R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

(hayotining 4 haftasi); 2) go'daklik - birinchiyili; 3) hayotining l-4 y illa r i; 4) 5-14 
yosh.
K in dik kesilgan vaq td an boshlab, yurak v a o'pkalar orqali qon aylanish ja- 
rayoni tubdan o'zgaradi. N afas olish funktsiyasi qo n n in g oksigenasiyasi bilan 
bog'liqdir. Tana harorati va b osh q a gom eostatik k on stantalarning doim iyligi 
chegaralanadi.

---

M a’lum ki, 2500 g vazn bilan tug'ilgan ch aqaloqlarn in g 1/3 qism i to'liq 
etilm agan. Shundan kelib chiqadiki, hom ilan in g bach ad on ichidagi rivojla- 
n ish in in g sust ketishi ch aq aloq n in g kichik gestatsion yosh bilan tug'ilishiga 
olib keladi. H om ilan in g qo rin ichidagi rivojlanishining kechikishi ch aqaloq 
vazn in in g m eyordagidan 5-10% ga kam aygan hollarida ham kuzatiladi. Bola- 
n in g qo rin ichida rivojlan ishiga go'dak param etrlarini ul’tratovushli tekshirish 
orqali ham tash xis qo'yish m u m kin. U nin g n atijalari hom ilan in g qorin ichida 
rivojlan ishinin g kechiktirilish iga sabab b o lu vch i uch om iln in g borligi h aq id a 
gu voh lik beradi: em brional, p latsentar v a onaga tegishli (onalik). Em brional 
om il on an in g adekvat ovqatlan ishiga qaram ay g o d a k rivojlanishining buzilishi 
bilan ajralib turadi. G o d a k rivojlan ishinin g buzilishiga olib keluvchi om illarga 
xro m o so m alarn in g zararlanishi, tug'm a anom aliyalar va tug'm a infeksiyalar k i­
rad i. X ro m o so m alarn in g zararlanish i h o m ilad a 17% hollarda, rivojlanish nuq- 
son larin i ultratovush yord am ida an iqlagan da 66% hollarda aniqlanadi. Birin- 
chi gu ru h d a xro m o so m alarn in g zararlanishi triploidiya, trisom iya, deletsiya, 
translokatsiya ko'rinishida uchraydi. H om ila ichi infeksiyasi ho m ila rivojlanishi 
kechikish in in g barcha h ollarida uchraydi. Bu sitom egalovirusli infeksiya, qizil- 
cha, zah m , toksoplazm ozdir. H om iladorlikn in g uchinchi trim estrida em brion- 
n in g sezilarli o sish i kuzatiladi. B u esa yo‘ldoshn in g kuchli ravish da qon bilan 
ta’m in lan ish in i taq o zo etadi. Buni iloji bo'lm aganida esa turli xil qorin ichidagi 
rivojlan ish n uqson lari p ayd o bo'ladi. Yo'ldoshda qon aylanishining buzilishi kin- 
d ik v a yo'ldosh tom irlari (kindikn in g yagon a arteriyasi, yo'ldosh gem angiom asi) 
ano m aliyasi, yo'ldoshn ing yorilib ketishi (uzilishi), y o ld o sh m n g hom ilad an old- 
in d a yotishi, yo'ldosh infarkti va tom irlar trom bozi, yo'ldoshning infeksiyalani- 
sh i k abilard a yuzaga kelishi m u m kin. Ba’zi hollarda yo'ldosh k o rin arli sabablar- 
siz ham kichkina bo'lishi m um kin.
Yoldoshning chegeralangan m ozaisizm i ~ qorin ichidagi rivojlanish nuqson- 
larin in g y aqin d a och ilgan sab ab i bo'lib, 2% h om iladorlik holatlarida kuzatilgani 
qayd etilgan. X ro m aso m a m o zaisizm i zigota hosil bo'lgandan so'ng rivojlanadi- 
gan genetik m utatsiyaning natijasidir.
Z igota hosil bo'lganidan keyingi birinchi yoki ikkinchi bo'linishdan so'ng 
y u zaga keluvchi gen m utatsiyalari em brion va yo'ldoshning um um lashgan 
m o zaisizm in in g natijasidir. Va aksincha, agar m utatsiya trofoblast v a ichki hu- 
jayraviy m assalarn in g ekstraem brion al progenitor hujayralarining bo'linish 
vaq tid a yoki u n d an so'ng paydo bo'lsa genetik buzilishlar platsentar m ozaisizm
bilan gin a cheklanadi.
Platsentar m o zaisizm n in g fen otipik oqibatlari spetsifik sitogenetik o g ish la r 
(faiq lar) v a jarayon ga tortilgan hujayralar foiziga b o g liq d ir. X ro m o so m a tri- 
so m iyasi ko'proq uchraydi.
E m brionn ing qorin ichidagi rivojlanishining kechikishida on aning so g'lig'i 
m u h im aham iyatga ega. C hun ki b o la ja k onaning so g'lig'iga ziyon keltiruvchi 
va bu bilan yo'ldoshning qon bilan ta’m inlanishini pasaytiruvchi k o p gin a o m il­
lar m avjuddir. B u larga tom ir kasallildari, toksem iya v a su ru n k ali gipertenziya,

---

chekish, alkogolizm va narkom aniyaga moyillik, d o ri vositalarini istem ol qihsh 
kiradi. Shuningdek, m arkaziy asab tizim ining buzilishlari, gipoglikem iya, eshi- 
tish va ko'rishning pasayishi ham m uhim aham iyatga ega.
TUG‘RUQ DAVRITRAVMA (JAROHAT)LARI
Tug'ruq davri travm alari ham go'dak, ham hayotining birinchi yili davom i- 
dagi bolaning o'lim iga sabab bo'lishi m um kin. Tug'ruq davri travm asi, b u - qorin