T. C. Varşova büYÜkelçİLİĞİ Tİcaret müŞAVİRLİĞİ

3.11. Polonya Ekonomisini Etkileyen İç ve Dış Olaylar
Polonya ekonomisini etkileyen en önemli gelişme, 1 Mayıs 2004 tarihinde gerçekleşen AB tam üyeliğidir. Polonya’nın AB’ne katılım öncesi ekonomi politikası, hızlı ekonomik büyüme, işgücü piyasasını canladırma ve istihdamı artırma ve ülkenin kalkınması için AB fonlarının etkin kullanımı üzerinde odaklanmıştır. Bu hedeflere ulaşılabilmesi açısından, girişimciliğin geliştirilmesi, yaratıcılığın desteklenmesi, altyapının iyileştirilmesi, bölgesel imkanların artırılması, merkezi otoritenin yerel yapılara devredilmesi, devletin mülkiyetindeki işletmelerin özelleştirilmesi ve yeniden yapılandırılması yöntemleri üzerinde durulmuştur.

AB üyeliği ile birlikte Polonya, AB üyesi ülkelerin ekonomi politikalarının koordine edilmesi çalışmalarına dahil olmuştur. Bu çerçevede, Polonya AB’nin Genel Ekonomi Politikası ilkelerini gözetmek durumunda olduğu gibi, Ecofin (Ekonomik ve Mali İşler) Konseyi’nin detaylı tavsiyelerini uygulamak durumundadır. Bu itibarla, 2006-2009 dönemini kapsayan Ekonomik Bütünleşme Programı hazırlayarak uygulamaya koymuştur. Söz konusu program, Polonya’nın ekonomik verilerinde AB’nin eski üyelerine göre olan farklılıkların, bir başka ifade ile düşük sermaye birikimi, düşük verimlilikle çalışan tarım sektörünün istihdamdaki payının yüksekliği ve sanayi sektöründeki teknolojik altyapının yenilenmesi ihtiyacından kaynaklanan olumsuzlukların bertaraf edilmesine yöneliktir.

Polonya, AB’ne üyeliğini izleyen beş yıl içerisinde ekonominin modernizasyonu, yaşam standartlarının yükseltilmesi ve işsizliğin azaltılması bakımından önemli gelişmeler kaydetmiş, makro ekonomik istikrar ile birlikte yüksek büyüme hızları yakalamıştır. Polonya’nın AB tek pazarına entegrasyonu, malların ve sermayenin serbest dolaşımı ve yatırım ortamını iyileştiren diğer reformlar Polonya’ya yüksek miktarlarda AB ve üçüncü ülkeler kaynaklı sermayeyi getirmiştir. Tam üyelik sonrasında Polonya’nın AB ülkeleriyle dış ticareti yaklaşık %70 oranında artmış, benzeri bir eğilim üçüncü ülkeler ile ticarette de görülmüştür. Bu gelişmeler, Polonya’nın iç dinamikleriyle birlikte, beş yılda ortalama %5 oranında ekonomik büyüme sağlamıştır. Polonya’nın iç ve dış pazarlarındaki büyüme, yabancı sermaye ile birlikte önemli kapasite artışlarına imkan tanımıştır. Benzer şekilde, AB’nin Ortak Tarım Politikası’nın sağladığı destekler, Polonyalı çiftçilerin gelirlerinin 2000 yılından itibaren % 90 oranında artmasını sağlamıştır. Tam üyelik öncesinde 27 üyeli AB’nin kişi başı ortalama GSYİH’nın % 49’una sahip olan Polonya, 2009 yılında bu oranı % 56’ya çıkarmıştır. AB, Polonya’nın bölgesel gelişimini AB’nin eski üyeleri seviyesine getirmek amacıyla AB yapısal fonlarından 2007-2013 yılları için 67 Milyar Euro kaynak sağlamıştır. AB’nin bir sonraki dönem (2014-2020) bütçe hazırlıkları kapsamında da benzeri bir kaynağın Polonya için tahsis edilmesi beklenmektedir.

Tam üyelikle birlikte gümrük engellerinin kaldırılması ertesinde ithalattada yüksek oranlarda artış görülmüştür. Tam üyeliğin ilk yılında büyük ölçüde petrol ve hammadde fiyatlarının etkisiyle enflasyonda hızlı bir artış yaşanmış, ancak 2005 yılından itibaren düşüş seyrine girilmiştir. Bu eğilim, iç talepteki artışlarla birlikte 2007 yılından itibaren yeniden kendini göstermiştir. Yabancı yatırımcıların ekonomik istikrara olan güvenleri döviz kurları ve faiz oranlarına yansımıştır. Zloti değerlenme trendine girmiş ve uzun vadeli faiz oranları düşmüştür. İrlanda, İsveç ve İngiltere gibi ülkelerin işgücü piyasalarını açmasıyla yurtdışına göçte artış kaydedilmiştir. Bu gelişme, bilhassa inşaat sektöründe nitelikli işgücü arzında eksikliğe ve ücret artışlarına sebebiyet vermiştir.

Diğer taraftan, tam üyelik sonrasında ithalatta görülen artışlar ve yabancı sermayenin kar transferleri sonucu, Polonya’nın ödemeler dengesi açığı 2003 ile 2008 arasında sürekli olarak artmış ancak 2009 yılında küresel krize bağlı ithalat daralmasıyla önemli ölçüde düşü göstermiştir. Ekonomik altyapının modern sanayiinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yenilenmesi ihtiyacı da kamu bütçesinde ödeme güçlükleri yaratmıştır. Ancak, bu güçlükler büyük ölçüde AB’nin yapısal fonlarından yapılan transferlerle bertaraf edilebilmiştir. AB’ne tam üyeliğin Polonya’ya etkileriyle ilgili olarak Polonya hükümeti tarafından bağımsız kaynaklara hazırlattırılan kapsamlı bir rapora http://5lat.ukie.gov.pl/wp-content/uploads/2009/04/five_years_of_poland_in_the_european_union.pdf internet adresinden ulaşılabilmektedir.
Polonya ekonomisinin serbestleştirilmesi ve dünya pazarlarıyla bütünleşmesi Polonya’yı aynı zamanda dış şoklara daha açık bir hale getirmiştir. Ancak, AB üyeliğinin getirdiği ekonomik istikrar, yabancı yatırımcıların Polonya pazarına olan ilgisinin devam etmesi ve AB fonlarından temin edilen kaynaklar küresel mali kriz ve ekonomik durgunluğun etkilerinin diğer Avrupa ülkelerine göre daha az hissedilmesine imkan sağlamıştır. Polonya, küresel kriz boyunca cari açık, bütçe açığı ve dış borç gibi kriterler bakımından diğer AB üye ülkelerine göre daha düşük bir riske ve güçlü bir mali disipline sahip olmuştur.

Küresel krizin kendisini en ağır şekilde gösterdiği 2008 yılı Ekim ayı ile 2009 yılı Nisan ayı arasında Polonya’nın ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre % 33 oranında düşmüş, Zloti Euro karşında benzer bir oranda oranda değer kaybetmiş, AB özel finans kurumlarının kredilerini geri çağırmaları nedeniyle yerli yatırımlarda düşüş görülmüş, firma kapanmalarında önemli artışlar yaşanmış, konut inşaatları büyük ölçüde yavaşlamış, AB üyeliği ile birlikte düzenliği olarak azalan işsizlik 2009 yılında yeniden artış eğilimine girmiş, perakende satışlar ise sadece %1 oranında artış gösterebilmiştir. Ancak, Polonyanın ekonomik dinamikleri nedeniyle iç talepte büyük değişiklik olmamıştır. 2009 yılının ilk aylarında sanayi üretiminde %17’lere varan düşüşler bahar aylarından itibaren yerini pozitif büyümeye bırakmış, özel sektörün kredi ihtiyacındaki tıkanmalar genel ekonominin halen büyümeye devam etmesiyle çözülmüş ve 2009 yılının ikinci yarısından itibaren ekonomik göstergeler pozitif bir görnüm kazanmıştır.

4. DIŞ TİCARET
4.1. Genel Durum
Polonya’nın AB ve dünya ekonomisi ile entegrasyonu sonucu dış ticaret hacmi 1991 yılından bu yana on kat artmıştır. 1991 ile 2008 yılları arasında ihracat yılda ortalama %14.9, ithalat ise %15.8 oranında artış kaydetmiştir. Bu artışlar büyük ölçüde uluslararası şirketlerin AB pazarına yönelik üretimlerini Doğu Avrupa’ya kaydırmaları ve artan refah sonucu tüketim harcamalarının artmasıyla açıklanmaktadır. Bununla beraber, dünya pazarlarında yaşanan daralma, yerli firmaların iç pazara olan ilgisini arttırmış ve bu durum ithalat baskısı yaratmıştır. 2008 yılı sonuna kadar görülen Zlotinin Dolar ve Euro karşısındaki aşırı değer kazanmış durumu da ithalat artışlarına katkıda bulunmuştur. Polonya’nın 2008 yılında 114.6 Milyar Euroluk ihracatı ve 139.3 Milyar Euroluk ithalatı bugüne kadar kaydedilen en yüksek değerlerdir. Bununla beraber, küresel krizle birlikte 2009 yılında Polonya’nın ihracatı bir önceki yıla göre % 16 oranında azalarak 96,3 Milyar Euro, ithalatı ise % 25 oranında azalarak 105 Milyar Euro düzeyinde gerçekleşmiştir. 8,7 Milyar Euroluk dış ticaret açığı, gelişmekte olan ülkeler ile Merkezi ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan ticaretten kaynaklanmaktadır.
2009 yılında ihracatın % 71,4’ü, ithalatın ise % 66.0’sı AB üyesi ülkelerle yapılmış ve Polonya AB ile ticarette cüzzi miktarda açık vermiştir. Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi, Almanya, ithalatta % 26,1, ihracatta % 23,6’lık payla en büyük ticari partner durumundadır. Polonya’nın en büyük pazarı olan AB’nde yaşanan ekonomik durgunluk Polonya’nın ihracatını yıl başından itibaren olumsuz etkilemiş, küresel mali krizin en fazla hissedildiği 2009 yılı ilk çeyreğinde dış ticaret hacminde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 26 oranında düşüş yaşanmış ancak dış ticaret yıl ortasında yeniden canlanarak yıl sonuna doğru bir önceki yıl perfomansını yakalamıştır.
Polonya’nın Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri (Milyar Euro)

	İhracat	Değişim (%)	İthalat	Değişim (%)	İhr/İth (%)	Denge	Hacim
2001	46,5	-	55,1	-	84,3	-8,6	101,6
2002	49,3	6,0	57,0	5,3	86,5	-7,7	106,3
2003	53,8	9,1	58,9	5,1	91,3	-5,1	112,7
2004	65,8	22,3	70,4	19,5	93,4	-4,6	136,2
2005	77,6	17,9	79,8	13,3	97,2	-2,2	157,4
2006	93,4	20,4	98,9	23,9	94,4	-5,5	192,3
2007	101,1	8,2	118,8	20,1	85,1	-17,7	219,9
2008	114,6	13,5	139,3	17,2	82,2	-24,7	253,9
2009	96,3	-15,9	105,0	-24,6	91,7	-8,7	201,3

Polonya’nın 2009 Yılında Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticareti (Milyar Euro)

İHRACAT			İTHALAT
Ülkeler	Değer	Pay (%)	Ülkeler	Değer	Pay (%)
Almanya	22,7	23,6	Almanya	27,5	26,1
Fransa	6,2	6,4	Rusya Fed.	9,1	8,6
İtalya	6,1	6,3	İtalya	6,5	6,2
İngiltere	5,4	5,6	Çin.H.C.	5,3	5,0
Çek Cum.	5,0	5,2	Hollanda	4,9	4,6
Hollanda	3,4	3,5	Fransa	4,5	4,3
Rusya Fed.	3,0	3,1	Çek Cum.	3,9	3,7
İsveç	2,5	2,6	Belçika	3,3	3,1
Macaristan	2,3	2,4	İngiltere	3,0	2,8
İspanya	2,3	2,4	G. Kore	2,6	2,5

Polonya’nın Ülke Grupları veya Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticareti (Milyar Euro)

	2008	Pay (%)	2009	Pay (%)
İHRACAT
Toplam	114,5	100	96,3	100
Gelişmiş Ülkeler	94,7	83	83,1	86
AB	88,8	78	68,8	71
Gelişmekte Olan Ülkeler	7,8	7	13,2	10
Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri	12,0	11	16,1	17
İTHALAT
Toplam	139,3	100	105,0	100
Gelişmiş Ülkeler	96,0	69	86,1	82
AB	85,6	61	69,3	66
Gelişmekte Olan Ülkeler	26,7	19	18,9	18
Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri	16,5	12	11,1	11

Polonya’nın 2009 Yılı İthalatında İlk 20 Madde (Milyon €, petrol, kömür ve gaz hariç)

Sıra	G.T.İ.P.	Değer	Pay
1	8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar	3.634	3,4
2	8708 Motorlu taşıtların aksam ve parçaları	3.181	3,0
3	3004 İlaçlar ve diğer tıbbi preparatlar	2.855	2,7
4	8529 Telsiz, telefon, telgraf, televizyon vb. cihazlara mahsus aksam ve parçalar 8471	1.970	1,9
5	8517 Telefon, telekomünikasyon cihazları; görüntülü telefon cihazlar	1.782	1,7
6	8471 Otomotik bilgi işlem makinaları	1.660	1,6
7	8901 Deniz Taşıtları	1.412	1,3
8	8473 Özellikle veya esasen büro makinaları, otomatik bilgi işlem makinaları, yazı makinaları, hesap makinaları ile birlikte kullanılmaya elverişli aksam ve parçalar	1.134	1,1
9	8542 Entegre devreler	1.105	1,1
10	9013 Sıvı kristalden gösterge tabloları	1.037	1,0
11	7210 Demir ve çelik alaşımlarından yassı ürünler	992	0,9
12	8409 Dizel motor aksamı	951	0,9
13	0203 Domuz eti	934	0,9
14	8528 Televizyon alıcıları	840	0,8
15	3926 Plastik eşya ve aksam	750	0,7
16	8536 Elektrik devre anahtarları	703	0,7
17	8544 Yalıtılmış kablolar	694	0,7
18	8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu araçlar	669	0,6
19	3920 Plastikten levha ve şeritler	622	0,6
20	8481 Vana ve valfler	604	0,6
LİSTE TOPLAMI		27.529	26,2
TOPLAM İTHALAT		105.045	100,0