Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Botaniki təsviri və bioloji xüsusiyyətləri. 
Gənəgərçək südləyənlər 
(Euphorbiaceae)
ailəsinin 
Ricinus 
cinsinə aiddir. Üç növü var. Xırdameyvəli-
Ricinus microcarpus g. Pop, 
irimeyvəli- 
Ricinus macrocarpus g. Pop
, və zənzibarski – 
Ricinus sansibarinus g. Pop.
Tropik və subtropik ölkələrdə çoxillik bitki kimi gənəgərçəyin hündürlüyü 10 m-ə çatır. Bu 
bitki yaxşı inkişaf etmiş kök sisteminə malikdir. Qışda məhv olurlar. Gənəgərçəyin mil kökü 
torpağın 3-4 metr dərinliyinə, ətrafa isə 2 metrə qədər yayılır. Güclü budaqlanan və budaqları 
dikdurandır. Hündürlüyü 1-3 metrə çatır. 
İran gənəgərçəyi nisbətən alçaqboyludur və yaşıl rənglidir. Qanı-qırmızı gənəgərçək isə 
hündürboylu, rəngi qırmızı və şabalıdıdır. Yarpaqları iri və uzun saplaqlıdır. Yarpaqlarda 7- 11 
dilim var. 
Çiçək qrupu 60-80 sm uzunluğunda qozadır. Bir bitkidə 2-dən 12- yə qədər qotaz əmələ gəlir. 
Bir qotazda 50-200 ədədə qədər çiçək olur. Çiçəkləri xırda, sadə və 5 ləçəklidir. Çarpaz tozlayan 

---

252 
bitkidir. Meyvələri üçyuvalı şarşəkilli yaxud uzunsov qutudur (karobkadır). Hər yuvada bir toxum 
var. İlk dəfə mərkəzi, sonra yan çiçəklərdən əmələ gəlmiş qutular (karobkalar) yetişir. İran 
gənəgərçəyi yetişən zaman qutular çatlayır və toxumlar tökülür. Qanı-qırmızıda isə əksinə 
tökülmür. İran gənəgərçəyinin toxumları Qanı-qırmızı gənəgərçəyin toxumlarından xırda olur. 
Mütləq kütləsi 200-500 qr arasında dəyişir. 
İstilik sevən bitkidir. Toxumları 12-13 
0
C temperaturda cücərməyə başlayır. Çıxışların yaxşı 
alınması üçün 18 
0
C temperatur tələb olunur. Bitkinin normal inkişafı üçün tələb olunan temperatur 
25-30 
0
C–yə bərabərdir. Artıq mənfi - 2 
0
C şaxtada bitki zədələnməyə başlayır. 
Nəmliyə tələbkar bitkidir. Nəmlik çox olan 
yerlərdə yüksək məhsul verir. Quraq yerlərdə 
yarpaq, çiçək və qozalar tökülür. Quraqlıq 
olduqda bitkidə yağın miqdarı aşağı düşür. 
İşıq sevən və torpağa tələbkar bitkidir. Qida 
maddələri ilə zəngin qaratorpaq və boz torpaqları 
sevir. Torpaq reaksiyası pH=6,0-7,3 daha 
əlverişlidir. Qranulometrik tərkibi ağır gilli və 
duzlu torpaqlar gənəgərçək üçün yararlı deyildir. 
Vegetasiya müddəti 90-120 -150 gündür.