyot o‘qitishda hamkorlik texnologiyasini tatbiq
etishda uch xil shakldagi mashg‘ulotlarni o‘tkazish lozim deb hisobladik:
-
jamoa tarzida;
-
guruh tarzida;
-
individual tarzda.
Qolaversa, adabiyot o‘qitish maqsad va mazmunidan kelib chiqib ushbu shakllarda
quyidagi maqsadlarda topshiriq yoki metodlarni tanlash lozim:
-
nazariy bilim berish va uni mustahkamlash uchun xizmat qiluvchi;
-
badiiy yoki lirik asar tahlili jarayonini hosil qiluvchi;
-
ijodiy yondashuv jaroyonini hosil qiluvchi.
Masalan, 3-kurs akademik litsey o‘quvchilariga
Dostları ilə paylaş: