Nazariy fizika kursi

fk
n
=
1 
+ ------------............
i
 
2 
13.23)
m 
^
— 
uj
2
v 
'
formula bilan aniqlanadi. 
Bu yerda шк = (Ek - E 0)/Ti 0- energetik 
holatdan k- holatga o'tish chastotasi, f k k- holatning ossilyator kuchi 
deyiladi va £ fk =  1 shartni qanoatlantiradi. Klassik va kvant m odel- 
lar asosida olingan dispersiya qonunlari (13.21) va (13.23) k o‘rinish 
jihatda bir xil bo'lsada, u yerga ishtirok etayotgan kattaliklarning fizik 
m a’nolari bir-biridan tubdan farq qiladi. A m m o o ‘ta yuqori chastota- 
larda (
uj
j 
шк
) har ikkala formula bir xil ko'rinishga o'tadi:
i 
27rc2 N
n =
1 -------------- o- 
(13.24
m
Bundan ko'rin ib turibdiki, qaralayotgan masala uchun o ‘ ta yuqori chas- 
totalarda nafaqat muhitlarning, hattoki masalaga yondashishning ham 
farqi qolm aydi.
13.3 
Dispersion munosabatlar
Ushbu bob n in g boshida yuqori chastotalarda, nurlanish chasto­
tasi xarakterli atom chastotalari va to'lqin uzunligi muhitdagi xarak­
terli fazoviy m asshtab tartibida b o ig a n d a dispersiya hodisasining bosh- 
lanishini ta ’kidlagan edik. Bu hodisani chastota bilan b og 'liq qismini 
siyrak gazlar m isolida 13.1- m avzuda ko'rib chiqildi.
Yuqori chastotali elektromagnit m aydonda m uhitning qutblanishi- 
ga ko'rilayotgan vaqtdan oldingi barcha vaqtlar (tarix) ta ’sir qilganidek,
267

---

muhitning biror nuqtasidagi qutblanishga uning barcha nuqtalaridagi 
m aydon o ‘z ta ’sirini ko'rsatadi. Bunga fazoviy dispersiya deyiladi. Har 
ikkala dispersiyani birgalikda ko‘rib chiqamiz.
Bir jinsli va izotrop m uhitda D  va E  orasidagi bog'lanishni umumiy 
holda quyidagi ko'rinishda yozish mumkin:
0