"Tasdiqlayman " O'ibd o'rinbosari

Nazorat savollari

1. 
   Qotishma nima?
   
2. 
   Metallarda kristall panjara necha xil bo’ladi?
   
3. 
   Metallarning qanday xossalarini bilasiz?
   
4. 
   Qattiqlik deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Rokvell usulida qanday metallar sinaladi?
   

"Tasdiqlayman " O'IBD o'rinbosari:
_________X.Yarmatov

Konstruksion materiallar fanidan o'quv mashg'ulotida ta'lim texnologiyasi modeli

Guruh

Sana

Mashg'ulot raqami №5

Vaqt: 80 minut	Talabalar soni: 25-30
O'quv mashg'ulotining turi va shakli	Nazariy: yangi bilimlarni egallash bo’yicha o’quv mashg’uloti-ma’ruza
Ma 'ruza rejasi / o'quv mashg 'ulotining tuzilishi	1. Fe-C qotishmalari, tarkibi va xossalari to’grisida tushuncha 2 Fe-C holat diagrammasi 3. Fe-C qotishmalari strukturalari va xossalari
O'quv mashg'uloti maqsadi:	Mavzu yuzasidan o'quvchilarda tushuncha hosil qilish, mavzuga oid bilim va ko'nikmalarni shakklantirish.
O`qitish natijasi	Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida shakllanadigan asosiy bilim va ko`nikmalarni shakllantirish
Pedagogik vazifalar: а) Fe-C qotishmalari, tarkibi va xossalari to’grisida tushuncha beiradi; b) Fe-C qotishmalari diagrammasini tushuntiradi; c) Fe-C qotishmalari strukturalarini va xossalarini tushuntiradi;	O'quv faoliyati natijalari а) Fe-C qotishmalarining tarkibini biladi va xossalarini aytib beradi. b) Fe-C qotishmalari diagrammasini tushuntira oladi; c) Fe-C qotishmalari strukturalarini va xossalarini biladi
Oqitish metodlari	Ma'ruza, aqliy hujum, mavzuga oid krossvordlar bilan ishlash
Oqitish vositalari	Darslik kitob, ma'ruzaiar matni, plakatlar, kodoskop, mavzuga oid slaydlar,tarqatma materiallar,. Proyektor, kompyuter
O`quv faoliyatini tashkil etish shakli	Frontal, jamoaviy, guruhli, juftlikda, yakka tartibda
Oqitish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jihozlangan o'quv xona
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Og'zaki so'rov: tezkor savol-javob; misol va mashqlar, test, bajarilgan o`quv topshiriqlarini baholash

Mavzu: Qotishmalar nazariyasi haqida ma`lumot

DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

Fаоliyat bоsqichlаri	Fаоliyatning mаzmuni
	O`qituvchi	Tаlаbаlаr
I O’quv mashg’ulotiga kirish bоsqichi (5 dаqiqа)	Tashkiliy qism 1. Salomlashadi, yo’qlama qiladi, o’quvchilarning darsga tayyorligini ko’zdan kechiradi	Tinglaydilar, javob beradilar.
II. Аsоsiy bоsqich. (65 dаqiqа)	Tayanch bilimlarni faollashtirish Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o`tilgan mavzu bo`yicha o`quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi Maqsad va vazifani belgilanishi 3. Ma'shg'ulotning nomi va rejasini e'lon qiladi, o'quv mashg'ulotining maqsadi va o'quv faoliyat natijalarini tushuntiradi. 4 . Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi 5. Mashg'ulot o'tkazish shakli va baholsh mezonlarini e'lon qiladi. Ta`lim oluvchilar bilimini faollashtirish 6. Tezkor so’rov orqali bilimlarni faollashtiradi. (1-ilova) Javoblar muhokama qilinmaydi. Yangi o’quv materiali bayoni 7. Mashg'ulot rejasi bo’yicha ma'ruzani mantiqiy tuzilma asosida olib boradi. 8.Slaydlarni (2-ilova) namoyish qilish va sharhlash bilan mavzu bo’yicha nazariy holatlarni bayon qiladi. Yangi o`quv materialini mustahkamlash 9. Mustahkamlash uchun savollar beradi. Rejadagi har bir qism o’rtasida o’zaro aloqani o’rnatadi. 10. Yangi o’quv materialini o’zlashtirish darajasini aniqlash uchun tezkor –so’rov (3-ilova) o’tkazadi	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar Yozib oladilar Javob beradilar Tiinglaydilar, savollar beradilar, yozadilar Javob beradilar Javob beradilar
III. Yakuniy bоsqich. (10 dаqiqа)	Mashg’ulot yakuni 1. Mavzu bo'yicha umumiy xulosa qiladi. 2. O'quvchilar bilimini baholaydi Uyga vazifa berish 3. Kelgusi mashg`ulotga vazifa va uni bajarish uchun yo`riqnoma beradi (4-ilova)	Diqqat qiladilar Toipshiriqni yozib oladilar

O’qituvchi: ___________ Sayfutdinov Muhitdin

1 -илова

2-илова


Tarqatma materiallar





3- илова
Tezkor so’rov savollari:

1. 
   Ferrit nima?
   
2. 
   Sementitga ta’rif bering?
   
3. 
   Grafit nima
   

4- илова

Uyga vazifa:
Mikrostrukturalar tasvirini tayyorlab kelish
Эслтама: Aylanalarni kesib ularga rangli tasvirlarni tushirib qotishmalar strukturasi nomini yozish kerak bo’ladi.


Dars matni


Mavzu: Qotishmalar nazariyasi haqida ma`lumot
Reja:
1. Fe-C qotishmalari, tarkibi va xossalari to’grisida tushuncha
2 Fe-C holat diagrammasi
3. Fe-C qotishmalari strukturalari va xossalari

Barcha metallarning rangdor va qora metallarga bo’linadi. Qora metallarga, asosan, temir va uning qotishmalari kiradi. Temir qotishmalaridan eng muximlarini hozirgi zamon mashinasozligining asosi bo’lgan po’lat bilan cho’yan tashkil etadi. Po’lat bilan cho’yan esa temir – uglerod qotishmalari deb ataladi.

Po’lat bilan cho’yan esa o’z tarkibi jixatidan murakkab, ya’ni ko’p komponentli qotishmalardir. Ammo ularning tarkibiga esa ikkita asosiy komponent-temir (Fe) va uglerod (C) kiradi, shuning uchun ham bu qotishmalarni temir-uglerod qotishmalari deb qarash mumkin.
5.1. Тemir va uning xossalari. Odatda, temir xech qachon mutlaqo toza holatda bo’lmaydi, unga hamma vaqt boshqa elementlar aralashgan bo’ladi. Hozirgi vaqtda ilmiy tekshirish ishlari uchun tarkibida 0,01% va xatto, undan ham kam qo’shimchalar bo’ladigan temir hosil qilish usuli topilgan. Ko’pchilik xollarda texnika temiri deb ataladigan temir tekshiriladi, bunday temir esa hozir marten pechlarida ko’p miqdorda hosil qilinadi. Quyida keltirilgan ma’lumotlar huddi shu texnika temiriga oiddir.
1. Temir-yumshoq, plastik, kulrangroq tusda tovlanadigan oq metall bo’lib, 1539⁰S da suyuqlanadi. Qattiq holatda temirning ikkita modifikatsiyasi bo’ladi, bular a -temir(Fea ) va g -temir (Feg ) dir.
a -temir temperaturalarining ikki oralig’ida: 911^oS dan past temperaturada va 1392 dan 1539^oS gacha temperaturalarda mavjud bo’la oladi. Buning sababi shuki, temirning erkin energiyasi (F) miqdori temperaturaga qarab ma’lum darajada o’zgaradi: 911oS dan past temperaturalarda a -temirning erkin energiyasi g -temirnikidan kam, 1392oS dan yuqori temperaturalarda esa ortiq bo’ladi. 911oS bilan 1392oS temperaturalar oralig’ida temir atomlarining yoqlari markazlashgan kub tarzida joylashuvi sababli erkin energiyasi kamroq bo’ladi, shuning uchun temir qizdirilganda 911oS temperaturada a -temir g -temirga, 1392oS temperaturada esa g -temir a -temirga aylanadi. 1392oS va undan yuqori temperaturadagi α-temir, ba’zan, δ-temir deyiladi. Ammo temirning bu modifikatsiyasi yangi bir shakl o’zgarish emas.
δ-temir 768oS va undan past temperaturadagi α-temirdan faqat kristall panjara parametrlari jixatidangina farq qiladi. Ba’zi metallarda, shu jumladan temirda ham, yaxshi magnitlanish xosasi bo’ladi. Temirning bu xossasi ferromagnitlik xossasi deyiladi. Ammo temir qizdirilgan sari uning ferromagnitlik xossasi sekin-asta pasayib, ma’lum temperaturada butunlay yo’qoladi. Metallning ferromagnitlik xossasi butunlay yo’qoladigan temperatura Kyuri nuqtasi deb ataladi. Demak, 768oS temperatura temir uchun kyuri nuqtasidir.
Temirning ferromagnitlik xossasi Kyuri nuqtasiga yaqinlashgan sari sekin-asta pasayib boradi va bu nuqtada temirning xossalari to’satdan o’zgarmaydi.
Ferromagnitlik xossasining o’zgarishida temperatura gisterezisi (p’ta sovish, o’ta qizish) bo’lmaydi va metallning mexanik va ba’zi fizikaviy xossalari o’zgarmay, balki ko’pgina elektr, magnit va issiqlik xossalari o’zgaradi. Metallning ferromagnitlik xossasi o’zgarganda metall qayta kristallanmaydi, ya’ni kristall panjara o’zgarmaydi, ammo kristall panjaraning parametrlari bir oz o’zgaradi.
Binobarin, ferromagnitlik xossasining o’zgarishi allotropik shakl o’zgarishdan butunlay farq qiladi. 768 bilan 911oS temperaturalar orasidagi α-temir magnitlanmaydi, shuning uchun u β-temir deb ataladi.
Temir ba’zi metallar bilan o’rin olish qattiq eritmalari hosil qiladi, metalloidlar, masalan, azot, uglerod hamda vodorod bilan esa singish qattiq eritmalar hosil qila oladi.