SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

PULSUN İFA ETDİYİ ROL 
Puls həmişə özünü İsa Məsihin nümayəndəsi və Rəsulu kimi təqdim edir. O 
cümlədən Timutavus, Qərəntiyan, Ğulatlar və romalılara yazdığı məktublarda və 
eləcə də digər hallarda bu işi görmüşdür. Romalılara yazdığı məktubun əvvəlində 
belə deyir: «İsa Məsihin bəndəsi və İncili müjdə vermək üçün Allahın Rəsulu olan 
və çağırılan İsanın bəndəsi olan Pulsun tərəfindən». 
(Rumlar, 1-1). 
Ğulatlara yazdığı 
məktubun əvvəlində belə deyir: «Bu Rəsul Puls tərəfindəndir, o şəxs ki, öz risalətini 
nə insan tərəfindən və nə də bir kəsin vasitəsi ilə əldə etmişdir; əksinə İsa Məsih və 
ata Allah tərəfindən ki, Məsih öldükdən sonra dirildib, Rəsul olmuşdur». Məktubun 
davamında belə deyir: «Ey qardaşlar! İstəyirəm biləsiniz ki, sizə verdiyim İsanın 
düzüb-qoşduğu deyildir. Mən onu bir kəsdən almamışam və bir kəs də onu mənə 
öyrətməmişdir; İsa Məsih ilham vasitəsi ilə onu mənə aşkar etmişdir. 
Pulsun sözlərinə diqqət yetirməklə aydın olur ki, o, həzrət İsanın hüzuruna 
getməmiş və ondan feyz kəsb etməmişdir. Həmçinin məsihiliyin öyrənilməsində 
başqa bir müəllimi də olmamışdır; yalnız öz nəzər və iddiaları əsasında ilham yolu 
ilə və İsa Məsihin vasitəsi tə'lim gördüyünü və o həzrətin İncili ona ilham etdiyini 
söyləyir. 
Digər tərəfdən Puls gediş-gəliş etdiyi Rəsullar və həvarilərin, o cümlədən 
Bornavanın uzun müddət onunla birlikdə olmasına baxmayarq, ondan ayırılmışlar. 
Puls nəticədə onları məzəmmət etmiş və kəlamlarını batil hesab etmişdir: «Ey 
Timutavus, sənə tapşırılan şeylərin hamısını hifz et. Mə'nasız və küfrlü sözlərdən, 
yanlış olaraq elm adlanan bəhslərdən uzaq ol. Çünki, bu şeylərdə özlərini mütəxəssis 
hesab edən bə'ziləri imandan azmışlar. Allahın feyz və mərhəməti sizin hamınıza 
olsun.» Başqa bir yerdə isə digərlərinin İncil adı ilə tanıtdırdıqları şeyi rədd edərək, 
yalnız öz İncilini həqiqi İncil hesab edir: «Mən bundan təəccüb edirəm ki, nə qədər 
tez sizi Məsihin feyzinə də'vət edən şəxsdən üz döndərdiniz; indi başqa bir İncilə 
tabe olmusunuz (halbuki başqa bir İncil möcud deyildir), amma bə'ziləri vardır ki, 
sizi iztiraba salıb Məsihin İncilini təhrif etmək istəyirlər. Hətta əgər biz, yaxud 
asimandan gələn bir mələk bizim e'lan etdiyimiz İncildən başqa bir İncil gətirsə, ona 
lə'nət olsun! Əvvəlcə dediyim kimi yenə də təkrar edirəm: Qəbul edilən İncildən 
başqa bir İncili qəbul edənlərə lə'nət olsun!» 
Pulsun bəyanatlar məcmusundan belə nəticə almaq olar ki, o, İsaya tabe olanların 
imanından istifadə edərək, məsihi dininin əsasını qoymuş Əhdi-cədidin,

---

236 
yaxud müqəddəs İncilin böyük hissəsini yazmış, digər hissəsi isə onun ideaları və 
yol göstərmələri nəticəsində başqalarının vasitəsi ilə yazılmışdır ki, burada Luqanın 
rolu başqalarından daha artıqdır. 
Puls öz doğulduğu şəhərdə həzrət Məsihin dininə qovuşmamışdan əvvəl, fəlsəfə 
mədrəsəsində Əflatun, Rəvaqi və Kəlbi fəlsəfəsi ilə yaxından tanış olmuş, bundan 
tə'sirlənərək Məsihi ilahiyyatını yazmağa başlamışdı. Pulsun İsanın ayininə daxil 
etdiyi ən mühüm təfəkkür İsanın ilahiləşdirilməsi olmuşdur. O, İsa üçün Məsiha 
məqamının fövqündə dayanan bir məqam təsəvvür etmişdir. Əlbəttə o, İsanı həmin 
xilsakar hesab edir ki, ilahi mələkutu yer üzərində bərqərar etmək üçün və qiyam 
etdikdən sonra bir daha buludların üzərində qayıdaraq qiyamət gününə qədər 
yaxşılarla pislərin arasında mühakimə etmək üçün gəlmişdir. Amma bu qeyri-yəhudi 
millətləri arasında də'vət etməyə məb'us olunduğundan və məsihilik fikri, həzrət 
İsanın be'sət və rəc'əti onlar üçün tamamilə düşünülməz bir fikir olduğundan, o 
qövmlərin təfəkkür və əndişəsinə mütənasib olan başqa bir yolla varid oldu. O, İsa 
(ə)-ın səciyyəvi xüsusiyyətlərdən olan dünyəvi ölüm və günahlardan qurtuluş və 
nicat tapmaq məsələsini irəli çəkərək deyirdi: «Şəxs üçün əbədi həyat o vaxt hasil 
olar ki, özünü ruhən İsa ilə birləşdirsin, qovuşdursun». O, İsanın ölüb-dirilməsindən 
sonra ölüm və be'sət məsələsini başqa bir şəkildə təfsir edərək deyirdi: «İsa Məsih 
asimani bir varlıqdır ki, ilahi zata və təbiətə malikdir; lakin onun özü tənəzzül edərək 
insani surət və qiyafəni qəbul etmiş, asimandan yerə nazil olmuşdur. Bu mərhələdən 
də süqut edərək onun dara çəkilməsinə razılıq vermişdir. Bu dərəcələrin hamısını 
ona görə qəbul etmişdi ki, bir daha qiyam etsin və öz atasının sağ əlində (Allahın) 
otursun, həyat və ölümün mütləq qüdrətini öz ixtiyarına keçirsin. 
Buna əsasən Puls, öz sirli mənşəyini şərh və təfsir etmək üçün İsa vücudunun əzəli 
olmasına və onun sifətlər aləmindən pak olmasına inandı. O, kulilərə yazdığı 
məktubda deyir: «Məsih gözəgörünməz Allahın məzhəri və surətidir, bütün 
məxluqatdan üstündür; çünki onun vasitəsi ilə göydə və yerdə olanların hamısı, 
görünənlər və görünməyənlər, taxtlar, padşahlar, hökmranlar, işlərin ixtiyar sahibləri 
yaradılmışdır. Bəli, bütün varlıqlar onun vasitəsi ilə bir-birinə qovuşur və bir-biri ilə 
əlaqəli olur. 
Pulsun əndişələrindən ibarət olan digər bir məsihi əqidəsi isə İsa Məsihin 
bəşəriyyətin günahlarına görə qurban olmasıdır. O, ibranilərə məktub yazaraq Musa 
şəriətinin qüvvədən düşən qurbanlığı haqda deyir ki, İsa Məsih gəlmişdir ki, Allahın 
iradəsini yerinə yetirsin. 
Sonra sözünü belə davam etdirir: «İsa Məsih Allahın iradəsini yerinə yetirdikdə və 
öz bədənini həmişəlik olaraq qurbanlıq təqdim etdikdə, biz öz günahlarımızdan 
paklaşdıq». 
$ $ $ 

---

237 
Gələn dərslərdə məsihilik ayinində özünəməxsus prinsiplərə malik olan Pulsun 
təfəkkürünü daha artıq araşdıracağıq. Qısa şəkildə demək olar ki, məsihilik əsaslı 
olaraq, İsa Məsihdən daha artıq ona mənsub edilir. Puls İntakiyəyə getdikdə, ilk dəfə 
olaraq, Məsihi adını İsanın ardıcıllarına verdi.