Shaxs va jamiyat

Tarixning davriy 
kechishi
Taraqqiyot g‘oyasi: 
ijobiy va salbiy 
jihatlari
v bob. ijtimoiy-tarixiy jarayonlar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

94
qo‘yadi. xviii asrga kelib dunyoviy maqomdagi taraqqiyot nazariyasi 
maydonga chiqdi.
xix asrdayoq, ayniqsa, xx asrda tarixiy taraqqiyotning umid-
baxshligi shubhaga olina boshlandi. Chunki bir yo‘nalishdagi 
taraqqiyot ikkinchi yo‘nalishda orqaga ketishni keltirib chiqarib, inson 
va uning jamiyat rivojlanishiga xavf tug‘dirgan edi. bularga qara may, 
kishilik jamiyatining erishgan taraqqiyotidan ko‘z yumib bo‘lmaydi. 
xususan, uning quyidagi ko‘rsatkichlarini keltirish mumkin:
1. davrdan davrga o‘tgan sari mehnat vositalarini takomillashtirish 
va mehnatning o‘zini yanada oqilona tashkil etish hisobiga mahsulot 
ishlab chiqarish sur’ati beqiyos darajada o‘sdi.
2. ishlab chiqarish taraqqiyoti bilan bog‘liq holda ilm-fan 
rivojlanishiga keng yo‘l ochildi, fan bevosita ishlab chiqaruvchi 
kuchga aylana boshlandi.
3. ishlab chiqarish yuksak texnologiyalar bilan qurollangani tufayli 
ijtimoiy ehtiyojlar tobora to‘laroq qondira boshlandi, turmush tarzi 
takomillashtirilib borildi.
4. tabiat stixiyasidan qutulish imkoniyatlari tobora ko‘proq 
yaratila borildi. shuningdek, ijtimoiy kuchlarning stixiyasi xarak-
terlarning salbiy oqibatlarini kamaytirish mumkin bo‘la bordi.
5. sayyora miqyosida imkoniyatning o‘zaro yaqinlashuvi, 
umuminsoniy qadriyatlarning tobora kengroq va chuqurroq tarzda 
tarqalishi sharoiti yaratila bordi.
6. insonning erkinlik darajasi jiddiy ravishda kengaydiki, bu 
muayyan darajada huquqiy-siyosiy institutlar faoliyatida o‘z aksini 
topib bordi.
ayni vaqtda, ijtimoiy-tarixiy taraqqiyotning hozirgi tarzda amalga 
oshishida insoniyat hayotiga to‘g‘ridan to‘g‘ri xavf soladigan quyidagi 
jihatlarni ham maydonga keltirdi:
birinchidan, tabiiy muhitni kimyoviy-radioaktiv va boshqa xavfli 
moddalar bilan zararlanishi, ekologik inqiroz;
ikkinchidan, fandan yalpi harbiy – vayronagarchilik (ommaviy 
qirg‘in qurollari) keltirish maqsadlarida foydalanish;
uchinchidan, jinoyatchilik, giyohvandlik, ichkilikbozlik, 
fohishabozlik, ko‘pgina kishilarda axloqiy buzilish hollarining 
ko‘payishi;
to‘rtinchidan, ijtimoiy tengsizlikning kuchayishi, ayrim ki-