Qht-lərin maliyyə resurslari

Xeyriyyə fondlari və beynəlxalq donorlar
Xeyriyyə fondlari QHT-lərin maliyyələsdirilməsi sahəsində MDB məkaninda daha çox yayilmis
mənbələrdən biridir. Avropa Fondlari Mərkəzinin statistik məlumatlarina görə, ABS-da 40 min,
Avropada isə 80000-100000 bu cür təskilat fəaliyyət göstərmək üçün qeydiyyatdan keçmisdir. Onlarin
illik büdcəsi 10 000 dollardan 100-lərlə milyon dollaradək dəyisir. Praktikada xeyriyyə fondlari bir sira
əlamətlər üzrə müxtəlif cür təsnif olunur. Maliyyələsdirmə mənbələrindən asili olaraq, xeyriyyə fondlari
korporativ fondlara (məsələn, IBM, Ford və s., tərəfindən yaradilan), dövlət (dövlətlərarasi) fondlarina
(ABS BIA, TACIS və s.,) və müstəqil özəl fondlara (məsələn, Marsal Fondu, Soros Fondu və s.,) bölünür.(1)
Bir sira ölkələrdə xeyriyyə fondlarina münasibətdə vergi stimullasdirmalari mövcuddur. Belə ki, ABS-da bu tip fondlar üçün korporasiyalarin mənfəət və əmlak vergisindən azadolma, investisiya
vergisindən 1-2 % aksiz ödəməsi, Böyük Britaniyada gəlirlər vergilərindən tam azadolmalar, əmlak vergisinin dərəcəsinin asagi salinmasi, Almaniyada hüquqi səxslərin gəlir, sənətkarliq, bagislama
və vərəsəlik, torpaq vergisindən azad olma, əmlakin idarə edilməsi zamani əlavə dəyər vergisindən (ƏDV) azadolma kimi vergi güzəstləri tətbiq olunur.
Azərbaycanda belə fondlarin yaradilmasi üçün hüquqi mexanizmlər mövcud olsa da, Vergi
Məcəlləsi onlarin fəaliyyəti ilə bagli əməliyyatlara görə güzəstlər nəzərdə tutmur. Azərbaycanda çoxlu
sayda xeyriyyə fondlari və xarici donor təskilatlari fəaliyyət göstərir. Onlari tipinə görə 3 qrupda
təsnifləsdirmək olar:
Beynəlxalq təskilatlar və onlarin Bakidaki nümayəndəliklərinin birbasa maliyyələsdirdikləri
dəstək proqramlari (Dünya Banki, Asiya Inkisaf Banki, ABS BIA, Almaniya Beynəlxalq
Əməkdasliq Təskilati, TIKA, Counterpart International, və s.,).
Yerli və xarici sirkətlərin korporativ məsuliyyət, sosial və ekoloji sərmayə proqramlari
(Azərbaycan Respublikasi Dövlət Neft Sirkəti, BP, Ekson, Statoyl, Sevron, Devon, Azərsell,
Azərsun və s.,).
Hazirda ölkəmizdə fəaliyyət göstərən BMT institutlari və bir sira xarici ölkələrin səfirlikləri
(BMT Inkisaf Proqrami, BMT Usaq Fondu, BMT Ticarət və Inkisaf Konfransi, BMT Qadin
Proqrami, UNAIDS, BMT Qaçqinlar üzrə Ali Komissarligi, ABS-in Azərbaycandaki
Səfirliyi, Norveç Kralliginin Azərbaycandaki Səfirliyi, Böyük Britaniyanin Azərbaycandaki
Səfirliyi, Yaponiyanin Azərbaycandaki Səfirliyi və s.).