Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

oshirish uchun xarajatlar
2 46

---

12.28- jadvalning davorni
1
2
3
2.Tashkilotning ishlab chiqarish tizimi elementlari
2.1. Ishlab chiqarish
funksiyalari
Ish vaqtini yo‘qo-
tishni qisqartirish,
haddan ziyod yuqori
darajadagi ishlarga
ketgan vaqtlarni
qisqartirish
— bitta ishchiga, brigadaga
to‘g‘ri keladigan ishlab
chiqarish funksiyalarining
soni;
— ishlab chiqarish funk-
siyalarini amaigaoshirish
xarajatlari;
— ishlab chiqarish funksiya-
larini amalga oshirishning
davomiyligi vasifati
2.2. Ishlab
chiqarishning
tashkiliy tuzilmasi
Ishlab chiqarishning
tashkiliy tuzilma-
larini takomillash­
tirish, ishlab chiqa­
rish boMinmalari ish-
larining ritmikligini
oshirish
— tashkilotning ishlab
chiqarish bo‘linmalarining
tarkibi;
— tashkilot boiinmalarining
hududiy joylashishi;
— ishlab chiqarish tuzilmalari
bo‘g‘inlarining ichki ishlab
chiqarish aloqalari;
— ishlab chiqarish bo‘linma-
lari bo'yicha ishlovchilar
sonini, ishlab chiqarish
quwatlari va ishlab chiqarish
hajmlarini taqsimlash;
— ishlab chiqarish davrining
davomiyligi
2.3. Ishlab chiqarish
kadrlari
Ishchilarga erkinlik
berish, ishchi kadr-
lardan foydalanishni
yaxshilash, ishchilar-
ning mehnat unum-
dorligini oshirish,
ishlab chiqarish ma-
daniyatini oshirish,
malakadarajasini
oshirish, kadrlar
qo‘nimsizligini pa-
saytirish, mehnat
me’yorlari sifatini
yaxshilash
— ishlab chiqarish kadrlari
tarkibi va tuzilmasi,
ishlovchilaming kategoriyalar
bo'yicha miqdori, tarkib bo‘-
yicha kadrlaming ta’min-
langanligi;
— ta’lim darajasi, qo'nim-
sizlik darajasi;
— mehnat resurslaridan
foydalanish samaradorligi;
— mehnat jamoasining
ijtimoiy tuzilmasi;
— mehnat unumdorligining
darajasi va ish haqi fondining
hajmi;
— mehnatni me’yorlashtirish
darajasi, mehnatni
taqsimlash va
kooperatsiyalash shakllari;
— mehnatni tashkil etish
darajasi
247

---

12.28- jadvalning davomi.
1
2
3
2.4. Mehnat
vositalari
Ishlab chiqarish
maydonlari va tran­
sport vositalaridan,
mashina va asbob-
uskunalardan
foydalanishni
yaxshilash, ishlab
chiqarishni av-
tomatlashtirish va
mexani/.atsiyalush-
tirish darajasini
oshirish
— asosiy ishlab chiqarish
fondlarining tuzilmasi,
qiymati va turlari bo‘yicha
asbob-uskunalarning tuzil­
masi va tarkibi, asosiy fond-
lardan foydalanish ko‘rsat-
kichlari bo‘yicha;
— asbob-uskunalaming ilg‘or-
ligi darajasi;
— fond bilan qurollanganlik,
avtomatlashti ri Iganl ik va
mexanizatsiyalashtirilganlik
darajasi
2.5. Mehnat
predmetlari
Material resurslari-
ning me’yordan
yuqori zaxiralarini
pasaytirish, material
resurslardan foydala-
nishni yaxshilash
moddiy boyliklarni
saqlashga ketadigan
xarajatlarni pasayti­
rish, aylanma mab-
laglarning aylanuv-
chanligini tezlashti-
rish, moddiy me’yor-
larning sifatini yax­
shilash
— material resurslaming
nomenklaturasi va hajmi;
— ishlab chiqarish zaxira-
larining hajmi;
— aylanma mablagiarning
aylanuvchanlikkoeffitsienti;
— qoilanayotgan material-
larning ilg‘orlik darajasi;
— material sig‘imi, mehnat
predmetlari bilan
ta’minlanganlik darajasi;
— moddiy resurslar bilan
ta’minlanganlikni tashkil etish
darajasi;
— moddiy resurslardan
foydalanish samaradorligi
2.6. Ishlab chiqa-
rishni tashkil etish
usullari
Ishlab chiqarish
davrining
davomiyligini
qisqartirish
— predmet, texnologikva
detallar bo‘yicha ixtisos-
lashganlik darajasi;
— mahsulotni ishlab chiqa­
rishni ng kooperatsiyalan-
ganlikva konsenratsiyalan-
ganlikdarajasi;
— ishlab chiqarishning ilmiy-
texnik darajasi;
— ishlab chiqarishni takomil­
lashtirish bo‘yicha chora-tad-
birlar samaradorligi
248

---

12.28- jadvalning davomi.
1
2
3
2.7. Ishlab chiqarish
Qo‘llanayotgan tex-
nologiyaning ilg‘orlik
darajasini oshirish,
texnologikjarayon-
larda qo‘l mehna-
tining solishtirma
ulushi rung kamay-
tirish
— texnologik jarayonlar
turiarining tuzilmasi,
ularning ilg'orlikdarajasi;
— qo‘l mehnatining
solishtirma ulushi, namunaviy
texnologikjarayonlarni
qo‘llash darajasi;
— texnologikjarayonlarni
amalga oshirish xarajatlari va
sifatini, texnik jarayonlar
oqimining davomiyligi
2.8. Mahsulot
Mahsulot va xizmat
sifatining oshishi,
mahsulot ishlab chi­
qarish va xizmat
ko'rsatish hajmining
oshishi, mahsulotni
tayyorlashning meh­
nat hajmini pasay-
tirish, mahsulotning
material sig'imini
pasytirish
— ishlab chiqarilayotgan
mahsulotning nomenklaturasi
va hajmi, ITIKI va xizmat­
lar hajmi;
— ishlab chiqarilgan mah­
sulot, ish va xizmatlarning
sifat darajasi;
— mahsulotning murakkablik
darajasi;
— yangi turdagi mahsulotlar-
ning solishtirma ulushu;
— ishlab chiqarish hajmlari
va ITIKI ning o ‘sish dinami-
kasi;
— ishlab chiqarilgan mahsu­
lotning tannarxi va narxi,
foyda va rentabelligi
12.4. Personalni boshqarish texnologiyasi va tizimini
takomillashtirish loyihalarining ijtimoiy samaradorligini
baholash
Personalni boshqarish texnologiyasi va tizimini takomil­
lashtirish loyihalarining ijtimoiy samaradorligini baholash 
ulami amalga oshirishning nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy 
oqibatlarini aniqlashni ham talab etadi.
Loyihalarning ijtimoiy samaradorligi ijobiy yutuqlarga 
erishish bilan birga, shu jum ladan tashkilotdagi ijtimoiy
249

---

o‘zgarish nuqtayi nazaridan salbiy holatlaming oldini olishni 
ham o ‘zida namoyon etadi.
Ijobiy o‘zgarishlar qatoriga quyidagi o‘zgarishlarni kiritish 
mumkin:
— personalning yashash darajasi va sifatini oshirishni 
ta’minlash (ma’qul ish sharoiti, ma’qul ish haqi, zarur ijti­
moiy xizmatlar va h.k.);
— xodimlarga shaxsiy qobiliyatlarini rivojlantirish va 
amalga oshirish uchun sharoitlar yaratish;
— mustaqillik va erkinllik darajasiga erishish (qaror qabul 
qilish imkoniyati, vazifalarni bajarish usulini aniqlash, grafik 
va ish intensivligini o £rnatish va h.k.);
— qulay ijtimoiy-ruhiy muhitni yaratish (kommunikasiya 
qilish imkoniyati, boxabarlik, rahbariyat va hamkasblar bilan 
nisbatan nizosiz munosabatlar va h.k.).
Yo‘qotilgan salbiy o ‘zgarishlar qatoriga quyidagilarni 
kirish mumkin:
— noqulay ish sharoiti tufayli personal sog‘ligiga keltirilgan 
zarar (kasbiy kasalliklar, ishdagi baxtsiz holatlar va h.k.);
— shaxsga keltirilgan zarar (intellektual va jismoniy ko‘p 
ish yuklatilishi va yuklatilmasligi, stressli vaziyatlar va h.k.).
Personalni boshqarish texnologiyasi va tizimini takomil- 
lashtirishning ijobiy ijtimoiy oqibatlari tashkilot chegarasi 
doirasidan ham tashqarida shakllanishi (va baholanishi ham 
lozim) mumkin (qulay korxona nufuzining shakllanishi, 
mintaqada yangi ish o‘rinlarini yaratish va barqaror bandlikni 
ta’minlash, iste’molichilar va tabiat uchun mahsulot havf- 
sizligini ta’minlash).
Personalni boshqarish texnologiyasi va tizimini takomil- 
lashtirishning ijtimoiy tavsifini, personalni boshqarish tizimi- 
ning alohida tizim osti kesimida keltirib o‘tamiz.