Subwencja ogólna składa się z 3 części

Szczególną grupę - w zadaniach Prezesa UOKiK - stanowią działania w obszarze edukacji i informacji konsumenckiej. Obejmują one m.in.:

·współpracę z organami samorządu terytorialnego oraz krajowymi i zagranicznymi organizacjami do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów (art. 19 ust. 1 pkt 7d p.p.m.o.k.),

·udzielanie im pomocy w ramach ustaleń rządowej polityki konsumenckiej (art. 19 ust. 1 pkt 7e p.p.m.o.k.),

·inicjowanie konsumenckich badań towarów i usług (art. 19 ust. 1 pkt 7f p.p.m.o.k.),

·opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących prawa konsumentów (art. 19 ust. 1 pkt 7g p.p.m.o.k.).

Zadania te Prezes UOKiK dotychczas wykonywał głównie przy pomocy i udziale organizacji konsumenckich. Dane dotyczące tych organizacji - adresy, telefony - zawiera załącznik do niniejszego materiału. Prezes zleca organizacjom określone prace z zakresu ochrony konsumenta oraz przekazuje im na ten cel środki finansowe, pochodzące z budżetu państwa. Zlecane są w praktyce takie zadania jak:

- świadczenie bezpłatnego poradnictwa i pomocy prawnej indywidualnym konsumentom (m.in. pisanie pozwów do sądów i udział w procesach sądowych),

- wykonywanie testów porównawczych (badań) konkretnych towarów i usług oraz publikacja wyników tych badań w środkach masowego przekazu w celu umożliwienia konsumentom właściwych zakupów,

- wydawanie i kolportaż broszur (ulotek) informacyjnych dla konsumentów na wybrane tematy (np. o prawach i roszczeniach związanych z nabyciem wadliwego towaru),

- opracowywanie pilotażowych programów edukacyjnych dla szkół, w celu przygotowania przyszłych konsumentów do świadomego i racjonalnego działania na rynku.

UOKiK dostrzega w ww. organizacjach ważnego partnera działań prokonsumenckich i podejmuje starania na rzecz umocnienia ich pozycji oraz rozwoju. Urząd oczekuje, iż w bieżącym roku i latach następnych część z ww. zadań w zakresie edukacji i informacji konsumenckiej będzie podejmowana wspólnie z samorządem terytorialnym.

Ostatnią grupą są działania o charakterze niewładczym. Wynikają one m.in. z faktu otrzymywania przez UOKiK rokrocznie setek skarg konsumenckich. Możliwości Urzędu w tym zakresie są nader ograniczone, gdyż Prezes UOKiK nie ma prawa nakazać jakiemukolwiek przedsiębiorcy załatwienia skargi dotyczącej roszczeń cywilnoprawnych w określony sposób. W toku postępowań skargowych UOKiK udzielał porad i informacji a także podejmował próby mediacji pomiędzy skarżącym a przedsiębiorcą, wskazując na prawa konsumenta. Wiele takich mediacji było skutecznych. Od 1 stycznia 1999 r. prowadzenie mediacji w celu ochrony indywidualnych interesów i praw konsumentów jest zadaniem jednostek Inspekcji Handlowej (szczebel wojewódzki), zaś poradnictwo i informowanie - zadaniem powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów). W tej sytuacji, w miarę konsolidacji struktur terenowych ww. organów, skargi konsumentów będą przekazywane z UOKiK tym organom - do załatwienia wg właściwości. UOKiK będzie natomiast podejmował, wynikające ze skarg, sprawy mające charakter publiczny, tj. dotyczące ogółu konsumentów na szczeblu lokalnym lub ogólnokrajowym. W sprawach takich UOKiK może występować do przedsiębiorców i związków przedsiębiorców, na podstawie art. 19 ust. 1 pkt 3a p.p.m.o.k. (nowe uprawnienie).

Skargi konsumenckie są podstawą innych działań Prezesa UOKiK, o których była uprzednio mowa. W uzupełnieniu można dodać, że w przypadkach uzasadnionych skargami lub innymi okolicznościami, Prezes UOKiK składa do odpowiednich organów państwowych wnioski o zmianę przepisów w zakresie ochrony praw konsumenta. Takie upoważnienie dla Prezesa przewiduje art. 19 ust. 1 pkt 7b p.p.m.o.k.

Jak wskazano wyżej, drugim ważnym organem administracji rządowej, uzupełniającym działania i kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie polityki konsumenckiej, jest Inspekcja Handlowa. Inspekcja została powołana do ochrony interesów konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Do zadań Inspekcji należy:

·kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji, handlu i usług,

·kontrola jakości i bezpieczeństwa towarów i usług, w szczególności zagrażających życiu lub zdrowiu konsumentów,

·podejmowanie kontroli, mediacji i innych działań interwencyjnych w celu ochrony indywidualnych interesów i praw konsumentów,

·prowadzenie centralnych i wojewódzkich laboratoriów kontrolno-analitycznych,

·organizowanie i prowadzenie polubownego sądownictwa konsumenckiego,

·prowadzenie poradnictwa konsumenckiego.

Zadania Inspekcji wykonują Główny Inspektor Inspekcji Handlowej oraz wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów inspekcji handlowej. Wojewódzkie inspekcje wchodzą w skład zespolonej administracji wojewódzkiej i dysponują jednostkami terenowymi (delegatury). Inspekcja Handlowa ma dla ochrony konsumentów i realizacji polityki konsumenckiej w praktyce kluczowe znaczenie. Jej stałe działania kontrolne zapewniają konsumentom - jako zbiorowości - ekonomiczne i zdrowotne bezpieczeństwo oraz przyczyniają się do kształtowania rzetelności w handlu i usługach.

Podstawą działań Inspekcji są plany kontroli o znaczeniu krajowym, zatwierdzane przez Prezesa UOKiK oraz okresowe plany pracy (wojewódzkie). Podejmowane są też kontrole doraźne, stosownie do zaistniałych na bieżąco potrzeb - np. w następstwie uzyskania od konsumentów informacji o naruszeniu ich praw, lub na zlecenie właściwych organów administracji (Prezesa UOKiK, wojewody). W wyniku kontroli organy Inspekcji mogą wydawać decyzje administracyjne dotyczące stwierdzonych naruszeń (np. nakazy wycofania z obrotu wadliwych towarów, przeklasyfikowania ich lub zniszczenia), wymierzać mandaty przedsiębiorcom, bądź kierować sprawy do postępowania ds. wykroczeń lub karnego. Ustalenia kontroli służą Prezesowi UOKiK do formułowania wniosków co do pożądanych rozwiązań legislacyjnych lub politycznych, oraz innych wystąpień, np. w trybie u.z.n.k.

Zwrócić należy szczególną uwagę na prowadzone przez Inspekcję sądownictwo konsumenckie. Zapewnia ono konsumentom szybkie i tanie rozwiązywanie sporów wynikających z powszechnie zawieranych transakcji w życiu codziennym. Postępowanie w tym trybie jest znacznie uproszczone i dogodne dla stron sporu. Wiele spraw przed tymi sądami załatwianych jest w formie ugody. W załączniku do niniejszego materiału znajduje się wykaz jednostek Inspekcji Handlowej oraz sądów konsumenckich, z adresami i telefonami.

Z dniem 1 stycznia 1999 r. powstało trzecie ogniwo ochrony interesów konsumenta, a mianowicie - samorząd terytorialny. Zadania z zakresu ochrony konsumenta mają być realizowane również przez samorząd szczebla powiatowego i wojewódzkiego, jako zadania własne. Kompetencje samorządu wyznaczają tu cytowane na wstępie trzy ustawy.

W przypadku samorządu wojewódzkiego, żadna z ustaw nie określa jaki konkretnie ma być zakres tych zadań (poza prawem żądania wszczęcia postępowania antymonopolowego - art. 21 ust. 1 pkt 4 p.p.m.o.k.). Wobec czego wydaje się, iż należy się tu kierować ogólnymi zapisami, wskazującymi na czym polega ochrona konsumenta, zawartymi w art. 19 ust. 1 p.p.m.o.k., ustaleniach rządowej polityki konsumenckiej i niniejszym opracowaniu. Zakres zadań powinien być dostosowany do lokalnych możliwości i potrzeb. Szczególnie pożądanym byłoby wprowadzenie elementów edukacji konsumenckiej do programów szkolnych, w czym może pomóc UOKiK (zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 7e p.p.m.o.k.) oraz stowarzyszenia konsumentów.

Zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumenta mają natomiast wykonywać powiatowi (miejscy) rzecznicy konsumentów o kompetencjach doradczych i procesowych. Kompetencje te szczegółowo określa rozdział 5a p.p.m.o.k. (art. 21c-21f), art. 21 ust. 1 pkt 5 p.p.m.o.k. i art. 19 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Przepisy te ustalają iż do zadań i uprawnień rzecznika należy:

·zapewnienie konsumentom bezpłatnego poradnictwa i informacji prawnej w zakresie ochrony ich interesów,

·wytaczanie powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępowanie, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumenta,

·możliwość udzielania obywatelom także w innych formach pomocy prawnej w zakresie ochrony praw konsumentów,

·składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów,

·współdziałanie (współpraca) z właściwymi terytorialnie delegaturami UOKiK, jednostkami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi,

·występowanie do zarządu powiatu z wnioskiem o zlecenie prowadzenia bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego działającym na obszarze powiatu organizacjom, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumenta,

·możliwość żądania wszczęcia postępowania antymonopolowego,

·prawo występowania przeciwko czynom nieuczciwej konkurencji.

Zadania te wymagają krótkiego omówienia i sugestii co do zasad i możliwości ich realizacji.

Pomoc prawna i poradnictwo konsumenckie może być prowadzona także poprzez kolportaż ulotek i broszur edukacyjno-informacyjnych, którymi dysponuje UOKiK i stowarzyszenia konsumentów.

To rzecznik podejmuje decyzję co do wytoczenia powództwa w konkretnej sprawie, czy też podjęcia innej czynności procesowej na rzecz konsumenta - zaś konsument nie może go do tego zmusić. Uprawnienia procesowe rzecznika są tu zbliżone do przysługujących organizacjom społecznym, na podstawie art. 61-62 Kodeksu postępowania cywilnego. Jednakże pogląd ten musi zweryfikować orzecznictwo sądowe.

Współdziałanie z administracją rządową i stowarzyszeniami konsumenckimi powinno być rozumiane bardzo szeroko. Chodzi tu o:

·sygnalizowanie problemów dotyczących naruszeń praw konsumentów odpowiednim jednostkom, stosownie do ich właściwości, czyli w przypadku złej jakości towarów - do Inspekcji Handlowej a w razie praktyk monopolistycznych lub nieuczciwej konkurencji - do delegatury UOKiK,

·wzajemne informowanie o zamierzonych działaniach i ich koordynowanie,

·wymianę doświadczeń, szkolenia, seminaria, itp.,

·składanie wniosków co do publikacji, programów i badań (testów) niezbędnych dla edukacji konsumentów,

·zgłaszanie potrzeb w zakresie ochrony konsumenta wymagających rozwiązań prawnych na szczeblu ogólnokrajowym bądź rozwiązań politycznych.

Występowanie rzecznika w procedurach antymonopolowych omówiono wyżej (zob. art. 21 ust. 1 pkt 5 p.p.m.o.k.). W zakresie zwalczania czynów nieuczciwej konkurencji rzecznik konsumentów ma uprawnienia analogiczne do kompetencji Prezesa UOKiK. Wynika to z postanowień art. 19 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Uprawnienia takie przysługują również organizacjom, których celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów. Rzecznik może zatem działać w trybie tej ustawy samodzielnie, bądź wspólnie z delegaturami UOKiK lub stowarzyszeniami konsumenckimi.

Ustawa (p.p.m.o.k.) ustala, że rzecznika powołuje i odwołuje rada powiatu (rada miasta na prawach powiatu) spośród osób z wyższym wykształceniem i co najmniej pięcioletnią praktyką zawodową. Ponadto uprawnia powiaty aby, w drodze porozumienia, utworzyły jedno wspólne stanowisko rzecznika. Nie ma tu żadnych innych ograniczeń. Przepisy te stwarzają zatem elastyczne ramy do stosowania rozwiązań adekwatnych do potrzeb i możliwości lokalnych wspólnot samorządowych. Do samorządu należy również decyzja odnośnie usytuowania organizacyjnego rzecznika w powiecie. Rzecznik powinien mieć jednak taką obsługę biurową, która zapewniałaby mu realną możliwość działania i wykonywania ustawowych zadań.

 

Podsumowanie

Podpisanie przez Polskę Traktatu o stowarzyszeniu ze wspólnotami europejskimi nakłada na nasz kraj obowiązek podjęcia przedsięwzięć stwarzających właściwe ramy stopniowej integracji z Unią Europejską. Jednym z warunków jest konieczność przyjęcia rozwiązań prawnych, instytucjonalno-organizacyjnych i finansowych, zgodnych ze standardami Unii, umożliwiających prowadzenie przez państwo świadomej polityki konsumenckiej, stanowiącej integralną część polityki makroekonomicznej. Założenia i instrumenty realizacji takiej polityki zostały wypracowane i zaakceptowane przez Rząd, o czym była już mowa. Należy dodać, iż umożliwia ona osiągnięcie liczących się efektów społecznych i ekonomicznych, wśród których wymienić można:

- ograniczenie zagrożeń wynikających z przedostawania się do obrotu produktów niebezpiecznych, zmniejszenie liczby wypadków konsumenckich i związanych z tym społecznych i indywidualnych kosztów leczenia,

- wzrost międzynarodowej konkurencyjności produktów krajowych, w związku z podniesieniem ich standardów jakościowych i norm bezpieczeństwa,

- zmniejszanie "szarej strefy" w związku z eliminacją z rynku przedsiębiorców nierzetelnych i nieuczciwych,

- racjonalizację konsumpcji i upowszechnienie wzorów racjonalnego żywienia,

- stworzenie mechanizmów poprawy bytu rodzin polskich poprzez skuteczniejszą obronę ich interesów ekonomicznych,

- wzrost zaufania do państwa i procedur demokratycznych,

- zapewnienie konsumentom polskim możliwości realizacji korzyści płynących z uczestnictwa we wspólnym rynku.

Przedstawiony wyżej nowy układ organizacyjny tworzy podstawy systemu ochrony instytucjonalnej konsumenta w naszym państwie. Trudno jest przesądzać jak będzie on funkcjonował w praktyce, zwłaszcza w sytuacji gdy nadal brak jest prawa materialnego w wielu istotnych dla konsumentów kwestiach. Niewątpliwie jednak pozwoli on zarówno administracji publicznej jak i organizacjom konsumenckim lepiej wpływać na ochronę interesów konsumenta polskiego.

 

5. Prawna ochrona interesów konsumenta w Polsce.

Podstawową normą prawną odnoszącą się do ochrony konsumenta jest art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który nakłada w na wszystkie władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Konstytucja stanowi jednocześnie, iż zakres tej ochrony określa ustawa.

Faktem jest, że nasze prawo konsumenckie w wielu dziedzinach nie jest jeszcze adekwatne do rzeczywistości rynkowej. Brakuje prawnych uregulowań nowych zjawisk, które pojawiły się wraz z gospodarką rynkową. Niekorzystna jest więc np. sytuacja konsumenta stającego we własnym domu twarz w twarz ze sprzedawcą-akwizytorem, starającym się za wszelką cenę (często nawet oszustwa) sprzedać - nieprzygotowanemu na dokonywanie transakcji handlowej konsumentowi - produkt czy usługę. Bardzo często umowy, podsuwane w takich sytuacjach do pośpiesznego podpisania, zawierają warunki dla nabywcy niekorzystne, narzucone jednostronnie przez usługodawcę. Przykładów takich można wymieniać wiele. Mimo tych wszystkich mankamentów i braków, konsument ma uprawnienia chroniące jego różne interesy, często jednak rezygnuje z ich realizacji. Przyczyny takiego stanu są różne - od nieznajomości należnych mu uprawnień poczynając, na kosztownych czasochłonnych i wręcz zniechęcających do aktywności procedurach sądowych kończąc.

Prawo do bezpieczeństwa, czyli ochrony życia i zdrowia konsumentów, wymaga, aby szczególną ochroną prawną zostały objęte wprowadzane do obrotu: żywność, środki farmaceutyczne (w tym leki homeopatyczne i zioła), wyroby chemiczne (w tym kosmetyki i wyroby perfumeryjne oraz wyroby chemii gospodarczej). Istotne znaczenie mają także przepisy ogólne, decydujące o kształcie normalizacji i certyfikacji.

Ustawa o badaniach i certyfikacji (Dz. U. 55/1993, poz. 250) obowiązuje od 1 stycznia 1994 r. W zakresie dotyczącym konsumentów, celem jej jest ochrona rynku krajowego przed wyrobami mogącymi stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia i środowiska naturalnego. Zgłaszanie wyrobów do badań i certyfikacji jest dobrowolne, bowiem w warunkach gospodarki rynkowej kontrola jakości towarów odbywa się głównie poprzez działania konkurencji. Wyjątek stanowią wyroby krajowe i importowane, mogące stwarzać zagrożenie lub służące ratowaniu życia, zdrowia i środowiska. Podlegają one obowiązkowej certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczeniu tym znakiem. Znak bezpieczeństwa jest zastrzeżony przez Polski Centrum Badań i Certyfikacji. Podstawą oceny certyfikowanych wyrobów i usług są Polskie Normy, wprowadzone do obowiązkowego stosowania przez właściwych ministrów, oraz branżowe przepisy prawne.

W Ustawie o normalizacji (Dz. U. 55/1993, poz. 251) wprowadzono regułę, że norma krajowa - polska norma - stosowana jest na zasadzie dobrowolności. Staje się więc jedynie wzorem dla produkcji i innych czynności, a nie prawem bezwzględnie obowiązującym. Wyjątek stanowią, jak wspomniano wyżej, względy takie jak ochrona życia, zdrowia, mienia i środowiska naturalnego.

Uzupełnieniem systemów certyfikacji i normalizacji jest system miar i wag oraz zasady jego stosowania, ustalone w Prawie o miarach (Dz. U. 55/1993, poz. 248). Ustawa ta określa legalne jednostki miar, wymagania dotyczące przyrządów pomiarów, warunki kontroli i nadzoru w zakresie przestrzegania przepisów ustawy przez przedsiębiorców oraz sankcje karne.

Podstawowe zasady oznakowania towarów ustala Ustawa o działalności gospodarczej (Dz. U. 41/1988 r., poz. 324). Stanowi ona, że przedsiębiorca prowadzący działalność wytwórczą jest zobowiązany zamieszczać na towarach wprowadzanych do obrotu oznaczenia zawierające: nazwę (firmę) lub imię i nazwisko producenta, jego adres oraz nazwę lub symbol towaru, niezależnie od oznaczeń wynikających z odrębnych przepisów.

Żywność i warunki zdrowotne żywności chronione są poprzez wiele różnych dziedzin prawa, przede wszystkim prawa administracyjnego, które zajmuje się regulowaniem problemów produkcji żywności i jej warunków zdrowotnych oraz obrotu. Ponadto należy uwzględniać przepisy Kodeksu cywilnego czy normy prawa karnego. Najważniejszym aktem prawnym jest Ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. 29/1970 r., poz. 245). Zawiera ona regulacje dotyczące: urzędowej kontroli żywności, higieny i zanieczyszczeń; znakowania; substancji dodatkowych dozwolonych; żywności przeznaczonej do specjalnych celów żywieniowych oraz materiałów i produktów mających kontakt z żywnością. Do ustawy została wydana duża liczba aktów wykonawczych, wśród których szczególne znaczenie ma Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie znakowania środków spożywczych, używek i substancji dodatkowych dozwolonych przeznaczonych do obrotu (Dz. U. 86/1994 r., poz. 402). Określa ono ogólne zasady obowiązkowego znakowania żywności przeznaczonej do sprzedaży detalicznej (dane dotyczące producenta, skład, terminy przydatności do spożycia itp.) oraz reguluje niektóre aspekty prezentowania żywności i jej reklamy. Nadzór nad jakością żywności (poza kontrolą wewnętrzną producenta) sprawują: Inspekcja Handlowa, Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Inspekcja Ochrony Roślin oraz Centralny Inspektorat Standaryzacji.

Wyroby chemiczne i inne to grupa obejmująca produkty, których wpływ na bezpieczeństwo konsumenta jest dość zróżnicowany. Występują tu wyroby kosmetyczne i chemii gospodarczej oraz przedmioty użytku i urządzenia, z którymi człowiek ma bezpośredni kontakt w swoim życiu codziennym. Ponadto - chemikalia, wprowadzane do środowiska naturalnego, oddziałujące na człowieka pośrednio. W dziedzinie kosmetyków nadal obowiązują przepisy przedwojenne (Dz. U. 13/1939 r., poz.72), na podstawie których każdy krajowy środek kosmetyczny musi mieć atest. Badania i atestację przeprowadzają upoważnione jednostki naukowo - badawcze, tj. Państwowy Zakład Higieny oraz Instytut Matki i Dziecka. Kosmetyki importowane muszą również mieć atest jednej z tych instytucji. Środki takie jak farby do włosów, preparaty do rozjaśniania włosów oraz do depilacji muszą być zaopatrzone w recepturę w języku polskim - dopiero wówczas uzyskują numer rejestru Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, warunkujący dopuszczenie na rynek polski. W zakresie chemii gospodarczej i niektórych kosmetyków obowiązkową certyfikacją na znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem objęto tylko: proszki do prania, płyny do zmywania naczyń i szampony do mycia włosów.

Środkami farmaceutycznymi są: leki, środki antykoncepcyjne oraz surowce farmaceutyczne. Jakość środków farmaceutycznych i materiałów medycznych zabezpiecza, z punktu widzenia interesów konsumenta, Ustawa o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym. (Dz. U. 105/1991 r., poz. 452). Ustawa upoważnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej do prowadzenia rejestru środków farmaceutycznych i materiałów medycznych dopuszczonych do obrotu w kraju. Wprowadzone ograniczenia w zakresie reklamy leków wynikają z potrzeby ochrony zdrowia ludzkiego przed nadmierną, nieuzasadnioną ich konsumpcją, na której poziom może wpłynąć reklama. Stąd art. 4 ust. 2 ustawy zabrania prowadzenia w mediach reklamy leków wydawanych wyłącznie z przepisu lekarza. Ponadto sprawę tę reguluje Zarządzenie MZiOS w sprawie zasad i form prowadzenia reklamy i przekazywania informacji o środkach farmaceutycznych i materiałach medycznych (M.P. 17/1994 r., poz. 131).

Szczególne znaczenie dla konsumentów usług medycznych ma Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 91/1991 r., poz. 408). Uregulowano w niej m.in. kwestie związane z dostępem do świadczeń zdrowotnych oraz ustalono katalog podstawowych praw pacjenta. Istotnej nowelizacji tej ustawy dokonano w czerwcu 1997 r. wprowadzając przepis regulujący prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, spowodowaną zawinionym naruszeniem praw pacjenta.

Prawo do bezpiecznego środowiska naturalnego ściśle wiąże się z bezpieczeństwem i jakością towarów i usług. Podstawowym aktem prawnym, regulującym kompleksowo to zagadnienie, jest Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. 49/1994 r., poz. 196). Określa ona zasady ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, zmierzające do zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom konsumentów korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości. Środowiskiem, w rozumieniu ustawy, jest ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak i przekształconym w wyniku działania człowieka.

Prawo do ochrony interesów ekonomicznych to kolejne prawo konsumenta, jakie realizowane jest w ramach polityki konsumenckiej. Interesy ekonomiczne są oczywiście zróżnicowane i dotyczą różnych dziedzin aktywności ekonomicznej. Wiele z nich występuje stosunkowo od niedawna. Ważnym krokiem w dostosowywaniu przepisów prawa do zmieniającej się w naszym kraju sytuacji ekonomicznej była nowelizacja Kodeksu cywilnego (1990 r.). Z dniem 1 października 1992 r. gwarancja przestała mieć charakter obligatoryjny. Oznacza to, że producent może, lecz nie musi konsumentowi jej udzielić.

Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wykonywania umów sprzedaży rzeczy ruchomych z udziałem konsumentów (Dz. U. 64/1995 r., poz. 328) ujednoliciło sytuację konsumenta wobec wszystkich form własności operujących na rynku, a także ujęło podstawowe prawa i obowiązki obu stron umowy sprzedaży. W dniu 27 grudnia 1996 r. weszła w życie kolejna istotna nowelizacja kodeksu cywilnego (Dz. U. 11/1996 r., poz. 542). Zgodnie z nią do konsumenta należy wybór w podjęciu decyzji, czy chce korzystać z uprawnień z tytułu gwarancji (jeżeli takową zaoferował producent), czy z tytułu rękojmi. Nowe unormowanie daje konsumentowi prawo do odstąpienia od umowy, jeśli mimo dokonanej naprawy powtórnie ujawnią się wady istotne w rzeczy sprzedanej.

Zagadnienia związane z usługami ubezpieczeniowymi na rzecz indywidualnego konsumenta stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania w gospodarce rynkowej. Konsument takiej usługi bywa narażony na dyktat strony silniejszej, jaką jest ubezpieczyciel, który ustanawia i narzuca własne warunki ubezpieczenia, dowolnie przyjmuje lub odrzuca wnioski ubezpieczeniowe, a także arbitralnie ogranicza i odmawia świadczeń ubezpieczeniowych. System ubezpieczeń w Polsce jest zasadniczo uregulowany dwoma aktami: Kodeksem cywilnym (Księga III. Tytuł XXVII Umowa ubezpieczenia) oraz Ustawą o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. 11/1996 r., poz. 62). Ustawa określa warunki podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, gospodarkę finansową zakładów ubezpieczeń, pośrednictwo ubezpieczeniowe i nadzór ubezpieczeniowy. Warunkiem podjęcia działalności ubezpieczeniowej jest uzyskanie zezwolenia Ministra Finansów. Zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności z zakresu ubezpieczeń na życie i w zakresie pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych. Usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego mogą prowadzić wyłącznie agenci ubezpieczeniowi i brokerzy. Nadzór prowadzi Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń oraz Rzecznik ubezpieczonych.