Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
85

---

KREDIT SISTEMI HAQQINDA ANLAYIŞ 
Kredit sistemi təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətində aparıcı vasitə olub, bazarın 
formalaşmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Kredit sistemi kredit azarında öz resurslarını kredit-maliyyə institutları vasitəsilə 
şirkətlərdən və fərdlərdən toplamalı olduqları əmanətlər (depozitlər) sisteminə girməsi 
ilə meydana çıxır. Toplanmış vəsaitlər, sonradan dövlət, şirkət və fərdlər arasında 
yenidən bölüşdürülür. Beləliklə, öz vəsaitlərini təklif edən əmanətçilər (kreditorlar) və 
bu vəsaitlər ehtiyacı olanlar (borclular) kimi iki qrup yaranır. Birbaşa maliyyə vəsaitləri 
şəklində borc almaq istəyində olanlar, kredit bazarında kredit verənlərə qiymətli 
kağızlar təqdim etməklə, fondlardan istifadə imkanına malik olurlar. Bu şəraitdə borc 
alan iqtisadi subyektlər borclarını gələcəkdə əldə edəcəkləri gəlirlərindən ödəmək 
öhdəliyini öz üzərlərinə götürürlər. Dolayı maliyyə vəsaitləri şəraitində əmanətçilər öz 
vəsaitlərini müəyyən müddət və faiz ödənilməsi şərtilə kredit-maliyyə institutlarına 
verirlər. Sonradan kreditə ehtiyacı olan şirkət və fərdlərin bu ehtiyacları kredit-maliyyə 
qurumları tərəfindən təmin edilir. Göründüyü kimi, kredit bazarında borc verənlərlə 
borc alanlar arasında qarşılıqlı münasibətləri kredit sistemi tənzim edir. Bu zaman 
fondların axını göstərilən iqtisadi subyektlərin bilavasitə görüşməsi nəticəsində deyil, 
vasitəçi qurumların köməyi ilə baş verir. Məhz bu əməliyyatlar bankların və bank 
olmayan kredit təşkilatlarının vasitəsilə həyata keçirilir. 
Bank fəaliyyətinin rüşeymləri hələ quldarlıq cəmiyyəti dövründən məlumdur. Ilk 
bank təcrübəsi kimi pul dəyişən sərrafların və məbədlərin pul saxlaması fəaliyyətini 
misal göstərmək olar. Sonralar bu fəaliyyət bir qədər təkmilləşdirilərək sələm 
kapitalının və sələmçiliyin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur.
Banklar xüsusi bir qurumdur və iqtisadiyyatın inkşafında özünəməxsus yeri var. 
Bankların yaranması və inkişafı da dünya mədəniyyəti ilə və cəmiyyətin inkişafı ilə 
bərabər getmişdir.