T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

2. Çalışmanın Kapsamı

Bu çalışmada, Türkiye’nin Avrupa Birliği adayı ve 1996 yılında Gümrük Birliği anlaşmasını imzalamış bir ülke olduğu göz önünde bulundurularak, bu süreçte KOBİ’lerin yerinin ne olduğu incelenerek, Türkiye’deki KOBİ’lerin mevcut durumu ve sorunları, özelde de ihracat pazarlaması sorunlarının neler olduğu araştırılmaktadır.

Özellikle örgütlenme yönünden görülen eksikliklerin giderilmesi ve modern pazarlama yöntemlerinini uygulanması ile ülkemiz ihracatında önemli bir pay elde etmeleri mümkün olan KOBİ’lerin ihracat pazarlama sorunlarının geniş kapsamlı olarak ele alındığı bu araştırma, mikro bazda Aydın ilindeki küçük ve orta ölçekli işletmelerin yöneticilerine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. AB’ne tam üyelik başvurusu ve Gümrük Birliği sürecinde ülkemizin Birlik düzeyinde oluşturulan KOBİ’lere ilişkin politikalara uyum sağlaması yönünden daha kapsamlı araştırılmaların yapılması ve makro düzeyde tedbirlerin alınması gerekli görülmektedir.

Araştırmada temel olarak Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde Türk Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin ihracat pazarlamasında karşılaştıkları sorunlar araştırılmakta ve Aydın ilindeki KOBİ’ler için öneriler getirilmeye çalışılmaktadır. Bu önerilerden biri ilde faaliyet gösteren işletmelerin yaklaşık yüzde 60’ını oluşturan tarıma dayalı sanayi işletmelerinin bir çatı altında örgütlenmesidir.

Bilindiği gibi Aydın ili, tarım yönünden son derece avantajlı ancak bir türlü istenilen sanayi hamlesini gerçekleştirememiş bir ildir. İlin sanayi açısından gelişmesinin ancak bu potansiyeli değerlendirecek tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi ile mümkün olacağı açıktır.

İlin sanayi yapısının dışa dönük olması ve Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine verilen avantajlar böyle bir şirketin Aydın’da kurulmasının yerinde olacağını göstermektedir. Aynı zamanda ülkemizde kurulan Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin gösterdiği yüksek performans, ihracatçı işletmelerin bir araya gelmeleri gerektiğini bir kez daha ortaya koymaktadır.

Bu amaçla, Aydın ilindeki tarıma dayalı sanayi ürünleri işleyen KOBİ’lerin ihracat pazarlaması sorunları ve Sektörel Dış Ticaret Şirketi modeline yönelik düşüncelerinin araştırıldığı ampirik bir araştırma gerçekleştirilmiştir.

Tezin birinci bölümünde küçük ve orta ölçekli işletme kavramı ayrıntılı olarak tüm yönleriyle ele alınmış, tanımlanmış, nicel ve nitel özellikleri, ekonomik sistem içindeki rolleri ve sisteme katkıları , güçlü ve zayıf yönleri anlatılarak küçük ve orta ölçekli tarıma dayalı sanayi işletmeleri kavramı açıklanmıştır.

İkinci bölümde Avrupa Birliği sürecinde küçük ve orta ölçekli işletmeler konusu ele alınmış, Türkiye ile GB ve AB arasındaki ilişkiler ve küçük ve orta ölçekli işletmelere etkileri konusu incelenmiştir. Türkiye ve AB’de ihracata yönelik KOBİ destek programları ve diğer teşvik araçları üzerinde geniş ölçüde durulmuştur.

Üçüncü bölüm olan küçük ve orta ölçekli işletmeler ve ihracat pazarlaması konusunda konuyla ilgili önceden yapılmış çalışmalar aktarılarak ihracat pazarlaması kavramı ve sorunları açıklanmıştır. Bu bölümde ayrıca ihracat pazarlaması sorunlarının çözümünde KOBİ’lerin örgütlenmesinin yararları üzerinde durularak bu örgütlenme biçimleri ortaya konmuştur.Bu bağlamda Sektörel Dış Ticaret şirketi Kavramı geniş ölçüde açıklanmıştır.

Dördüncü bölümde araştırmanın yapıldığı Aydın iline ait genel bilgiler verilmiştir. İlle ilgili genel bilgiler kadar, altyapı sektörleri, doğal kaynak potansiyeli, sosyo-ekonomik durumu, ticaret ve sanayisi ile ilgili bilgilere de yer verilmiştir.

Beşinci bölüm, konuyla ilgili uygulamayı içermektedir. Aydın ilindeki küçük ve orta ölçekli tarıma dayalı sanayi işletmelerinin ihracat pazarlaması sorunları üzerine bir araştırma adlı bu bölümde EBSO Aydın şubesine kayıtlı firmalara anket uygulanarak buradan elde edilen veriler değerlendirilmiş ve hipotez testleri gerçekleştirilmiştir.

3. Çalışmanın Hipotezi

Çalışmanın temel hipotezi, Ege Bölgesinin gelişmiş bir ili olan Aydın İlindeki küçük ve orta ölçekli tarıma dayalı sanayi işletmelerinin ihracat pazarlamasında sorunlarının olması, bu sorunların çözümünde örgütlenmenin çözüm önerilerinden biri olarak görülmesidir.

Bu çalışmada ayrıca şu sorulara da yanıt aranmıştır:

• 
  Küçük ve orta ölçekli işletmelerin özellikleri nelerdir?
  
• 
  İhracata yönelmede engel olarak görülen faktörler nelerdir?
  
• 
  İhracata yönelme nedenleri nelerdir?
  
• 
  Küçük ve orta ölçekli işletmelerin ihracat pazarlaması sorunları nelerdir?
  
• 
  İç ve dış pazar hakkında bilgi alınabilecek kuruluşlardan yararlanmakta mıdırlar?
  
• 
  İhracata yönelik teşviklerden yararlanmakta mıdırlar?
  
• 
  Yöneticilerin AB ve Gümrük Birliği ile ilgili düşünceleri nelerdir?
  
• 
  Yöneticilerin Sektörel Dış Ticaret Şirketi hakkında düşünceleri nelerdir?
  

4. Çalışmanın Araçları, Yöntemi ve Tekniği

Çalışmada birincil ve ikincil verilerden yararlanılmaktadır. Öncelikle KOBİ’ler, AB ve Gümrük Birliği, ihracat pazarlaması ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri ile ilgili teorik konuların açıklanmasında konuyla ilgili daha önce yapılmış çeşitli araştırma ve kaynaklardan geniş ölçüde yararlanılmıştır.

Çalışmanın Aydın iliyle ilgili analiz kısmında ise Ege Bölgesi Sanayi Odası Aydın Şubesine kayıtlı 334 küçük ve orta ölçekli tarıma dayalı sanayi işletmelesine bir örneklem uygulanarak anket çalışması gerçekleştirilmiş ve bu yolla toplanan bilgiler değerlendirmeye alınmıştır.

Verilerin değerlendirilmesi ve hipotez testlerinin yapılmasında MS Excel ve SPSS 10.0 programlarından yararlanılmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM

KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERE GENEL BİR BAKIŞ

Her ölçekteki ve nitelikteki işletmelerin geliştirilmesi ve desteklenmesine yönelik tedbir ve politikaların belirlenmesinde işletmelerin sınıflandırılmasının çok büyük yararları bulunmaktadır. Bu durum, farklı ölçekteki işletmelerin farklı nitelikler taşıyan sorunlarının daha kolay teşhis edilebilmesi ve çözümler geliştirilmesinde de önemli avantajlar sağlamaktadır (Oktav vd, 1990: 2). Bunun yanısıra, küçük ve orta ölçekli işletme, ekonomik öneminden dolayı desteklenmesi gerektiği için tanımlanması gereken bir kavramdır.

Ülkemizde ve dünyanın bir çok ülkesinde küçük ve orta ölçekteki işletmelere ilişkin genelleştirilebilecek bir tanım bulunmamaktadır. Ulusal ve uluslararası kuruluşlar incelendiğinde nitelik ve nicelik açısından çok farklı KOBİ tanımları ile karşılaşılmaktadır.

Küçük ve orta ölçekli işletmelerle ilgili ortak bir tanımlama getirmeyi zorlaştıran bir çok neden belirtilmektedir. Öncelikle ülkenin gelişmişlik düzeyi bu tür bir sınıflamanın yapılmasında önemli bir engel teşkil etmektedir. Ayrıca sınıflamada ve KOBİ’lerin tanımlanmasında hangi kriterin kullanılacağı önem taşımaktadır.

KOBİ tanımını etkileyen etmenlerin başlıcaları; zaman, ekonomik düzey, sanayileşme düzeyi, kullanılan teknoloji, faaliyette bulunulan işkolu, pazarın büyüklüğü, kullanılan üretim tekniği ve üretilen malın özellikleridir (Çakıcı, 2002: 5).

Sınıflama ve ortak bir KOBİ tanımı yapılmasında hemen hemen tüm ülkelerde kullanılan kriterlerin nicelik ve nitelik yönünden ayrımı aşağıda verilmektedir.