Aydın, hem yer altındaki kaynakları bakımından hem de Büyük Menderes Nehrinin bu yöreye taşıdığı bereketli alüvyonlu topraklar sayesinde yerüstü zenginlikleri bakımından oldukça önemi bir ilimizdir.
İl nüfusunun gelir kaynaklarının temelinde bu bölgedeki tarım sektörünün önemi yadsınamaz. İlin bir ucundan bir ucuna adeta şah damarı gibi can taşıyan Büyük Menderes Nehri ile kolları ile hayat vermektedir. Nehrin il hudutları içinde kalan uzunluğu 281 km’dir. Nehrin debisi ortalama 30 m3 olup; yağışın yoğun olduğu dönemlerde 400 m3’e kadar ulaşmaktadır. (Azazi vd., 1998: 18) Bu yüksek debi yoğun yağışların olduğu Aralık-Mart dönemleri arasında nehirde taşkınlara sebep olmaktadır. Büyük Menderes Nehrini besleyen üç önemli kol bulunmaktadır. Bunlar; Kuyucak yakınlarında Nehre dökülen Dandalas Çayı; Bozdoğan’ı boydan boya kat edip Yenipazar sınırlarında Büyük Menderes’e akan Akçay ve Çine ilçe sınırları içinde doğan ve Çine Ovasını baştan başa kat edip daha sonra Karpuzlu Çayı ile birleşen Çine Çayı’dır. Akçay ve Çine Çayları üzerinde ilin iki önemli barajı, Kemer ve Topçam Barajları bulunmaktadır.
Özellikle son yirmi yılda ile komşu olan Denizli ve Uşak’ta tekstil ve dericilik sanayinin hızla ve kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucu Büyük Menderes Nehri büyük bir kirlenme ile karşı karşıya kalmıştır. Özellikle, Uşak’taki deri terbiye tesislerinin ve Denizli’deki kumaş boyama tesisleri zehirli kimyasal atıklarını Büyük Menderes’e akıtmaları sonucu, nehirdeki yaşam son bulmuştur. Nehirdeki balık populasyonu giderek azalmaktadır. Bu aşırı kirlenme sadece nehir hayatını değil çevresinde bulunan ovaların verimliliklerini etkilemekte ve bir çok üründe rekolte kayıplarına neden olmaktadır. Özellikle, nehir kenarlarındaki bahçelerde yapılan sebze üretimi durma noktasına gelmiştir. Bu kirlenmenin tek sorumlusu çevre illerdeki sanayi tesisleri değildir. İldeki tekstil sanayi ve organize sanayi bölgeleri de kirlenmeyi hızlandırıcı etkilerde bulunmaktadır. Her ne kadar organize sanayi bölgelerinde arıtma tesisleri bulunsa da bunlar etkin olarak çalıştırılmamaktadır. Son yıllarda bu konu üzerinde çalışmalar yapılmış ve MENÇEP (Menderes Nehri Çevre Koruma Projesi) geliştirilmiştir. bu proje uygulandığı takdirde kısmen de olsa Menderes Nehri eski güzel günlerindeki gibi akabilecektir.
Büyük Menderes Nehri konusunda önlem alınamamışsa da, Aydın’da koruma altında olan pek çok tabiat ve kültür varlıkları vardır. Milli Parklar ve Tabiat Parkları statüsünde korunan bu yerler il için büyük önem taşımaktadır. Koruma altındaki yerler bu statüleriyle hem gelecek nesillere miras bırakılmakta hem de ile turist çeken birer cazibe merkezi olmaktadırlar.
Türkiye’de toplam 33 tane millî parktan biri de Aydın İli sınırları içerinde yer alan Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Millî Parkı’dır. Söke ve Kuşadası ilçe sınırları içerisinde yer alan bu park, Söke’ye 34, Kuşadası’na 28 km. uzaklıktadır. 1966 yılında “Millî Park” statüsüne geçen bu alanda, Samson Dağı’nın Ege Denizi’ne doğru uzantısıyla şekillenen Dilek Yarımadası’nın jeolojik yapısından kaynaklanan bir çok tabiat harikası bulunmaktadır. Bunun yanında bitki örtüsü bakımından da eşsiz bir yer olan Dilek Yarımadası, kestane, defne ve Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsü olan maki florasının tüm örneklerini bulundurmaktadır.
Ülkemizde benzerlerine göre daha az tahribata uğratılan Bafa Gölü, ülke genelinde sayıları 16’yı bulan tabiat parklarından biridir.Göl, Ege Denizi’nin bir kıyısı durumunda iken Büyük Menderes Deltası’nda ortaya çıkan jeomorfolojik hareketler sonucunda bu halini almıştır. Bafa Gölü Tabiat Parkı, 12.281 hektarlık bir alana sahiptir. Gölün ana su kaynağı Büyük Menderes taşkınları ve çevresindeki yeraltı ve yerüstü su kaynaklarıdır. Bafa Gölü sadece doğal güzelliğiyle değil; arkeolojik değerler açısından da önemli bir yerdir. Gölün üzerinde üç tane küçük ada bulunmakta ve bu adaların üzerlerinde manastır, kilise kalıntıları bulunmaktadır. En eski kalıntı “Yediler Manastırı”dır.
Çizelge 46. Aydın Jeotermal Enerji Kaynakları ve Rezervleri
Yeri
|
Sıcaklık
|
Debi
|
Potansiyel
|
Kullanım Şekli
|
Ilıcabaşı
|
85-100 0C
|
7 Litre/s
|
1.900.000Wt
|
Kaplıca suyu olarak
|
Ömerbeyli
|
200-230 0C
|
725 Litre/s
|
594.830.000Wt
|
Enerji,ısıtma,sanayi
|
Bozköy
|
59 0C
|
1 Litre/s
|
100.000Wt
|
Kaplıca suyu olarak
|
Germencik
|
90 0C
|
2,5 Litre/s
|
600.000Wt
|
Kaplıca suyu olarak
|
Salavatlı
|
167-172 0C
|
98,3 Litre/s
|
53.790.000Wt
|
Enerji,ısıtma,sanayi
|
Gümüş
|
35 0C
|
6 Litre/s
|
-
|
Kaplıca suyu olarak
|
Kuşadası
|
50 0C
|
-
|
-
|
Kaplıca suyu olarak
|
Kaynak: Ateş vd, 2001: 32.
Aydın’ın bir başka önemli özelliği ise, Türkiye’de günümüze kadar bulunmuş en zengin jeotermal alanlara sahip olmasıdır. Türkiye’deki jeotermal enerji potansiyeli bakımından 230 0C en yüksek sıcaklığa sahip Germencik-Ömerbeyli jeotermal alanı da Aydın’dadır. Bu alanın yanı sıra Aydın Merkez-Ilıcabaşı, Gümüşköy, Davutlar, Germencik-Alangüllü, Sultanhisar-Salavatlı’da jeotermal alanlar bulunmaktadır (Azazi vd., 1998: 111).
Çizelge 47. Aydın İli Maden Varlığının Dağılımı ve Niteliği
Madenin Cinsi
|
Bulunduğu Yer
|
Rezerv
|
Açıklamalar
|
Altın
|
Koçarlı-Satılar
|
5.630 Ton
|
Görünür+Muhtemel
|
Cıva
|
Bozdoğan-Altıntaş
|
52.500 Ton
|
|
Demir
|
Söke-Koçarlı
|
120.000 Ton
|
Muhtemel
|
Demir
|
Söke-Salhane
|
3.000.000 Ton
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Demir
|
Söke-Çavdar
|
12.000.000 Ton
|
Görünür+Muhtemel
|
Feldspat
|
Merkez
|
1.878.516 Ton
|
Seramiğe uygun
|
Feldspat
|
Merkez
|
151.819 Ton
|
Muhtemel
|
Feldspat
|
Merkez
|
67.363.515 Ton
|
Muhtemel
|
Feldspat
|
Merkez
|
151.819 Ton
|
Muhtemel
|
Feldspat
|
Çine
|
798.000 Ton
|
İşletiliyor
|
Kuvars
|
Çine-Karaağaç
|
4.239.400 Ton
|
İşletiliyor
|
Kuvars
|
Çine-Karpuzlu
|
144.357 Ton
|
Seramiğe uygun
|
Kuvars
|
Çine-Alabayır
|
120.000 Ton
|
Muhtemel
|
Kuvars
|
Çine-Kuruköy
|
2.025.000 Ton
|
Muhtemel
|
Kuvars
|
Çine-Mutaflar
|
38.000 Ton
|
İşletiliyor
|
Kuvars
|
Çine-Kavşıt
|
896.000 Ton
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Kuvars
|
Çine-Karpuzlu
|
115.150 Ton
|
Muhtemel
|
Kuvars
|
Çine-Ovacık
|
66.800 Ton
|
Muhtemel
|
Kuvars
|
Bozdoğan-Altıntaş
|
28.000 Ton
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Kuvarsit
|
Söke, Çine
|
9.663.100 Ton
|
Muhtemel
|
Kükürt
|
Aydın-Karacasu
|
51.800 Ton
|
Görünür+Muhtemel
|
Talk
|
Bozdoğan-Genzile
|
75.000 Ton
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Zımpara
|
Karacasu
|
235.000 Ton
|
İşletiliyor
|
Zımpara
|
Söke
|
65.000 Ton
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Mermer
|
Karacasu-Geyre
|
2.500.000 m3
|
İşletiliyor
|
Mermer
|
Karacasu-Tepecik
|
9.000.000 m3
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Mermer
|
Karacasu-Yazır
|
3.600.000 m3
|
Geçmişte İşletilmiş
|
Mermer
|
Karacasu
|
15.000.000 m3
|
İşletiliyor
|
Uranyum
|
Koçarlı-Çavdar
|
208.942 Ton
|
Görünür
|
Uranyum
|
Koçarlı-Çavdar
|
28.250 Ton
|
Muhtemel
|
Uranyum
|
Koçarlı-Çavdar
|
1.729.200 Ton
|
Görünür+Muhtemel
|
Uranyum
|
Kisir
|
45.895 Ton
|
Muhtemel
|
Linyit
|
Şahnalı
|
14.192.000 Ton
|
Görünür
|
Linyit
|
Söke
|
2.455.000 Ton
|
Görünür+Muhtemel
|
Linyit
|
Küçük-Çavdar
|
2.440.000 Ton
|
Mümkün
|
Görünür Rezerv: Üç Boyutu ile belirlenmiş olan ve bu boyutlar içerisinde devamlılığı konusunda en az risk taşıyan cevher kütlesini belirtir.
Muhtemel Rezerv: İki boyutuyla belirlenmiş olan ve devamlılığı konusunda daha büyük risk taşıyan cevher kütlesini belirtir.
Mümkün Rezerv: Boyutları hiçbir şekilde belirlenmemiş olan ve varlığı ancak ümit edilen cevher kütlesini belirtir.
Kaynak: www.mta.gov.tr, 2003.
Bir yörenin en önemli yeraltı kaynağı o bölgede çıkan madenler, ya da çıkabilecek potansiyel maden yataklarının varlığıdır. Aydın, bölgesi hem işletilmekte hem de var olan maden yatakları itibariyle oldukça zengin bir yöredir. İlde en çok Linyit Kömürü ve Kuvars Madeni çıkartılmaktadır. Bunların yanı sıra; Zımpara, Mermer, Feldspat madenleri de çıkartılan diğer maden cinsleridir.
Dostları ilə paylaş: |