Nazariy fizika kursi

299

---

uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz:
I
u(x, z) = asech(a:r) exp
ia2z
a
=
Vbn.
(14.62)
Bu ifoda intensiv yorug’lik dastasining muhitda tarqalishi natijasida 
hosil bo'ladigan o'z - o'zini ushlab turuvchi lokalizatsiyalangan to'lqinni 
ifodalaydi. Bunda yorug'lik dastasining markazida sindirish ko'rsatkichi 
chekkalardagiga nisbatan katta. Agar boshlang'ich holda yorug'lik das­
tasi (14.62) bilan ifodalansa, u diffraksiya hisobiga yoyilmaydi va shakli 
tarqalish davomida o'zgarmaydi (14.8-rasm).
Olingan natijani o'lchamli o'zgaruvchilarda yozish mumkin:
E (z ,x ) =  V^osech 
exp 
■
Bu yerda £o yorug'lik dastasining boshlang'ich kengligi, I
q
maydon 
intensivligining markazdagi qiymati, Iо = 2 / \fkoLd\a\. Bu kattalik 
real maydon bilan quyidagi ifoda orqali bog'langan:
E0 =
2 и
s/k0Ld\a\
= U\/lo.
Ikkinchi tomondan / 0 ~ 1 /£o bo'lganligi sababli boshlang'ich yorug'lik 
dastasining intensivligi qanchalik katta bo'lsa, shunchalik tor yorug'lik 
dastasi ko'rinishdagi fazoviy yorqin soliton hosil bo'ladi. Biz umuman 
olganda kutilgan natijani oldik. Haqiqatan ham, dasta qanchalik tor 
bo'lsa, diffraksion effektlar shunchalik kuchli bo'ladi. Buni kompensat- 
siya qilish uchun intensivlik ham shunga mos ravishda katta bo'lishi 
kerak.
300

---

14.5 
14-bobga oid masalalar va savollar
1. Nochiziqli effektlarni qanday hollarda o'rganish kerak?
2. Intensivligi yuqori bo'lgan maydonlarda qutblanish vektori qanday had- 
lardan iborat va har biri qanday fizik jarayonni ifodalaydi?
3. Ikkinchi garmonika deganda nimani tushunasiz?
4. Chastotalari 
va u