SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

1. Brahma-samac firqəsi; Bu firqənin əsası 1828-ci ildə Ramnuhan Roy adlı 
brahman tərəfindən qoyulmuşdur. O, Mahavira və Budda və s. Hind mütəfəkkirləri 
kimi həqiqətin kəşf olunması üçün uzun illər sərgərdan həyat sürərək daim axtarış 
aparmışdır. Ramnuhan Roy digər ideoloji cərəyanlarla tanış olmaqla yanaşı, hind 
cəmiyyətində mövcud olan minlərlə təfəkkür tərzi arasında həqiqəti tapmağa 
çalışmışdır. 
O, İngiltərə dövləti tərəfindən xristianlığın Hindistanda təbliği üçün göndərilmiş 
missionerlərlə tanışlıqdan sonra xristian əxlaqına maraq göstərmiş, İslam kimi 
monoteist dinləri tədqiq etdikdən sonra allahpərəstliyi və tovhidi seçmişdir. Sonra, 
təkallahlılıq baxışlarını hinduizmin müqəddəs kitabları ilə əlaqələndirmək üçün 
hindusların dini inanclarını yenidən nəzərdən keçirmişdir. Buna əsasən də 
upanişadlara yazdığı yeni təfsirdə hinduizmdəki bütün çoxallahlıq və müşrik 
nəzəriyyələri rədd etmişdir. 
Buna görə də, brahma-samac hinduizmin təkallahlı firqəsi sayılır və onun inancları 
varlıq aləminin yaradıcısı və qoruyanı, əbədi ulu tanrının ruhi zatının təkliyi əsasında 
qurulub. Bu firqə şirkin hər bir növünü və çoxallahlığı batil hesab etdiyinə görə də 
hinduizmin şirkin, çoxallahlığın simvolu olan bütlərə, tanrıların heykəllərinə sitayiş, 
bütlərə qurban kəsmək kimi bütün ibadət rituallarını qadağan və rədd edir. Bununla 
yanaşı, xristianlığın əxlaq norması olan “başqaları ilə onlardan özünə qarşı 
gözlədiyin rəftara uyğun rəftar et” prinsipi bu firqədə mühüm əxlaq norması kimi 
xüsusi mövqeyə malikdir. 

---

129 
Ramnuhan Roy o dövrdə qərblilər tərəfindən öz müstəmləkələrində geniş təbliğ 
edilib yayılan Qərb humanizminin tə'siri altına düşmüşdür. Hinduizmin Qərbin 
ümumbəşəri düşüncələrinin hücumu qarşısında müdafiə oluna bilməsi üçün insan 
hüquqlarını pozan bütün qanun və prinsipləri rədd edərək onlara qarşı çıxdı. Buna 
görə də, dul qadınların ölmüş ərlərinin cəsədi ilə birlikdə yandırılması, azyaşlıların 
zorla evləndirilməsi və s. qanunları tamamilə qəbuledilməz sayıldı. Ramnuhan Roy 
eyni halda hinduizmin müqəddəs kitablarını, yə'ni vedanta və upanişadları qəbul 
etmişdir. Bu firqə də hinduizm mə'bədlərində olan pərəstiş və dua mərasimlərini 
əvvəlki səpkidə yerinə yetirir. Firqənin kasta sinfi quruluşunu rədd etməsinə 
baxmayaraq, brahmanlar yenə də yüksək məqam sahibidirlər və bu firqədə onlara 
xüsusi hörmət göstərilir. Hətta Ramnuhan Royun ardıcıllarından çoxu onun şəklinə 
pərəstiş edərək hörmətlə yanaşırlar. 
Buna görə də, brahma-samac firqəsi İslam, hinduizm, xristianlıq və qərb tərzi-
təfəkkürlərinin, eləcə də onun banisinin şəxsi e'tiqadlarının sintezi nəticəsində 
formalaşmışdır. Bu ayin 19-cu əsrin ikinci yarısında yenidən parçalanmasına 
baxmayaraq, hal-hazırda hinduizmin ən mühüm firqələrindən biri kimi tanınır və 
Hindistanda çoxsaylı ardıcılları vardır.