Sembolik bir dille bunun eksik bir keşif olduğunu, fakat yine de ilâhî hakikate bir tercüman gibi kabul edilmesi gerektiğini b

İBN NASIR es-SELÂMÎ

Ebü'l-Fazl Muhammed b. Nasır (Tekin) b. Muhammed el-Fârisî es-Selâmî el-Bagdâdî (ö. 550/1155) Hadis hafızı.

15 Şaban 467'de (5 Nisan 1075) Bağ­dat'ta dünyaya geldi. 490"da (1097) doğ­duğuna dair kayıt ³⁶² yanlıştır. Farslı olduğu için Fârisî, Medînetüsselâm da denilen Bağdat'a nisbet-le Selâmî nisbesiyle anıldı. Bir Türk muhaddisi olan babası genç yaşta vefat edin­ce anne tarafından dedesi fakiri Ebû Hâ­kim el-Habrî'nİn himayesinde yetişti. İlk hadis dersini 473'te (1080) Ebü'l-Kâsım Ali b. Ahmed İbnü'l-Büsrfden ve Ebû Tâ-hir İbn Ebü's-Sakr el-Enbârî'den aldı. Ön­ce Şafiî fıkhını öğrendi. Hatîb et-Tebrîzî'-den lügat ve edebiyat dersleri aldı. Çeşitli ilim merkezlerinde Muhammed b. Ab-düsselâm b. Şândüh, Ebû Abdullah Hü­seyin b. Ahmed en-Niâlî, Ebü'l-Ganâim b. Ebû Osman, Ebü'l-Vefâ İbn Akil, Rız-kullah b. Abdülvehhâb et-Temîmî, Ebû Abdullah Mâlik b. Ahmed el-Bâniyâsî ve Âsim b. Hasan el-Âsımî gibi hocalardan hadis ve diğer ilimleri tahsil etti. Rical ve ilelü'l-hadîs alanlarında üstün bir seviyeye ulaştı. Âlî isnadlarıyla tanınan âlimlerden rivayetlerinin icazetini aldı. Kendisinden Abdülkerîmb. Muhammed es-Sem'ânî, Ebü'l-Ferec İbnü'l-Cevzî. Ebü'l-Kâsım İbn Asâkir. Ebû Tâhir es-Silefî. Ebû Mûsâ el-Medînî, İbnSükeyne, Ebü'l-Yümnel-Kindî ve İbnü'l-Ahdar gibi âlimler hadis okudu. İlmî seyahatlerinden sonra Bağdat'a yer­leşen İbn Nasır güzel Kur'an okuyan, fasih konuşan, Arapça'yı iyi bilen, fıkıh, hadis, nahiv ve lügat ilimlerinde otorite kabul edilen bir âlimdi. Onun önceleri Şafiî mez­hebine mensup olduğu, 493'te (1100) gördüğü bir rüya üzerine Hanbelî mezhe­bini seçtiği kaydedilmektedir. İbn Nasır 12 veya 18 Şaban 550'de ³⁶³ Bağdat'ta vefat etti. Üç camide ay­rı ayrı kılınan cenaze namazından sonra Bâbü Harb Kabristanı'nda Ebû Mansûr İbnü'l-Enbârî'nin ³⁶⁴ yanına defnedildi.

Sem'ânî'nin güvenilir bir muhaddis, güçlü bir âlim ve dindar bir kimse olarak nitelediği İbn Nâsır'ı insanların aleyhine konuşmakla itham ettiği belirtilmektey­se de İbnü'l-Cevzî bu iddiayı reddetmekte ve hocasının sika, hafızası sağlam ve Ehl-i sünnet mezhebine bağlı bir âlim olduğu­nu, birini cerhetmekle gıybet etmek ara­sında fark bulunduğunu, hadisçinin hem cerh hem ta'dîl yapabileceğini söyleyerek Sem'ânî'nin bu sözlerini Hanbelî mezhebi mensuplarına karşı duyduğu taassuba bağlamaktadır.³⁶⁵ İb-nü'1-Cevzî'nin Sem'ânî hakkındaki sözle­rini aşırı bulan Zehebî ise İbn Nâsır'ın bazı kimselere karşı katı davrandığını söyle­miş, ayrıca Sem'ânî'nin tarihi ve diğer ba­zı ilimleri İbnü'l-Cevzî'den ve İbn Nâsır'-dan daha iyi bildiğini kaydederek onu sa­vunmuştur.³⁶⁶

Eserleri.

et-Tenbîh 'ale'l-elfâzi'Uetî vakcfa hata fî naklihâ ev zabtıhâ ev tefsîrihâ ü Kitâbi'l-Garîbeyn.³⁶⁷ Kaynaklardael-Me'haz calâ Ebî Vbeyd el-Herevî iî Ki-tâbi'l-Ğarîbeyn Mehaz 'aîe'l-Ğarîbeyn ³⁶⁸ et-Tenbîhcalâeifâzi'l-Ğarîbeyn ve et-Tenbîh falâ hata^i'l-Garibeyn gibi adlarla da zikredilen eser. Ahmed b. Mu­hammed el-Herevî'nin Kitâbü'1-Garî-beyn ü'1-Kur'ânve'l-hadîş adlı kitabın­daki hatalara dairdir. Bir cilt hacmindeki eserin yazma nüshaları Dârü'l-kütübi'l-Mısriyye'de ³⁶⁹ ve Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de ³⁷⁰ bu­lunmaktadır. İbn Nâsır'ın ayrıca Menâkı-bü'1-İmâm Ahmed b. tianbel ³⁷¹ el-Emâlî fi'1-hadîş ³⁷² ve Cüz fi'r-red calâ men yekülü inne savte'l-ıabd bi'l-Kurbân ğayru mahlûk ³⁷³ adlı eserlerinin bulunduğu zikredilmiştir.

Bibliyografya :

Sem'âni, el-Ensâb, VII, 209; İbnü'l-Cevzî, el-Muntazam,X, 162-163; İbnü'l-Esîr, ei-Kâtnil, XI, 202; a.mlf., el-Lübâb, 11, 161; İbn Hallikân. Vefe-yât, IV, 293-294; Zehebî, A'lamü 'n-nübelâ', XX, 265-271; a.mlf.. el-cİber, Kuveyt 1960, IV, 140; a.mlf., TezkireLü'!-h.ufFâz,lV, 1289-1293; Ah­med b. Aybek ed-Dİmyâtî, el-Müstefâd min Zey­li Târihi Bağdâd[nşr M. Mevlûd Halefi, Beyrut 1406/1986, s. 129-131; Safedi. el-Vâ/T, V, 104-106; İbn Kesîr, et-Bidâye, XII, 233; İbn Receb. ez-Zeyl'alâ Tabakâti'l-Hanâbile, Kahire 1372/ 1952-53 -* Beyrut, ts. (Dârü'l-ma'rife), 1, 225-229; İbn Tağrîberdî. en-Nücümü'z-zâhire, V, 320; Keşfiİ'z-zunün, I, 163; İbnü'1-İmâd, Şeze-râf, IV, 155-156; İzâhu'i-meknûn, 11, 560; He-diyyetü'l-'ârifın, II, 92; Kettânî, er-Rİsâietü'I-müsletrafe, s. 160; Brockelmann. GALSuppL, I, 200; Sezgin, GAS, VIII, 226; Nuri Topaloğlu. Selçuklu Deuri Muhaddisleri, Ankara 1988, s. 108; Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, "ct-Tcn-b[hcalâhata=i'l-Garîbeyn",Mece//etü7-Ba/ış(7-(f7mf ve't-tûrâşi't-İsiâmî, 111, Mekke 1400/1980, s. 419-427; Velîd Muhammed es-Serâkıbî. "el-Hâfız Muhammed b. Nâşır es-Selâmî", Âfâku 'ş-şekâfe ue'L-türâş, 111/11, Dubai 1416/1995, s. 93-100.

İBN NÂSIRÜDDİN

Ebu Bekr Şemsüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Kaysî {ö. 842/1438) Hadis hafızı ve tarihçi.

Muharrem 777'de (Haziran 1375) Dımaşk'ta doğdu. Aslen Hamalı olduğu için Hamevî nisbesiyle de anılır. Küçük yaşta Kur'an'ı ve bazı ilimlere dair kitapları ezberledi. Hadise ilgi duyarak Dımaşklı ho­calardan ve Dımaşk'a gelen bazı muhad-dislerden hadis dersi almaya başladı. Arapça'yı Ahmed b. Yûsuf el-Banyâsî'den, fıkhı İbn Hatîbüddehşe ve Ömer b. Ras-lân el-Bulkinî'den okudu. Ba'lebek, Mek­ke, Medine ve Halep'e seyahat etti. Ha­lep'te Sıbt İbnü'l-Acemî ve İbn Hatîb en-Nâsıriyye. Mekke'de Cemâleddin İbn Za-hîre gibi âlimlerden faydalandı. Kahire'de Zeynüddin el-Irâki, İbnü'l-Mülakkın, Mer­yem bint Ahmed el-Ezraî gibi hadis âlim­lerinden icazet aldı. İbn Hacer el-Askalânî kendisine, kendisi de İbn Hacer'e çeşitli eserleri okudu. Ebû Hüreyre b. Zehebî ve Muhammed b. İbrahim el-Münâvî de onun hocalarındandır. İbn Nâsırüddin, Dımaşk'-ta âlî ve nazil rivayetleri bilecek Ölçüde devrinin en meşhur muhaddisi ³⁷⁴ oldu. Nâsıriyye Camii'nin yapıldığı ta­rihten vefatına kadar burada imam-ha­tiplik ve Dımaşk Eşrefiyye Dârülhadisİ'n-de837'den (1433-34) itibaren hocalıkya-pan İbn Nâsırüddin'in tasavvufa meyli ol­duğu ve sünnete uygun bir zühd hayatı yaşadığı belirtilmektedir. Sehâvî'nin kaydettiğine göre ³⁷⁵ İbn Nâsırüddin, 16 veya 27 yahut 28 Re-bîülâhir 842'de ³⁷⁶ bir arazi taksimi için Dımaşk köyle­rinden birine gittiğinde köylüler tarafın­dan zehirlenerek öldürülmüş, günümüzde Makberetüddahdâh diye anılan Bâbül-ferâdis Kabristanı'na def-nedilmiştir. Vefatının cemâziyelevvel (ka­sım) ayında olduğu da zikredilmiştir. Selef akîdesine ve Şafiî mezhebine bağlılığı ile bilinen ve aynı zamanda orta derecede bir şair sayılan İbn Nâsırüddin'in Hanbelî ol­duğu da ileri sürülmüştür ³⁷⁷ Yazısı Zehebî'nin hattına çok benzediğinden yazdığı bazı kitapların Ze­hebî tarafından kaleme alındığı zannedile­rek yüksek fiyata satıldığı belirtilmiştir.

Eserleri.

A) Hadis.

1. İthâfs-sâlİk bi-ruvati'l-Muvatta 'an Mâlik. İmam Mâ-lik'ten el-Muvatta\ rivayet eden seksen üç kişinin adının tesbit edildiği on "kür-râse" hacmindeki eserin müellif hattıyla olan nüshasının bir bölümü Dârü'1-kütübi'z-Zâhiriyye'de ³⁷⁸ bir nüshası da el-Mektebetü'l-Ezhe-riyye'de ³⁷⁹ bulunmaktadır.

2. İthâtü's-sâmF bi'fti-tâhi'I-câmf fî fazli'l-hadîş ve ehlih. Ha­disin, muhaddislerin, Şahîhayn ile onları okutmanın fazileti konusunun ele alındığı eserin bir nüshası Beyazıt Devlet Kütüp-hanesi'ndedi. ³⁸⁰

3. el-İthâi bi-ha-dîsi iazli'l-insâi. Ammâr b. Yâsir'in insafa dair sözünün ve bu sözü Hz. Peygam-ber'e nisbet eden hadisin farklı rivayetle­rinin ele alındığı bir risale olup Ebû Abdul­lah Mahmûd b. Muhammed el-Haddâd tarafından yayımlanmıştır (Riyad 1407). Naşir hadisin râvileri. şâhidleri ve şerhiy­le ilgili çalışmasını da kitapla birlikte el-İşrâf ^ale'I-İthâî adıyla neşretmiştir.

4. Ehâdîşü sitte fî mecân süte min turukı ruvât sitte can huflâz sitte min meşâyi-hi'l-e'immeti's-sitte beyne muharricî-hâ ve beyne ruvâtihâ site.³⁸¹

5. el-Erbacûne'I-mütebâ-yinâtü'l-mütûn ve'i-esönîd. Mektebe-tü'1-Haremi'l-Mekkî'de ³⁸² ve el-Ehâdîşü'l-erbcfûne'l-mütebâyi-netü'l-esânîd ve'î-mütûn adıyla Berlin Staatsbibliothek'te ³⁸³ birer nüshası mevcuttur.

6. Esânîdü'I-Kütübi's-Sitte ve ğayrihâ. Müellif hat­tıyla bir nüshası Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriy-ye'de olup sonun­da müellifin, Tirmizî'nin eş-Şemâ'iV'ı ile Dârİmî'nin es-Sünen"mi rivayetine dair isnadları yer almaktadır.

7. el-İntişâr li-semû'i'l-haccâr. Hadis hafızı Ebü'l-Ab-bas Ahmed b. Şıhne el-Haccâr'ın hocaları ve ona icazet verenler zikredilerek bazı İd­diaların aksine onun Şahîh-i Buhân yi ho­cası Hüseyin b. Zebîdî'den 630'da (1233) tam olarak rivayet ettiğinin ortaya konul­duğu eserin ³⁸⁴ bir nüshası Mek-tebetü'l-Haremi'l-Mekkî'dedir.³⁸⁵

8. et-Tercîh H-hadîşİ şa-lâti't-tesbîh. ³⁸⁶

9. Tenvîrü'l-fikre fî hadisi Behz b. Hakim fî hüsni'l-'işre. ³⁸⁷

10.er-Redcafâmen enkere reî'a'î-yedeynfi'd-du'â. 817"de(1414) kaleme alınan eserin müellif hattıyla yazılmış bir nüshası Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'dedİr. ³⁸⁸

11. Risale fi'l-kelâm calâ hadîşeyn ehadühümû fî Ki­tabi Mücâbi'd-dacve ii'bn Ebi'd-Dünyâ ve'1-âhar hadîsti Enes fî du'â'İ'r-racül bi'1-hannâni'l-mennân. Müellif hattıy­la bir nüshası Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'-dedir.³⁸⁹

12. Reycu'İ-ferc fî şerhi hadîsi Ömmi Zerc. Eserin Rabat el-Hizânetü'l-âmme'de ³⁹⁰ Dârü'l-kütübi'l-Mısriyye'de ve Milano Ambrosiana Kütüphanesİ'nde nüshaları bulunmaktadır. ³⁹¹

13. et-Tılbetü bi-hadîşi'l-beçfa-ti'ş-şerîfe. Eserin sonundan iki varak Dâ-rü'l-kütübi'l-Mısriyye'de mevcuttur.³⁹²

14. el-Lafzü'l-mükerrem bi-fazli tâşûrâii'l-muharrem.³⁹³

15. et-Tenkih fî hadîşi't-tesbîh: Şerhu ha­dîsi kelîmetâni habîbetâni ile'r-rah-mân. Şahîh-i Buhâri'nin son hadisinin şerhi olması bakımından Hatmü'1-Bu-hârî diye de adlandırılabilecek olan eser Muhammed Nasır el-Acmî tarafından ya-yımlanmtştır (Beyrut 1413/1993).

16. Meclis laüî yete'alleku bi-hatmi'1-Buhâriy-yi'ş-şerîf.³⁹⁴ Kelime-i tevhîd, Hz. Peygamber'e sa-lât, Allah'ın rahmetinin genişliği ve ölüm­le ilgili meselelerin ele alındığı eserin bir nüshası Hacı Selim Ağa Kütüphanesi'nde kayıtlıdır. ³⁹⁵

17. Meciis fî faili yevmi 'arefe. Mekte-betü'l-Haremi'l-Mekkî'de ³⁹⁶ Meclis fî faili yevmi are-fe ve mâ yete'alleku bih adıyla ve mü­ellif hattıyla Câmiatü Ümmi'l-kurâ"da ³⁹⁷ birer nüshası mevcuttur.

18. el-Meclisü'l-evvel min emâlî İbn Nâşırid-dîn ve hüve fî hadîsi "er-râhimâne yer-hamühüm er-rahmân". Ebû Abdullah Mahmûd b. Muhammed el-Haddâd'ın el-Ümniyye fî tahrîci'l-müselsel bi'l-ev-veiiyye'siyle birlikte yayımlanmıştır (Riyad 1400).

19. Meclis fî hadîsi Câbirel-lezî iahale fîhi mesîrete şehr ilâ Ab-dillâh b. Üneys el-Cühenî radıyollâhü 'anhümâ.³⁹⁸

20. Min cüz'i Bekir b. Bekkâr. Müellif hattıyla yazıl­mış bir sayfalık bir kısmı Dârü'l-kütübi'z-Zâhirİyye'de bulunmaktadır. ³⁹⁹

21. Mecâlis min tedrîsihî fî âyeti "lekad menne'Höhü cale'1-mtiminin". Varaklan karışık şekil­de sıralanmış bir nüshası Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de kayıtlıdır. ⁴⁰⁰

22. en-Nüketü'1-eşeriyye cale'l-ehâd/şi7-cezeriyye. ⁴⁰¹

23. İsnâdü Şahîhi'1-Buhârî. Princeton Üni­versitesi Kütüphanesindeki nüshasından ⁴⁰² alınmış bir fotokopisi Merke-zü'1-bahsi'i-ilmî Kütüphanesinde bulun­maktadır. ⁴⁰³

24. İftitâ-hu'1-kürî fî şerhi'I-Câmfî'ş-şahîh li'l-Buhârî. ⁴⁰⁴

25. er-Ravzü'n-nedî li'1-havzi'l-Muham-medî. ⁴⁰⁵

26. Minhöcü's-se-lame fî mîzâni'l-kiyâme.⁴⁰⁶

İbn Nâsırüddin'in hadis alanında bun­lardan başka Meclis fi hatmi Şahîhi Müslim, Meclis fî hatmi'ş-Şifâ\ Muhtaşaru Hatmi'l-Buhârî, Müsnedü Te-mîm ed-Dârî, Nefehâtü'l-ahyâr min müselselâti'l-ahbâr, Ref\ı'd-desîse bi-vaz'i hadîsi'1-herîse, Şennü'1-ğâre fî fazli ziyâreti'l-meğöre ⁴⁰⁷ et-Telhîş îi-hadîşi rabvi'l-kamîş, Zevâlü'1-bûsâ 'ammen eşkele ''aleyhi hadîşü tehâcci Âdem ve Mûsâ adlı çalışmaları bulun­maktadır.

B) Hadis Usulü.

Uküdü'd-dürer fî 'ulûmi'1-eşer. Sehâvî'nin manzum oldu­ğunu söylediği ⁴⁰⁸ eserin adını İbn Hacer Urcûze fî Hlmi'l-hadîş olarak kaydetmekte ⁴⁰⁹ müellifin daha sonra eserini biri geniş, diğeri kısa olmak üzere iki defa şerhettiği belirtilmekte, Abdül-hay el-Kettânî de bu şerhlerden geniş ola­nının kendi kütüphanesinde bulunduğunu zikretmektedir. el-Muhtaşar fî halli 'llküdi'd-dürer fî culûmi'l-eşer adlı diğer şerhi ise Berlin Staatsrjibliothek"te ⁴¹⁰ bulunmakta olup Ahlvvardt bu şerhin müellifinin bilinmediğini kaydetmektedir.⁴¹¹

C) Hadis Ricali.

1. Tavzîhu'I-Müşte-bih fî zabtı esmaTr-ruvât ve ensâbi-him ve elkâbihim ve künâhüm. Zehe-bî'nin el-Müştebih fi'r-ricâl'i üzerinde müellifin yaptığı iki çalışmadan biri olup eserde Zehebî'nin sadece künyesiyle veya lakabıyla zikrettiği yahut babalarının adı­nı vermeyip dedelerine nisbet ettiği şa­hısların tam adları tesbit edilmeye çalı­şılmış, söz konusu kişinin bazan hocaları ve talebeleri, bazan rivayet ettiği bir ha­dis, vefat tarihi ve bir kısım eserleri zik­redilmiştir. Eser Şuayb el-Arnaût ⁴¹² ve Muhammed Nuaym el-Araksûsî ⁴¹³ tara­fından yayımlanmıştır. Son neşrin X. cil­di fihristtir.

2. el-f'lâm bimâ vaka'a fî Müştebihi'z-Zehebî mine'l-evhâm. Ze-hebî'nin ei-Müştebih'teki kaynaklarının önemli bir kısmının müellif nüshalarına sahip olduğu için onun bazı hatalarının nereden kaynaklandığını görebilen İbn Nâsırüddin bunları Taviîhu'hMüştebiti-te göstermiş, daha sonra hocası Abdur-rahman b. Ömer el-Bulkinî"nin tavsiyesi üzerine bu hataları oradan ihtisar ederek bu eserini meydana getirmiştir. el-İclâm, üzerinde yüksek lisans tezi yapan ⁴¹⁴ Abdürabbin-nebî Muhammed tarafından neşredilmiştir (Medine 1407/1987).

3. Bedfatü'1-be-yân can mevti'l-a'yân 'ale'z-zamân.⁴¹⁵ Hadis hafız­larını yirmi beş tabaka halinde 1000 be­yitte toplayan bu manzumeyi Ekrem el Bûşîyayımlamıştır (Kuveyt 1418/1997).

4. et-Tibyân fî şerhi Bedfati'l-beyân. Nüshaları British Museum ⁴¹⁶ et-Tibyân li-Bedfati'I-beyân adıyla Tbp-kapı Sarayı Müzesi ⁴¹⁷ Millet ⁴¹⁸ Süleymaniye ⁴¹⁹ veÂrif Hikmet ⁴²⁰ kütüphanelerinde bulunmaktadır. İbn Hacer, esere yirmi sekiz hafızın biyog­rafisini ilâve ederek çalışmasına Zeylü't-Tibyân li-manzûmeti'1-huffâz Bedfa-ti'1-beyân adını vermiştir.

5. er-Reddü'l-vâfir caîâ men zeame bi-enne men semmâ İbn Teymiyye "şeyha'l-İslâm" kâfir. İbn Teymiyye'ye muhalif olan ve onu "şeyhülislâm" unvanı ile ananları kü­fürle itham eden Hanefî fakihi Alâeddin el-Buhârfye reddiye mahiyetinde kaleme alınmış, ancak kimin hedef alındığı açık­ça belirtilmemiştir. Eserde önce İbn Teymiyye'ye yöneltilen iddiaların doğru olup olmadığı araştırılmış, mezhep farklılığı yüzünden kimseyi itham etmemek ge­rektiği gibi konular ele alınmıştır. Daha sonra İbn Teymiyye'yi şeyhülislâm diye anan Takıyyüddin İbn Dakikul'ıd, İbn Sey-yidünnâs, İbn Abdülhâdî. Zehebî, İbn Berdîs. İbn Râfi', İbn Hamza el-Hüseynî, Ebû Hayyân el-Endelüsî, Zeynüddin el-Irâki gibi âlimlerden seksen yedisi kısa biyografıleriyle tanıtılmış ve onların hangi eserlerinde İbn Teymiyye'yi şeyhülislâm diye andıkları gösterilmiştir. İbn Hacer el-Askalânî ve Bedreddin el-Aynî'nin takdi­rini kazandığı belirtilen eseri Züheyr Şâ-vîşyayımlamıştır(Beyrut 1393/1973,1400/ 1980).

6. Tuhfetü'l-ihbârî bi-terceme-ü'î-Buhân. Muhammed Nâsırüddin el-Acmî tarafından et-Tenkîh fî hadîşi't-tesbîh ile birlikte ⁴²¹ neşredil­miştir.

7. Ref'u'l-melâm ''ammen haffe-fe (hakkaka) valide şeyhi'1-Buhârî Mu­hammed b. Selâm. ⁴²²

8. es-Sürrâk ve'1-mütekellem fîhim mi-ne'r-ruvât.⁴²³ Ab-dülhay el-Kettânî, 805'te (1402-1403) ka­leme alınan bu eserin müellif hattıyla ya­zılmış bir nüshasının kendi kütüphanesin­de bulunduğunu belirtmektedir. ⁴²⁴

9. Silsiletü'1-hule-fai'l-tAbbâsîyym. ⁴²⁵

10. Keşlü'l-kmâ^an hâli men iddeca'ş-şuhbete ev lehû it-tibâ'. Abdülhay el-Kettânî müellif hattıy­la yazılmış bir nüshasının özel kütüphane­sinde bulunduğunu söylemektedir.⁴²⁶ İbn Nâsırüddin'İn bu konuda ayrıca Tabakâtü'ş-şüyûh ⁴²⁷ Tercemetü Ahmed er-Rifâ'î, Tercemetü Hucr b. cAdî adlı kitapları bulunduğu belirtilmektedir.

D) Sîret.

1. el-İhbâr bi-vefâti'1-muh-târ. Hz. Peygamber'in vefatına dair olan eserin Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de ⁴²⁸ Mektebetü'l-Hare-mi'1-Mekkî'de ⁴²⁹ Millet Kü-tüphanesi'nde ⁴³⁰ ve Chester Beatty Library'de ⁴³¹ nüshaları mevcuttur.

2. Selvetü'l-ke'îb bi-vefâti'I-habîb.Esefm nüshaları Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de ⁴³² ve Rabat el-Hizânetü'l-âmme'-de ⁴³³ bulunmaktadır.⁴³⁴ Yûsuf b. İsmail en-Nebhâ-nî. Hüccetulîah ''ale'l-'âlemîn adlı ese­rinin dördüncü bölümünün birinci babın-daki konuları bu eserden özetlemiştir.

3. Câmfu'I-âşâr fî mevlidi''1-muhtâr. Hâ-lid Reyyân, Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de bir nüshası bulunan ⁴³⁵ eserin Hz. Peygamber'in doğumuyla de­ğil sîretiyle ilgili olduğunu belirtmektedir. ⁴³⁶

4. BevâHşü'i-fikre ilâ (fî) havadisi'1-hic-re. Hicretten Hz. Fâtıma'nın vefatına ka­dar ilk on yılda meydana gelen belli başlı olayların zikredildiği yirmi sekiz beyitten meydana gelen bir manzume olup Ah­med Ali Muhammed tarafından cÂlemü mahtûtât ve'n-nevâdir dergisinde ya­yımlanmıştır.

5. es-Sirâcü'1-vehhâc fi'zdivâci'l-mfrâc. Mİ'raca dair muhtelif eserler ka­leme aldığı belirtilen müellifin bu eserinin bir nüshası Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'-dedir.⁴³⁷ Onun Minhâcü'1-uşûl fî mi'râci'r-resûl adlı çalışmasının günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmemektedir.

6. Mevridü'ş-şâdî fî mevlidi'î-hâdî. Eserin Mektebetü'l-Ha-remi'l-Mekkî'de iki ⁴³⁸ Chester Beatty Library'de ⁴³⁹ ve Brockel-mann'ın belirttiğine göre ⁴⁴⁰ Bankipûr'da birer nüshası bulunmak­tadır. Müellif bu eserini el-Lafzü'r-râ'ik fî mevlidi hayri'l-halâ'ik adıyla ihtisar etmiş olup buna ait nüshalar da Millet Kütüphanesi'nde ⁴⁴¹ ve Mektebetü'l-Haremi'l-Mekkî'dedir.⁴⁴²

E) Diğer Eserleri.

1. Muhtaşaru İcrâ-bi'l-KurJân li's-Sefâkusî. Eserin ikinci yarısının Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de bu­lunduğu belirtilmiştir. ⁴⁴³

2. Berdü'l-ekbûd 'an Cinde) îakdi'l-evlâd. Kahire (1304) ve Lahor'da (1311/1893) ba­sılan eser daha sonra Abdülkâdir b. Şey-beel-Hamed (Riyad 1400/1980), HâlidAb-dülkerîm Cum'a ve Abdülkâdir Ahmed Ab­dülkâdir (Kuveyt 1406/1986), Ebû Abdul­lah Âdil b. Abdullah es-Saîdân (Damam 1409/1989), Abdülcelîl Atâ el-Bekrî (Dımaşk 1413/1992) ve Ebû Ubeyde Meşhur b. Hasan (Huber 1418/1997) tarafından ya­yımlanmıştır. Kitap, Berdü'l-ekbâd îi'ş-şabri falâ fakdi'l-evlâd adıyla Süyûtî'-ye nisbet edilerek basılmışsa da (Kahire 1332) Süyûtt'nin eserlerini inceleyen Ah­med eş-Şerkâvî İkbâl onun böyle bir kita­bının bulunmadığını belirtmektedir.⁴⁴⁴

3. el-İm-IĞ'ü'l-enfes fî tercemeti Astas. As'as b. Selâme'nin sahâbî olup olmadığına dair bir eserdir. ⁴⁴⁵

4. %r-fü'l-'anber fî vaşfi'l-minber. İbn Hatîb en-Nâsıriyye'nin hac yolculuğu vesilesiyle kaleme alınan bir kaside olup son kısmı eksik bir nüshasının ei-Hizânetü't-Teymû-riyye'de bulunduğu ⁴⁴⁶ belirtilmek­tedir. ⁴⁴⁷

5. Kerâ-rîs min tedrîsih. Müellifin talebelerine okuttuğu hadisleri ihtiva eden eserin bir nüshası Dârü'l-kütübi"z-Zâhiriyye'dedir. ⁴⁴⁸

6. Cüz'ühice-vâbü su'âl min Mârdîn can beyti şiVi medhi'n-nebî. Mektebetü'l-Haremi'l-Mekkî'de ⁴⁴⁹ Mektebetü'l-mevsûati'l-fıkhiyye ⁴⁵⁰ ve el-Mektebetü'1-merkeziyye'de ⁴⁵¹ nüshaları mevcuttur.

7. Zikru men sümmiye Muhammed kable mîlâdi seyyi-dinâ Resûlillâh şallallâhü 'aleyhi ve sellem. Bir varaktan ibaret olan risale Ah­med Ali Muhammed tarafından 'Âlemü mahtûtât ve'n-nevâdir dergisinde ya­yımlanmıştır.

Kaynaklarda İbn Nâsırüddin'in ayrıca A'lâmü'l-vâzıha fî ahkâmi'l-muşâfa-ha, î'lâmü'r-ruvât bi-ahkâmi hadîşi'l-kudât, Muhtasar fî menâsiki'1-hac, Şer-hu'1-imâm fî ehâdîşi'l-ahkâm, İtfâ'ü hurkati'l-havbe bi-ilbâsi hirkati't-tevbe, Hutab, Neşrü'n-nFme bi-zikri'r-rah-me, Neylü'l-ümniyye bi-zikri'1-hayli'n-nebeviyye adlı çalışmalarının bulundu­ğu zikredilmiştir.

Bibliyografya :

İbn Nâsırüddİn, el-İ'lâm bi-mâ uaka'a ftMüş-tebehi'z-Zehebl mine'l-euhâm{nşr. Abdiirabbin-nebî Muhammedi. Medine 1407/1987, neşre-denin girişi, s. 21-73;a.mlf., Tavzîhu'l-Müştebih (nşr. Muhammed Nuaym el-Araksûsî], Beyrut 1414/1993, neşredenin girişi, I, 50-90; a.mlf., et-Tenkih /î hadtşi't-tesbıh (nşr. Muhammed b. Nasır el-Acmî). Beyrut 1413/1993, neşredenin girişi, s. 7-40; İbn Hacer, el-Mecma'u 'l-mü'es-ses tİ'l-Mu'cemİ'l-mü'esses (nşr. Yûsuf Abdur-rahman el-Mar'aşlî), Beyrut 1415/1994, III, 285-289;Takıyyüddİn İbn Fehd. Lahzü'l-ethâz [Zey-lü Tezkİretİ'l-huffâz H'z-Zehebî içinde, nşr. Zâ-hidel-Kevserî),Dımaşk 1347, s. 317-324; Nec-meddin İbn Fehd, Muccemü'ş-şüyûh (nşr. Mu­hammed ez-Zâhî), Riyad, ts. (Dârü'l-Yemâme), s. 238-239; Sehâvî. ed-Dav'ü'i-lâmi'-, VIII, 103-106; Nuaymî. ed-Dâris /î târihi'l-medâris (nşr. Ca'ferel-Hasenî). Kahire 1988, s. 41-43; Şevkânî, el-Bedrüıt-tâir,\], 198-199; İbnü'1-İmâd. Seze-rât, VII, 243-245; Keşfü'z-zunûn, 1, 6, 158, 238; II, 838. 984, 1559, 1901; Hediyyetü'l-'ârifîn. il, 193;feâ/ıu7-mefcnûn,l,29,95, 108,126, 198, 318, 334, 533, 579; II, 58, 79, 87, 99, 407, 431, 585. 586. 614; Abdülhay el-Kettânî. Fihri-sü'l-fehâris, II, 675-677; Kettânî. er-Risâletü't-müstetrafe(Özbek), s. 148,204,241,294,442; Serkîs. Mu'cem, II, 1625-1626; Ahlwardt, Verze-ichnts, II, 18, 231; Brockelmann. GAL, II, 92; SuppL, II, 83; Ziriklî, et-AHâm (Fethullah), VI. 237; Elbânî. Mahtütât, s. 123-125; Ahmed eş-Şerkâvî İkbâl. Mektebetü'l-Celâl es-Sûyûtî, Ra­bat 1397/1977, s. 103; Selâhacldin el-Müneccid, Mu'cemü 't-mü'ellirıne'd'Dtmaşktyyln, Beyrut 1398/1978, s. 234-236; M. İsâm Aırâr el-Hü-seynî, İtFıafü 'l-kârî bi-ma'rtfeli cühûd ve aima-li't-'ulemâ' 'atâ Şahîhi'l-Btıhâri, Dımaşk-Bey-rut 1407/1987, s. 284-285; Hâlid Reyyân, Fıhri-sü mahtûtâÜ'z-Zâhiriyye: et-Târîh ve mülhakâ-tüh, Dımaşk 1393/1973, II, 32-33", 302. 639; et-Fihrisü'ş-Şâmil: el-hadîş (nşr. el-Mecmau'1-me-lekî). Amman 1991.1, 18-19,32,90,134, 174, 248. 293, 294, 368, 424, 622; II, 805, 843, 870, 1082; 111, 1362, 1369, 1564, 1703, 1746;Cezzâr. Medâhilû't-mü'ettirın, IV, 1718-1719; Ahmed Ali Muhammed, "Risale fi zikri men sümmiye Muhammed kable milâdi seyyidinâ Resûlillâh şallallâhü'aleyhi ve sellemve ma'ahâkaşîde-tü Bevâ'igi'l-fikreilâ havadisi'1-hicre", 'Âlemil mahtûtâtve'n-nevâdİr,\/2, Riyad 1417/1997, s. 377-383.