R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik
Yüklə 12,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Berillioz ju d a zah arli metatiik berilliy va birikm alari — berilliy oksid, beril-
liy fto rid changi yoki b u glarin i nafasga olish tufayli p ayd o bo'ladi. B erilliyning konsentratsiyasi, zarralarining katta-kichikligi v a eruvchan ligiga qarab beril- liozning ikki xili tasvirlangan: o'tkir va surunkali berillioz. O'tkir berillioz tez avj olib, sezilarli o'pka shishuvi bilan o'tadigan ekssu dativ reaktsiya tabiatiga ega bo'ladi. Berilliozning surunkali xilid a sarkoid ozdagi gran ulyom alar va sildagi granulyom alardan ajratish qiyin bo'ladigan gran ulyom alar yuzaga keladi. Beril- liy konsentratsiyasi p ast bo'lgan m ah allarda ham berillioz boshlanish i m um kin. B ad an terisida jaro h at bo'lgan ida shu jarohat atrofida alteratsiya yuzaga kelishi ham m um kinligin i esda tutish kerak. O qsil bilan birgalik d a yetarli darajad a ad- sorblangan m etall qon bilan tarqalib, turli organlarda, ayn iqsa jigar, taloq, suyak- lar, o'pkada to'planib boradi. Patologik anatom iyasi. Surun kali berillioz alveolalar bo'shlig'iga do'm payib chiqib turadigan alveola to'siqlarida gran ulyom alar hosil bo'lishi bilan ta’riflanadi, bular o'zining tuzilishi jih atidan, ayniqsa u lard a ko'p yadro li ulkan hujayralar paydo bo'lganida, sarkoid oz va silda uchrovchi gran u lyom alarga o'xshab ketadi. Berilliy granulyom alarining m u h im farqi shuki, n ekrozn in g m ark azid a saqlan ib qolgan degenerativ neytrofillar ham bo'ladi. N ekroz ba’zan bu tu n gran ulyom aga tarqaladi va kazeoz n ekrozga o'xshab turadi. B u n d ay h o llard a berilliy granul- yom alarini silgranulyom alaridan am ald a ajratib bo'lm aydi. G ran u lyom alarning katta-kichikligi ju d a har xil. R egionar lim fa tu g u n larid a h am gran ulyom alar paydo bo'ladi. Plevra ju d a kam dan -kam hollarda jaray o n ga qo'shiladi. O 'pka to'qim asida gran ulyom alar fibrozi zo'rayib borib, tarq o q o p k a fibroziga aylanadi. G ran ulyom alar o'pkadan tashqari jigar, buyrak, taloq, lim fa tugunlari, bad an terisida ham hosil bo'ladi. K lin ik o‘tish i. Yashirin davri 7 — 10 kunni tash k il etadi. E kspozitsiya ancha sezilarli bo'lganida yash irin davri birm uncha qisqarib, o'tkir pnevm on it b o sh la nadi. Bunday hollarda kasallik birdan tutib qo lad igan yo'tal, hansirash , h arorat ko'tarilishi, k am qu w atlik , lanjlik bilan nam oyon bo'ladi. K asal bir necha hafta davom ida o'lib qolishi m um kin. Surun kali berillioz klin ikasi b osh q a p n evm okon iozlar m an zarasiga o'xshash. Bu kasallikda rak k am dan -kam kuzatiladi. F IZ IK O M IL L A R TA’S IR IG A A L O Q A D O R K A S B K A S A L L IK L A R I A trofdagi m u h itn in g h ar xil patologik jarayon larga sa b a b bo'la oladigan fizik om illari ju d a ko'p. U lar m exanik, term ik va elektrom agnit om illari bo'lishi m u m kin. A na sh un day om illar tufayli paydo bo'ladigan kasalliklar o rasid a vibrasion kasallik, k esson kasalligi, shovqin ta’siriga b og'liq kasallik, n ur kasalligi, sh u nin gdek elekrom agnit to'lqinlar v a biologik om illar tasirid an kelib ch iqadigan kasalliklar klin ik jih atdan h am m adan katta aham iyatga ega. V IB R A T S IO N K A S A L L IK Vibratsion kasallik (o q argan b arm o q lar sindrom i, qo'Uarning travm alardan bo'ladigan tom ir-sp astik kasalligi, so xta Reyno kasalligi) vibrasiya, y a n i tebra- nish to'lqinlari ta'siri tufayli p ayd o bo'ladigan kasb kasalligidir. V ibratsion texnika (p n evm o tik b olg'alar, m etall v a yog'och buyum larn i jilolab, ularga sayqal berish uchun ishlatiladigan m o slam alar va b osh qalar) bilan ishlaydigan xod im larda kuzatiladi. V ibratsion kasallikn i m ayd a v a bir qad ar yirik tom irlar torayib qola- digan o'ziga x o s angiotrofonevroz deb hisoblanadi. A n giospastik sin drom plas- tin k asim on Fater — Pachini tan ach alarin in g zararlanishiga b og' liq deb taxm in qilinadi. P a to lo g ik a n a to m iy a si. T om irlarda obliteratsiyalovchi endarteriitdagiga o'xshab ketadigan o'zgarishlar topiladi, sh un in g n atijasida bad an terisi, tirnoqlar- d a trofik o'zgarishlar ro'y berib, qo‘l v a o y o q b arm o qlarid a gangrena boshlanishi h am m u m kin . Q o l va yelka k am ari m uskullarinin g atrofiyasi ham kuzatiladiki, bu orqa m iya neyronlari va tegishli periferik nervlardagi distrofik o'zgarishlarga b og'liq bo'ladi. Q o'lning su y ak -b o g 'im apparatida suyaklar b o g 'im qism larin in g aseptik nekrozlari, osteop oroz, deform atsiyalovchi artroz, osteoxon dropatiya b osh lan ad i, b u n arsa tog'aylar, su yaklar va bo'gim kapsulalarid a atrofik, distrofik, n ekrotik va regenerator jarayon lar yu zaga kelishiga bog'liqdir. Su yak to'qim asida zichlash gan o'choqlar p ayd o bo'lib, u lard a ohak paydo bo'lib boradi. M uskullar- n in g paylarida oh ak to'planib, su yak to q im asi paydo bo'ladi. K a sa llik la r n in g k lin ik k o 'rin ish la ri ju d a har xil. Shunga ko‘ra yettita asosiy klin ik sin d ro m tafovut qilinadi: — angiodistonik sindrom qo'l-oyoqlarda tom irlarga alo q ad o r vegetativ o'zgarishlar yu z berishi bilan ta’riflanadi, qo'1-oyoqlarning so v u q qotib, ko'karib turishi, paresteziyalar bo'lishi, kapillar qon aylanishining buzilishi shular ju m la sid an dir; — angiospastik sindrom «o q arg an » b arm o q lar tipida akrospazm bo'lib tu ri shi, distal tipi h ar xil turdagi sezuvchan liknin g buzilishi bilan ajralib turadi; — vegetativ polinevrit sindrom i tan a haroratining pasayishi, qo'l-oyoqlarda parestiziyalar, og'riqlar bo'lishi, qo'l kaftlarining ko'p terlab turishi va bosh qalar bilan ta’riflanadi; — vegetom iofassit sindrom ida m uskullar paypaslab ko'rilganida og'riydi, se- zuvchanlik p eriferik yoki sigm en tar tip da izdan chiqadi; — nevrit sindromi, b u n d a h arakat funktsiyalari buzilib, ba’zan parezlar b o sh lanadi; — gipotalam ik sindrom vegeto-tom ir va boshqacha paroksizm lar boshlanish i bilan ta’riflanadi; — vestibulyar sindrom vaqti-vaqti bilan bosh aylanib, vestibular apparat qo'zg'aluvchanligining kuchayishi xarakterlidir. |