ŞEKİl listesi tablo listesi ekiP ÖzgeçMİŞleri ÖNSÖzler 6 araştirmanin amaci ve kapsami 11 araştirmanin yöntemi 13

İşlenmiş Tarımsal Ürünlerin Pazarlanması

Türkiye’de gıda sanayi ürünleri genel olarak yurt içinde pazarlanmaktadır. Özellikle et, süt, tahıl ve nişasta ürünleri, bitkisel yağlar bunların başında gelmektedir. Yurt içinde pazarlanan ve iç talebi gelişme gösteren ürünlerin başında tahıl grubu yer almakta, bu grup içinde buğday unu ve ekmek ile makarna ürünleri önde bulunmaktadır. Bu arada tüketim düzeyleri gelişmiş ülke düzeyinde olmasa dahi, et ve süt ürünlerinin çoğu da iç tüketime yönelik olarak pazarlanmakta, maliyet-fiyat farkları uluslararası pazarlarda rekabetin yapılamamasına neden olmaktadır.

Gıda ürünlerine yönelik iç talep ve bunun sonucu oluşacak yurt içi pazarların şekillenmesi ürün ve ikame ürün fiyatları, gelir düzeyi, alışkanlıklar gibi birçok faktöre bağlı olarak değişmektedir. Tüketicilerin ürün satın alma davranışlarında demografik ve ekonomik faktörlerin yanısıra, psikolojik ve sosyolojik nedenlerin etkisinin olduğu bilinmektedir.
Türkiye’de gıda sanayi alanında firmaların pazar payları, ürünlerin pazarlamasını etkilemekte, iç ve dış pazarlarda yer almasını değişken hale sokabilmektedir. Rekabet ortamı içerisinde birçok firma yer alabilmekte, bu anlamda pazar paylarını artırıcı çalışmalarda bulunmaktadırlar. Alt sektörler bazında payları değişse de, gıda sanayinde pazarlama kanallarında toptancı, perakendeci, bayii ve distribütör dağıtıcılar ya da doğrudan satışlar görülmektedir. Günümüzde, özellikle büyük üreticilerin avantajlarından yararlanmak için distribütörlük sistemini kullandıkları bilinmektedir. Ayrıca, son yıllarda yaşanan ekonomik krizler sonucunda, büyük firmalar seçici dağıtım sistemine önem verirken, küçük ve orta büyüklükteki firmalar ise daha geniş satıcı ve dağıtıcı gruplara yönelmişlerdir.

Pazarlama Alanında Destek Veren Kurum/Kuruluşlar

Tarımsal pazarlama alanında Dış Ticaret Müsteşarlığı onayı ile ihracatçı birlikleri ve İGEME’nin uygulayıcı olduğu devlet destekleri sağlanmaktadır. Bu destekler, ihracatın artırılmasını amaçlayan pazar araştırması ve pazarlama desteği, ürünlerin satışının gerçekleştirileceği mağaza açma destekleri, marka tanıtım ve yan uygulamalar arasında yer alan web tanıtımı destekleri bu faaliyetler arasında yer almaktadır. Tanıtım amacıyla yapılan harcamalar ve e-ticaret sitelerine üyelik maliyetinin bir kısmı İGEME tarafından desteklenmektedir.

Günümüzde küreselleşme sürecinde dünya tarım ürünleri ticaretinde yeniden yapılanmanın hız kazanmasıyla pazarlama hizmetlerinin etkinleştirilmesi, kalite yönetim sistemlerinin yaygınlaştırılması ve teknolojik çeşitlilik kazanan pazarlama araçlarının etkin kullanılması daha da önem kazanmaktadır. Türkiye’nin AB üyeliği perspektifinden bakıldığında, bu konulara daha fazla önem verilmesi ve çaba gösterilmesi gereği ortaya çıkmaktadır.
Gelecekte gerek yurtiçi ve gerekse dış pazarlarda rekabette dezavantajlı olmamak için işletmeler, ilgili bakanlıklar, üniversiteler ve meslek odaları arasında işbirliğinin güçlendirilerek yayım çalışmalarının ivedilikle artırılması gerekmektedir. Ayrıca tarım işletmelerinin tarıma dayalı sanayi firmalarının değişen koşullara, firma ölçeğine ve pazar hedeflerine bağlı olarak uygun pazarlama araçlarını seçmesi ve uygulaması gerekmektedir.
Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde Ortak Tarım Politikası’na uyum amacıyla üretim altyapısının iyileştirilmesi ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar, tarım ürünlerinin pazarlanmasında da sürdürülmelidir. Dolayısıyla, sadece üretmek yeterli olmamakta, üretilen ürünlerin tüketiciye kaliteli, yeterli miktarda ve hızlı bir şekilde ulaştırılması da büyük önem taşımaktadır. Tarım ürünlerinin çabuk bozulabilir nitelikte olması ve talep-arz esnekliğinin düşüklüğü, pazarlama hizmetlerinin daha etkin bir yapıda olmasını gerektirmektedir.

Çanakkale’de Tarımsal Pazarlama

Tarımsal ürünlerin iç ve dış pazarlarda etkin bir biçimde pazarlanabilmesi için yurt içi ve uluslararası tarımsal üretim politikalarının destekleyici nitelikte olması gerekmektedir. Çanakkale’de tarımsal ürünlerin yurt dışına pazarlanmasının önündeki en büyük engel yerel yetersizliklerdir. Tarımsal üretimde gıda güvenliği ve bitki - hayvan sağlığına daha fazla önem verilmesi, Çanakkale’de yetiştirilen ürünlerin ihracatının artırılmasında rol oynayacaktır. İç ve dış pazarlarda etkin ürün satımının gerçekleştirilmesi ve tarımsal üretimdeki eksiklerin belirlenebilmesi için verilerin güncellenmesi önem kazanmaktadır.

Pazar bilgilerinin güncellenebilmesi ve sağlıklı veri aktarımının yapılabilmesi için AB tarımsal üretim politikaları ile uyumlu bir sistemi oluşturulması, borsada işlem görmekte olan tarımsal ürünlerin günlük fiyatlarının belirlenmesi ve üreticilere düzenli duyuruların yapılması, yurt içinde ve yurt dışındaki borsaların izlenmesi ve fiyatların buna göre düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, ürünler arası fiyat pariteleri dikkate alınarak fiyatlandırma yapılması yoluyla dış ticaret hacmini artırma yöntemleri izlenmeli ve dış ticareti destekleme politikaları oluşturulmalıdır.
Çanakkale’deki tarımsal ürün pazarlama yöntemleri incelendiğinde, bölgede etkin borsacılık faaliyetleri bulunmadığından tarımsal sanayi için gereken üretimin gerçekleşmediği görülmektedir. Bölgede üretilen ürünlerin il dışına çıkarılırken herhangi bir kayıt sistemine tabii tutulmaması ve il dışından gelen ürün miktarının tahmin edilememesi borsa faaliyetlerini engellemektedir.
Tarımsal üretimde örgütler pazarlama ve işleme faaliyetlerini sürdürürken, kooperatifler ön işleme, ürünlerin üreticilerden toplanması ve üst birliklere pazarlama çalışmalarını yürütmektedir. Çanakkale’de domates, biber, üzüm gibi tarımsal ürünlerin pazarlama kooperatifleri bulunmasına karşın, diğer tarımsal ürünler bazında kooperatifçilik faaliyetleri etkin bir şekilde sürdürülememektedir. Bu kurumların yanı sıra, Üretici Birlikleri, Kooperatif Birlikleri, Yetiştirici Birlikleri ve Köylere Hizmet Götürme Birlikleri gibi kuruluşlar tarımsal pazarlama faaliyetlerinin yürütülmesinde önemli rol oynamaktadır.
Çanakkale’de üretilen tarımsal ürünler potansiyel üretim seviyelerine ulaşamamaktadır. Üretimin beklenen seviyelere ulaşamamasındaki en büyük etmen bu bölgedeki alt yapı eksikleridir. Bölgedeki pazarlama faaliyetlerinde başarısızlıkların yaşanması, yetersiz reklam ve tanıtımın yapılmaması, üretim planlamasının talep miktarı göz önüne alınarak oluşturulmaması, yurt dışı pazarları ile güçlü iletişim eksikliği gibi değişkenlere bağlıdır. İhraç sorununa çözüm üretebilmiş kooperatiflerden biri olan S.S. Süleyman Köy Kalkınma Kooperatifi’nin yürüttüğü “DOBAG” projesi örnek bir çalışma teşkil etmektedir. DOBAG kapsamında üretilen halıların tamamı dışa satım için üretilmektedir.
Çanakkale Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre, Türkiye’de işlenebilir sebze arazisinin %2,35’i, meyve arazisinin ise %0,58’i Çanakkale sınırları içerisinde yer almaktadır. Bölgede üretilen ürünlerin kalitesi dış ticaret rekabeti için uygun olmasına rağmen, sebze – meyve işleyen firmaların gerekli hammaddeyi bölgeden temin edememeleri maliyeti oldukça yükseltmekte, yurt dışı ürün fiyatlarıyla rekabet zorlaşmaktadır. Çanakkale’de yetiştirilen ürünler kalite bakımından dış pazardaki ürünlerle rekabet edebilir niteliktedir ancak hammadde nakliyatının maliyeti yükseltmesi, ürün kalite garantisinin bir standarda bağlı olmaması rekabeti zorlaştıran üretimden bağımsız nedenlerdir. Bu alanlarda üretilen meyve -sebze ve ürünlerinin pazarlama yöntemlerinden biri bu alanlarda üretilen ihraç edilebilmesine yönelik ürün işleme çalışmaları ve markalı üretim artırılmasıdır. Bölgenin sebze – meyve üretim potansiyelinin tamamının pazarlanabilmesi için üretici birlikleri ve kooperatiflerin etkin ve profesyonel çalışmalar yürütmeleri gerekmektedir.