Quranda “İmaməT” ayəLƏRİ Kİtab haqqinda

2. “SİQAYƏTÜL-HACC” (HACILARA SU VERMƏ) AYƏSİ

İşarə

{أَجَعَلْتُمْ سِقَایهَ الْحَاجِّ وَعِمَارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لَا یسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَهً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ * یبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَهٍ مِنْهُ وَرِضْوَانٍ وَجَنَّاتٍ لَهُمْ فِیهَا نَعِیمٌ مُقِیمٌ * خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ}

“Yoxsa, siz hacılara su verməyi və Məscidül-Həramı abadlaşdırmağı Allaha və axirət gününə iman gətirən və Allah yolunda cihad edən şəxs(in iman və əməli) ilə bir tutursunuz? Allah yanında (bu ikisi əsla) bir deyildir. Allah zalım dəstəni hidayət etməz. İman gətirən, hicrət edən və Allah yolunda mal və canları ilə cihad edənlərin Allah yanında məqam və dərəcələri çox böyükdür və nicat tapanlar da onlardır. Rəbbi onları öz tərəfindən bir rəhmət və razılıqla və içərisində onlar üçün sürəkli və daimi nemət olan cənnətlərlə müjdələyir. Onlar orada həmişəlik və əbədi olaraq qalacaqlar. Həqiqətən, Allah yanında böyük bir mükafat vardır”.(2)

Bəhsə qısa bir nəzər

“Siqayətül-hacc” adı ilə tanınan bu ayə həzrət Əmirəl-Mömininin (ə) fəzilətlərinə işarə edən ayələrdən biridir və onunla imamət və xilafət məsələsini də sübuta yetirmək olar və bu ayə “Siqayətül-hacc” və “İmarətul-Məscidil-Həram”ı Allaha iman, onun yolunda hicrət, can və malla cihada bərabər hesab edən kəslərin düşüncəsini sual altına aparanlara bir cavabdır. Daha artıq şərh bəhsin davamında veriləcəkdir.

səh:260
1- [1] . “Nümunə təfsiri”, c.2, səh.48.

2- [2] . “Tövbə” surəsi, ayə 19-22.

Ayənin nazilolma səbəbi

“Siqayətül-hacc” ayəsi Peyğəmbər (s) zamanında baş verən bir hadisədən xəbər verir və sadəcə ümumi bir məsələni bəyan etmir. Yəni, həqiqətdə də belə bir müqayisə olunmuşdur. Bu ayə barəsində müxtəlif nazilolma səbəbi qeyd etmişlər və biz onların ən məhşurlarından bəzi nümunələri diqqətinizə çatdırırıq:

Peyğəmbərin (s) əmisi Abbas və Əbdül Müttəlibin övladlarından olan Şöybə Məscidül-Həramda bir-biri ilə söhbət edirmişlər. Abbas Şöybəyə xitab olaraq dedi ki, Allah mənə heç kəsə nəsib olmayan bir iftixar əta etmişdir və o, “Siqayətül-hacc”dır(1) (hacılara su vermə). Şöybə də ona cavabında dedi ki, Allah da mənə “İmarətul-Məscidil-Həram”(2), Kəbə evinin açarlarını əta etmişdir və bundan üstün heç bir iftixar ola bilməz.

Onların yanından keçən həzrət Əli (ə) bu sözləri eşidərərk onlara yaxınlaşdı və slam verərək danışmaq üçün icazə istədi. O həzrətə danışmaq üçün icazə verdilər. Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Allah mənə elə bir iftixar əta etmişdir ki, onu başqa

səh:261
1- [1] . Hacıların həcc mövsümündə Mina, Ərəfat və Məşərül-Həramda sirab edilməsi “Siqayətül-Hacc” adlanır. Adı çəkilən üç məntəqədə heç vaxt su olmamış və ona suyu digər məntəqələrdən daşımışlar. Hətta, bu günlərdə də həmin məntəqələrin suyu Məkkə və digər məntəqələrdən oraya su boruları vasitəsi ilə daşınır. Qədim zamanlarda hacılar həmin məntəqələrdə olarkən ehtiyaclı olduqları suyu Məkkədən oraya qədər öz yanlarında daşımağa məcbur idilər. Bu cəhətdən, Zilhiccənin səkkizinci günü öz dəvələrinə su yüklədikləri və su ehtiyatı götürdüklərindən, həmin günü “yəvmut-tərviyyə” (su götürmə günü) adlandırırdılar. Abbas da öz zamanında hacılara su çatdırılması ilə vəzifəli idi və həmin zamanlarda bu vəzifə çox əhəmiyyət daşıyırdı, çünki hacıların adı çəkilən üç məntəqədə ehtiyaclı olduqları şey sadəcə su idi.

2- [2] . Məscidül-Həramın qeyri-adi mövqeyini, xüssusən, Quranda onun yer üzərində tikilən ilkin ev və ən müqəddəs məkan olmasını və orada qılınan bir rükət namazın digər məkanlardan fərqli olaraq (bəzi rəvayətlərə əsasən) bir milyon rükətə bərabər olmasını nəzərə aldıqda, Kəbənin açarları məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Həmin vəzifə sahibi Kəbə evinin yenidən bərpası, qorunması və s. kimi işlərdə məsul idi.

birisinə verməmişdir”. Onun nə olduğunu soruşdular. O, cavab verdi ki, mən sizdən əvvəl iman gətirmiş və Allahın razılığı üçün hamınızdan öncə hicrət eləmişəm. Allah yolunda öz mal və canımla cihad etmiş, Siz və sizin timsalınızdakılar mənim cihad etməyimin bərəkətinə müsəlman olaraq İslamı qəbul etmisiniz. Nəticədə, “Siqayətül-hacc”, “İmarətul-Məscidil-Həram” deyil, Allaha iman və onun razılığı yolunda cihad ən üstün iftixardır. Peyğəmbər (s) və həzrət Əlinin (ə) əmisi Abbas bu sözlərdən qəzəbləndi və çox narahat olaraq Peyğəmbərin (s) hüzuruna gələrək məsələni danışdı və ondan şikayət etdi ki, Əli (ə) bizim məqamımızı sual altında qoyur. Peyğəmbər (s) həzrət Əlinin (ə) arxasınca adam göndərib onu çağırtdırır və gəldiyi zaman ondan izah eləməsini istəyərək buyurur: “Nə etmisən ki, əmin Abbas bu qədər hirslənib?”

Həzrət Əli (ə) buyurdu ki, mən haqqı demişəm və əmim də haqqa görə narahat olmuşdur. Sonra məsələni Peyğəmbərə (s) danışdı. Həmçinin, həmin sözləri dedikdə, məqsədinin öz məqamından danışmaq deyil, əksinə “Siqayətül-hacc”, “İmarətul-Məscidil-Həram”dan da üstün iftixarların mövcudluğunu bildirmək olmasını da vurğulayır. Elə bu zaman “Siqayətül-hacc” ayəsi nazil olaraq həzrət Əlinin (ə) sözlərini təsdiqləyir.(1) Yuxarıdakı nazilolma səbəbi əhli-sünnənin Quranın təfsiri, tariz və rəvayətlər barədə yazılan on iki məşhur kitabında qeyd edilmişdir. Həmin kitablar belədir:

1. Əllamə Vahidi(2), “Əsbabun-nuzul”

2. Əllamə Xazin Bağdadinin təfsiri(3)

3. Əllamə Qurtubini təfsiri(4)

səh:262
1- [1] . “Şəvahidut-tənzil”, c.1, səh.249-dan sonra.

2- [2] . “Əsbabun-nuzul”, səh.182 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.123-də nəql edilənlərə əsasən).

3- [3] . “Təfsiri Cazen”, c.3, səh.57 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.123-də nəql edilənlərə əsasən).

4- [4] . “Qurtubi təfsiri”, c.8, səh.91 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.125-də nəql edilənlərə əsasən).

4. Fəxri Razi təfsiri(1)

5. Əllamə Süyuti(2), “Durrul-mənsur”

6. Əbul Bərəkat Nəfsinin təfsiri(3)

7. İbn Səbbağ Maliki, “Fusulul-mühimmə”(4)

8. Gənci Şafei, “Kifayətut-talib”(5)

9. Xətib Bağdadi tarixi(6)

10. İbn Məğazəli, “Mənaqib”(7)

11. İbn Əsakir tarixi(8)

12. Zəməxşəri, “Rəbiül-əbrar”(9)

Nəticədə, yuxarıdakı nazilolma səbəbi ilə bağlı heç bir şəkk-şübhəyə yer yoxdur.

Mühüm bir mətləb (nöqtə)

Abbas ibn Əbdül Müttəlib “Siqayətül-hacc” ayəsi nazil olarkən şübhəsiz ki, ona iman gətirmiş və cihadd da etmişdir. Eyni zamanda, Şöybə də iman gətirərək cihad etmişdir. Belə olduğu halda, həzrət Əli (ə) öz iman və cihadını necə misa çəkir, halbuki, buna onlar da sahib idilər?

Bu sualcavab olaraq bildiririk ki, həzrət Əli (ə) camaat arasında ilk iman gətirən, Peyğəmbərdən (s) sonra Mədinəyə ilk hicrət edən və Allah və onun rəsulu yolunda cihadda iştirak

səh:263
1- [1] . “Fəxri Razi təfsiri”, c.16, səh.10 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.125-də nəql edilənlərə əsasən).

2- [2] . “Əd-Durrul-mənsur”, c.3, səh.218 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.126-da nəql edilənlərə əsasən).

3- [3] . “Nəsəfi təfsiri”, c.2, səh.221 (“Əl-Qədir”, c.2, səh.54-də nəql edilənlərə əsasən).

4- [4] . “Fusulul-muhimmə”, səh.106 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.126-da nəql edilənlərə əsasən).

5- [5] . “Kifayətut-talib”, səh.113 (“Ehqaqul-həqq”, c.3, səh.123-də nəql edilənlərə əsasən).

6- [6] . “Əl-Qədir”, c.2, səh.54-55də nəql edilənlərə əsasən.

7- [7] . Həmin mənbə.

8- [8] . Yenə orda.

9- [9] . Yenə orda.

edən birinci şəxs olduğunu və İslam, cihad və hicrətdə Şöybə və Abbasın malıik olmadığı öncüllüyə sahib olduğu və həmin iftixarın təkcə özünə mənsub olduğunu bildirmək istəyir.

Şərh və təfsir

Allaha imanın hər bir şeydən üstünlüyü

{أَجَعَلْتُمْ سِقَایهَ الْحَاجِّ وَعِمَارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ...}

{...لَا یسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ...}

Siz ümrə və həcdəki hacılara su vermək və Məscidül-Həramı abad etməyi Allah və qiyamət gününə iman gətirərək Allah yolunda cihad edən kəslə bir tutursunuzmu? Ayənin ifadəsindən Allaha iman və onun yolunda cihad edilməsinin qeyd edilən iki məsələ ilə müqayisə olunmasının – bu barədə danışdıq – düzgün olmadığı məlum olur. Allah həmin müqayisəni düzgün hesab etmir və Allaha iman və onun yolunda edilən cihadı “Siqayətül-hacc” və “İmarətul-Məscidil-Həram”la müqayisə edilməyə layiq bilmir, çünki iman və cihad onların ikisindən də üstündür.

{...وَاللَّهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ}

Allah zalımları hidayət etməz. Bu ifadə təkcə həmin müqayisənin düzgün olmadığını və iman və cihadın “Siqayətül-hacc” və “İmarətul-Məscidil-Həram” dan üstün olmasını deyil, əksinə belə bir müqayisənin Allah və qiyamət gününüə iman gətirmək və Allah yolunda cihad etməkdə öncül olan şəxsə, bir növ, zülm və sitəm olduğunu bildirir.

- {الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَهً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ}

– İman gətirən və bundan əlavə, imanlarını qorumaq və artırmaq üçün hicrətin çətinliyinə sinə gərən və Allah və dinin yayılması yolunda mal və canları ilə cihad edən kəslərin Allah dərgahında üstün dərəcələri vardır və belə şəxslər nicat tapan və qalibdirlər. Əvvəlki ayədə edilən müqayisəni həqiqətdə rədd edən və onu bir növ zülm adlandıran Allah-taala bu ayədə iman, hicrət və cihadın daha dəyərli olduğunu bildirir.

səh:264

- {یبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَهٍ مِنْهُ وَرِضْوَانٍ...}

– Allah bir tərəfdən, man, cihad və hicrətlə və digər tərəfdən də, “Siqayətül-hacc” və “İmarətul-Məscidil-Həram” arasındakı müqayisəni rədd etdikdən və əvvəlki üç məsələyə (iman, cihad, hicrət) daha artıq dəyər verdikdən sonra imanlı olan, cihad və hicrət edən kəslər üçün iki sonrakı ayədə müəyyən müjdələr verir. Həmin müşdələrə diqqət yetirin:

1. Allah belə şəxslərə öz rəhmətini və ona yaxın olmağı bəşarət verir.

2. Həmin şəxslər üçün nəzərdə tutulan mənəvi müjdə Allahın razılığıdır və insanın Allahın ondan razı olduğunu bilməsindən daha üstün hansı nemət ola bilər!

2. {...وَجَنَّاتٍ لَهُمْ فِیهَا نَعِیمٌ مُقِیمٌ * خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا...}:

3. Onlara veriləcək üçüncü nemət cənnət bağlarıdır (diqqət yetirin ki, ayədə bir dənə bağ deyil, çoxlu sayda bağlar nəzərdə tutulmuşdur) və həmin bağlarda tükənmək bilməyən nemətlər mövcuddur. Dünya nemətləri üçün eyib və naqislik sayılan məsələlərdən biri onların tükənməsidir. Amma axirət nemətləri isə bu xüsusiyyətlərdən xaricdir.

{...إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ}

Görəsən, bu ifadə iman cihad və hicrət əhli olanlar üçün nəzərdə tutulan digər bir nemətə işarədirmi? Elə bir nemətə ki, Allaha yaxın olmaq, onun razılığı və cənnət bağlarından sonra əta ediləcək və nə onu dərk etməyə insan zehni, nə vəsf etməyə insan qüdrəti yetməz. Bu səbəbdənmi üstü örtülü şəkildə bəyan edilmişdir? Yoxsa, əvvəlki üç nemətə işarədir və onlara təkid üçündür? Bu ehtimallardan hansısa birinin olması mümkündür.

“Siqayətül-Hacc” ayəsinin vilayət məsələsi ilə irtibat və əlaqəsi

İman, cihad və hicrətdə qabaqcıllıq kimi fəzilətlərin həzrət Əliyə (ə)məsus olduğu və onun müsəlmanlardan üstünlüyü məlum olduqdan sonra, aydın məsələdir ki, Allah-

səh:265

taala Peyğəmbərə (s) canişin seçmək istəsə, insanlardan ən üstününü qoyub ondan aşağı olanların sorağında olmaz. Çünki Allah hikmət sahibidir və ondan aşağı olan şəxsi ən üstün şəxsə tərcih etmək Allahın hikmətinə zidd və müxalifdir. Eyni zamanda, əgər xilafət məsələsi seçimlə olsa belə, aqil və ağıllı insanlar da ən üstün şəxsi qoyub aşağı səviyyəlinin ardınca olmazlar. Nəticədə, bu ayə ilə də o həzrətin vilayətini sübuta yetirmək olar.

Əhli-sünnə alimlərindən birinin etirafı

Sünni alimlərindən biri deyir: “Siz şiələr öz üsulid-din və etiqadlarınızın hamısını bizim kitablarımızda mövcud olan rəvayətlərlə sübuta yetirə bilərsiniz. Çünki bizim kitablarımızda sizin nəzəriyyələrinizi təsdiqləyən o qədər rəvayət var ki, sizin bu işinizi (sübutunuzu) mümkün edir”. Daha sonra dediyi sözlərə (onu inkar emək üçün) belə bir bəhanə gətirir: “Bizdən əvvəlki insanlar sadə insanlar olmuş və əllərinə keçən hər bir rəvayəti öz kitablarında qeyd etmişlər”.(1) Biz bu cür tərs mütənasiblikdən təəccüb edirik. Çünki onlar öz kitablarını, xüsusən də, “Səhihe sittə”ni tərifləyərək deyirlər ki, “bu kitabların rəvayətləri çox diqqətlə seçilmişdir və onun bütün rəvayətləri mötəbərdir və buna səbəb minlərlə rəvayət arasından çox az bir qisminin seçilməsidir”.(2)

Görəsən bu cür sözlər həmin sünni aliminin əvvəlki sözləri ilə ziddiyyət təşkil etmirmi? Belə ziddiyyətlərin səbəbi insanın əvvəlcə müəyyən bir qərara gələrək

səh:266
1- [1] . Bu sözlərdə məqsəd nədir? Məqsəd xatırlanan rəvayətlərin mötəbər olması, amma bəzi şəxslərin istəyinə uyğun gəlmədiyi üçün nəql edilməməsidirmi?! Məqsəd belə rəvayətlərin mötəbər olmamasıdıırmı? Əgər belədirsə, onda “Səhihe sittə”dəki digər hədislərin etibarlı olmasına kim zəmanət verir?!

2- [2] . “Səhihe sittə”nin müəlliflərindən biri olan Buxari deyir ki, yeddi mindən artıq səhih hədisi olan bu kitabın hədislərini on altı il ərzində altmış min hədisin arasından seçmişəm. “Səhih Buxari”, birinci cildin tərcüməsinə müraciət edin.

sonradan həmin qərarına Quran və rəvayəti dəlil gətirməyə çalışmasıdır. Amma insan öncə Quran və rəvayətlərdə saf və şəffaf olaraq istifadə edilənlərə diqqət yetirərərk seçim etmək istəsə, heç vaxt belə ziddiyyətlərə düçar olmaz.

Ayənin verdiyi mesajlar

Dinin böyüklərinə (dini şəxsiyyətlərdən) əməldə itaət və ardıcıllıq

Pak və tahir imamların (ə) fəzilət və əxlaqi, ictimai və siyasi xüsusiyyət və keyfiyyətlərini bəyan etmək bəyənilən və lazımlı bir işdir, amma yetərli deyil və bunlarla kifayətlənmək olmaz. Əksinə, həmin məsələləri insan öz ictimai və fərdi həyatında ön plana çəkməli və işləri üçün bir proqram halına gətirməlidir. Bəhs etdiyimiz ayələrdə İslamın mühüm sütunu barədə üç məsələ bəyan edilmiş və həzrət Əli (ə) həmin üş məsələyə malik olduğu üçün ən yüksək səviyyədə mədh edilərək təriflənmişdir. Həmin üç məsələ “iman”, “hicrət” və “Allah yolunda mal və canla cihad”dan ibarətdir. Əgər biz də həzrət Əlinin (ə) yolunu getmək istəsək, onun kimi həmin üç məsələni öz həyatımızda yaşatmalıyıq.

İmanın gücləndirilməsi üçün iki yol vardır: Birincisi, imanlı olduğumuz məsələlər barədə daha çox mütaliə etmək. Məsələn, Allaha imanımızı artırmaq üçün, yaradılışın sirləri barədə mütaliələrimizi genişləndirməliyik. Qurana olan imanımızı artırmaq üçün onun maraqlı və cazibəli ayələri barədə təfəkkür etməliyik, bir sözlə, imanın artırılmasında həmin məsələ ilə əlaqədar mütaliə etmək çox təsirlidir. İkincisi, məsələyə özümüz və batinimizi düzəltmək yolundan varid olaq, çünki iman insanın qəlb aynasında əks edən bir nurdur və qəlb aynası nə qədər şəffaf və təmiz olsa, iman nuru da bir o qədər əks olunacaq. Əgər Allah eləməmiş, insanın qəlbi günaha aludə olsa və günahın çirkinlikləri qəlb aynasını örtsə, təbiidir ki, iman nuru belə bir qəlbdə azalacaq.

səh:267

Dinin mühüm təməllərindən sayılan hicrət barəsində bəzi şəxslər onun İslam dininin əvvəllərinəki müsəlmanlara aid olduğunu və müsəlmanların Mədinəyə hicrət etməsi ilə onun kitabının bağlandığını təsəvvür edir. Halbuki, Əhli-beytin (ə) rəvayətlərində bu mətləbin əksi müşahidə olunmaqdadır. Həzrət Əlidən (ə) nəql edilən bir hədisdə buyurulur:

اَلْهِجْرَهُ قائِمَهٌ عَلی حَدِّها الاَْوَّل(1)

“Hicrət elə birinci sütün olaraq öz yerində qalmaqdadır (yəni, onun kitabı bağlanmayıb).” Hicrət məsələsi iman və cihad kimi, qiyamətə qədər davam edəcək və müsəlmanlar onu yerinə yetirməklə vəzifəlidirlər. Əlbəttə, bir çox hallarda hicrətin şəkil və forması dəyişir. Həzrət Əli (ə) buyurur:

یَقُولُ الرَّجُلُ هاجَرْتُ وَلَمْ یُهاجِرْ، اِنَّمَا الْمُهاجِرُ مَنْ هاجَرَ السَّیِّئاتِ وَلَمْ یَأْتِ بِها(2)

“Bəzən kimsə hicrət etdiyini deyir, halbuki, hicrət etməmiş və mühacir deyildir. Həqiqi mühacir günahla dolu bir ölkədən pak bir ölkəyə hicrət edən və bir daha günah fikrində olmayan kəslərdir”.

Bəli, həqiqi mühacirlər günahdan pak şeylər, təqva və Allaha itaət üçün hicrət edən kəslərdir. Onlar qeyri-münasib dostlardan və günah məclislərindən uzaqlaşanlardır. Haram mal, haram məqam və günahlardan hicrət etmək vacib və lazımdır. Aydın məsələdir ki, hicrətin bu forma və şəkli təkcə İslamın əvvəllərindəki müsəlmanlara məxsus deyil və qiyamətə qədər bütün müsəlmanların vəzifəsidir.

Üçüncü mühüm məsələ olan can və malla cihad məsələsi də bütün əsr və məkanlarda müsəlmanlara şamildir. Can və malla cihad tətil edilməsi qeyri-mümkün olan bir məsələdir, xüsusən də, Quranın təbiri ilə desək, düşmənçilik və kinləri simalarından bilinən kəslərin mövcud olduğu zamanımızda həmin məsələ önəm daşıyır:

{...قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ...}(3)

səh:268
1- [1] . “Mizanul-hikmət”, c.10, səh.302 (3989-cu bölmə, hədis: 20755).

2- [2] . “Biharul-ənvar”, c.98, səh.99.

3- [3] . “Ali-İmran” surəsi, ayə 118.

“Doğrudan da, düşmənçilik (elə) ağızlarından (sözlərindən) bəllidir və sinələrində gizlətdikləri daha böyükdür”. Onlar elə düşmənlərdir ki, heç bir insanlıq məsələlərinə etiqadlı deyillər və öz qeyri-şəri məqsəd və mənafeləri üçün hər bir cinayətə əl atmağa hazırdırlar. Belə təhlükəli düşmənlər müqabilində həmişə müdafiə və cihada hazır olmaq lazımdır. Eyni zamanda, döyüş və mübarizə ruhunu daima cavan müsəlmanlarda yaşatmaq və canlandırmaq lazımdır. Bu səbəbdən, biz insanlardakı mübarizə ruhunu qeyri-sağlam əyləncələr və ya sağlam, lakin ifrat məsələlərlə zəiflətmək və yaxud da onu məhv etmək üçün çalışan kəslərin öz ölkə və İslama xəyanət etdikləri düşüncəsinə sahibik.

İlahi! İman nurunu bizim qəlbimizdə daha da alovlandır ki, zalım və günaha aludə olan ölkələrdən hicrət edə və Allah yolunda chad edərək digərlərinə də nicat verə bilək.

Təkmilləşdirici bəhslər

a) Nə üçün həzrət Əlinin (ə) adı Quranda qeyd edilməyib?

Sual: Əgər sizin etiqad bəslədiyiniz və Qurandan onun isbatı üçün dəllillər gətirdiyiniz kimi, həzrət Əli (ə) Peyğəmbərin (s) canişinidirsə, onda, nə üçün bu qədər bəhs və ixtilafların meydana çıxmasın deyə, o həzrətin adı Quranda qeyd edilməyib?

Cavab: “Əli” adının fəqət Əmirəl-Mömininin (ə) adı və “Əbu Talib” künyəsinin də onun atasının künyəsi olmadığına və həmin ad və künyənin əksər ərəblərin ad və künyəsi olduğunu nəzərə alaraq, Quranda o həzrətin adı aşkar şəkildə bildirilsəydi də, bu həqiqəti qəbul etmək istəməyən kəslər yenə bəhanələr gətirərək onu Əmirəl-Mömininə (ə) deyil, Əli adlı digər bir şəxsə şamil edərdilər. Bu cəhətdən, daha yaxşı

səh:269

olardı ki, sadəcə o həzrətə məxsus olan sifət və xüsusiyyətlərlə o, tanıtdırılsın və həmin məsələ onun özündən başqa, heç kəsə şamil olmasın. Beləliklə, Allah-taala da həmin üsulu seçərək o həzrəti Quranın ayələrində özünəməxsus sifət və xüsusiyyətlərlə tanıtdırmağa üstünlük vermiş və onu Peyğəmbərin (s) canişini və möminlərin vəlisi ünvanında göstərmişdir. Bununla belə, qəlblərində nifaq və xəstəlik olanlar həmin ayələri fərqli şəkildə təfsir edirlər.

Başqa bir sual: Hədislərin birində belə deyilir: “Yunis ibn Əbdürrəhman səkkizinci imam olan imam Rzanın (ə) yanına gəlir və deyir: “Camaatın bəzisi həzrət Əlinin (ə) adının Quranın hansı ayəsində gəldiyini soruşurlar. Mən cavabında onlara {...وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِیا}(1) – deyə cavab verirəm”. Belə olduğu halda, mən onlara düzgün cavab verirəmmi?”

İmam cavabında ona buyurur: صَدَقْتَ هُوَ هکَذا(2) – düz deyirsən, məsələ elə sənin dediyin kimidir. Bu rəvayət sizin Quranda o həzrətin adının qeyd edilmədiyini dediyiniz məsələ ilə uyğun gəlirmi?

Cavab: Şübhəsiz ki, bu ayədə işlədilən {...عَلِیا} kəlməsi bir şəxsin adı (fənni bir təbirlə desək, ələm) deyil, əksinə sifət xüsusiyyətinə malikdir ki, {...لِسَانَ...} (lisan) sözü üçün sifət rolunu daşıyır. Amma yuxarıdakı rəvayətə gəldikdə, onun mötəbər bir sənədi mövcud deyil. Onun ravilərindən biri Əhməd ibn Məhəmməd Səyyaridir və (rical elmi baxımından) zəifdir. Bu şəxs Quranın təhrif olunması ilə bağlı geniş şəkildə hədislər nəql edən kəsdir. Bu səbəbdən, silsilə sənədləri arasında onun adı olan rəvayətlər qəbul ediləsi deyil və qeyri-mötəbər (etibarsız) sayılır.

Mərhun Əllamə Əmini onun avto-bioqrafiyası ilə bağlı belə yazır: “O, zəif və məzhəbi xarab (fasid) bir şəxs olmuşdur. Onun nəql etdiyi rəvayətlərin içi boşdur

səh:270
1- [1] . “Məryəm” surəsi, ayə 50.

2- [2] . “Əl-Burhanu fi təfsiril-Quran”, c.3, səh.14.

(mənası yoxdur) və etimad olunası deyil”(1) Nəticədə, yuxarıdakı rəvayət etimad ediləsi deyil.

b) Nə üçün Peyğəmbər (s) münafiqləri ortadan qaldırıb məhv etmədi?

Sual: Şübhə yoxdur ki, münafiqlər Peyğəmbər (s) zamanında və o həzrətin vəfatından sonra yenicə yaranan İslama bərpaolunmaz zərbələr vurmuşlar. Həmçinin, onlar imamət və xilafət yolunun dəyişdirilməsinin əsasını qoyanlar idilər və Peyğəmbər (s) də onları tanıyır və münafiqliklərini bilirdi. Bu məsələni nəzərə alaraq nə üçün Peyğəmbər (s) öz zamanında onları qətlə yetirərək İslam və müsəlmanlara bu qədər zərbə dəyməsinin qarşısını almadı?

Cavab: Peyğəmbərin (s) özü hədislərin birində həmin suala cavab vermişdir. Hədisdə buyururlur: “Əgər bəzilərinin məni ittiham eədərk “Məhəmməd (s) Peyğəmbərliyinin başlanğıcında öz dostları və köməkçilərinin vasitəsi ilə qələbə əldə etdi və hökumət dayaqlarını möhkəmlətdikdən sonra da, öz keçmiş dostlarını öldürdü” deməsindən qorxmasaydım, münafiqlərdən çoxunun boynunu vurar və İslamı onların şərrindən xilas edərdim”.(2)

Belə bir ittihamın camaatın düşüncəsində Peyğəmbərlik məsələsini sarsıdacağını nəzərə alaraq Peyğəmbər (s) həmin yanlış düşüncənin qarşısını almaqdan ötrü belə bir addım atmadı və münafiqlərə dəyib-dolaşmayaraq onların xəyanətlərinə səbr etdi.